Morgunblaðið - 04.11.1998, Blaðsíða 44

—r' 44 MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ

VILHELMINA
THEODORA
TIJMSTRA LOFTSSON
Vilhelmína
Theodora Ti-
jmstra Loftsson
fæddist 26. janúar
1912 í borginni Ti-
jmahi á Jövu í Aust-
ur-Indíum. Hún lést
28. október síðast-
liðinn á Öldrunar-
deild Sjúkrahúss
Reykjavíkur. For-
eldrar hennar voru
hjónin Gerhardus
Jakobus Tijmstra, f.
25.12. 1887, d. 30.7.
1945, yfirmaður í
hollenska hernum
og Vilhelmina Gedina Tijmstra
(fædd van den Berg), f. 20.5.
1889, d. 13.12. 1983. Systur: 1)
Nini, húsfreyja, f. 21.1. 1915. 2)
Edna, listakona, f. 24.2. 1916, d.
8.9. 1983. Maki: 1) Þorsteinn
Bergmann Loftsson garðyrkju-
bóndi, f. 17.2. 1911, d. 20.5.
1946. Foreldrar hans: Jóhanna
Guðný Guðnadóttir, húsfreyja,
f. 30.6. 1952 og Loftur Magnús-
son, bóndi, f. 1867, d. 20.2. 1915.
Börn þeirra: 1) Geirharður Jak-
ob, arkitekt, f. 14.12. 1934, maki
Guðný Helgadóttir, leikkona, f.
10.12.1938. Börn þeirra: 1) Þor-
steinn, f. 18.8. 1955, maki Dögg
Káradóttir, f. 30.9. 1954, börn
þeirra Geirharður og Arnrún.
2) Helgi, f. 14.12. 1960, maki
Kristín Helga Gunnarsdóttir, f.
24.11. 1963, börn þeirra: Kristín
Birta, Erla Guðný og Soffía
Sóley. 3) Kormákur, tónlistar-
maður, f. 10.11. 1963, sambýlis-
kona Dýrleif Yr Örlygsdóttir,
verslunarkona, f. 26.3. 1971,
barn: Melkorka, fyrir átti Kor-
mákur Kristínu Sólveigu með
Jónu Björk Grétarsdóttur. 4)
Halldóra, leikkona, barn með
Skúla Gautasyni: Steiney. 2)
Berghreinn Guðni, flugvirki, f.
17.2. 1936, maki Randý Sigurð-
ardóttir, f. 2.4. 1940. Börn
þeirra: 1) Vilhjálmur Örn, líf-
fræðingur og matvælafræðing-
ur, f. 20.4. 1962, ókvæntur. 2)
Bryndís Ósk, nuddfræðingur, f.
25.10. 1963, maki Þröstur
Sverrisson, sagnfræðingur, f.
8.2. 1968, börn þeirra eru:
Bjarki Freyr og Theodora
Listalín. 3) Berglind, f. 28.8.
1965, inaki Torfi
Arnarsson, sjómað-
ur f. 10.7. 1972,
barn þeirra: Fannar
Örn. 4) Þorsteinn
Guðni, mannfræð-
ingur, f. 18.3. 1972,
ókvæntur. Uppeld-
issonur Berghreins
og sonur Randýar
er Sigurður Rafn
Þorgeirsson, f. 1)
Vilhjálmur Þor-
steinn, fiskifræðing-
ur, f. 9.9. 1943.
Maki 1: Harpa J.
Möller, dagmóðir, f.
23.1. 1943. Þau slitu samvistum.
Börn þeirra: 1) Iða Brá, verk-
fræðinemi, f. 4.3. 1964, maki
Baldur Baldursson, slökkviliðs-
og sjúkraflutningamaður, húsa-
smíðameistari, f. 9.3. 1961, barn
þeirra: Bergný Theodóra. 2)
Loftur Kristinn, matsveinn, f.
5.2. 1967, sambýliskona Lan
Mei, nemi, f. 27.11. 1969 í Kína,
sonur hennar og uppeldissonur
Lofts er Lien. 3) Árni, símsmið-
ur, nemi í rafvirkjun, f. 18.6.
1968, maki Marianne Maul,
nemandi í grafískri hönnun, f.
29.11.1973 í Danmörku. Maki 2:
Stefanía Júh'usdóttir, bóka-
safns- og upplýsingafræðingur,
f. 2.7. 1944. Börn hennar af
fyiTa hjónabandi og uppeldis-
börn Vilhjálms: 1) Þóra, f. 18.5.
1966, börn hennar Júlíus Þór,
Vilhjálmur Þór og Stefanía
Katrín Sól. 2) Eva, f. 24.10.
1970. Maki 2 (óg): Helgi Skúta
Hjálmarsson, bóndi, f. 17.8.
1902. Barn þeirra: Helgi Skúta,
listfræðingur, f. 21.8. 1953.
Maki 1 (ókv.): Simona Eftimiu
frá Rúmeníu. Maki 2: Sharon
Helgason Gallagher, heimspek-
ingur og útgefandi, f. 27.11.
1959. Barn Helga með Önnu
Gunnarsdóttur: Dagur Skúta, f.
21.1. 1980. Dætrum fyrrverandi
tengdadóttur sinnar, Hörpu J.
Möller, af seinna hjónabandi,
Önnu Katrínu og Bylgju, reynd-
ist Vilhelnn'na sem besta amma.
Uppvaxtarár Vilhelmínu mót-
uðust af því að faðir hennar var
yfirmaður í hollenska hernum.
Á þeim tíma áttu Hollendingar
nýlendur í Austur-Indíum þar
sem nú kallast Indónesía og
Vestur-Indíum, sem eru eyjar í
Karíbahafinu. Foreldrar henn-
ar fluttust til Hollands árið
1913 frá Jövu, þar fæddust
systur hennar. Nokkrum árum
seinna, þegar Vilhelmína var
að komast á skólaaldur, flutt-
ust foreldrar hennar til Vestur-
India sem svo voru kallaðar í
Hollandi en það eru eyjarnar
St. Eustatius, St. Martin og
Saba í Karíbahafinu. Þar
gegndi faðir hennar landstjóra-
embætti. Eftir tvö ár fluttist
fjölskyldan aftur til Hollands
þar sem faðir Vilhelmínu
gegndi rektorsstöðu við Ti-
jmstra-menntaskólann í Haag.
Vilhelmína stundaði nám í nátt-
úrufræði við Háskólann í
Leiden í Hollandi. Þar bauðst
henni og nokkrum skólafélaga
hennar að fara í rannsóknaferð
til íslands í sumarfríi 1932. Á
fslandi dreifðist hópurinn á
sveitabæi víðs vegar um landið.
Vilhelmina fékk vist hjá Pétri
Blöndal í Stafholtsey í Borgar-
firði. Meginviðfangsefni stúd-
entanna var að safna sýnis-
hornum úr íslenskri náttúru,
jurtum, skordýrum og fuglum,
til rannsókna í skólanum. Aðal-
viðfangsefni Vilhelmínu þá var
að safna fuglshömum. Fugla-
fræði var alla tíð mikið áhuga-
mál hennar. I Stafholtsey
kynntist Vilhelmína fyrri
manni sínum, Þorsteini Berg-
mann Loftssyni frá Gröf í Mið-
dölum, Dalasýslu. Þau stofnuðu
síðar heimili á Siglufirði þar
sem þau bjuggu í nokkur ár. I
lok fjórða áratugarins ákváðu
Þorsteinn og Vilhelmína að
leggja fyrir sig gróðurhúsa-
rækt, sem þau kynntu sér í
Hollandi. Þau keyptu Stóra-
Fljót í Biskupstungum og
reistu þar gróðrarstöð. Hún
var ein fyrsta sinnar tegundar
hér á landi. Árið 1946 lést Þor-
steinn. Þá fluttist Vilhelmína til
Reykjavíkur með synina. Þar
bjó hún til ársins 1951. Það ár
réðst hún sem ráðskona að
Ljótsstöðum í Laxárdal í Suð-
ur-Þingeyjarsýslu. Þar tók hún
upp sambúð við Helga Skútu
Hjálmarsson. Þegar Helgi lést
árið 1965 fluttist Vilhelmína til
Reykjavíkur og hefur búið þar
síðan, lengst af á Laugarnes-
vegi 71, en síðustu árin á Afla-
granda 40.
Bálför Vilhelmínu verður í
Fossvogskapellu í dag og hefst
athöfnin klukkan 10.30.
Þú varst fyrsta „öðruvísi" konan
sem ég kynntist. Það var fyrir rúm-
lega 40 árum norður í Laxárdal.
Þangað fór ég að heimsækja frænku
j mína sem var kaupakona hjá Helga
frænda sínum og þér. Eða var það
kannski eitthvað annað sem dró mig
þangað, að minnsta kosti grunaði
mig ekki þá að þú yrðir tengdamóðir
mín. Eg á ennþá mynd í huganum af
því þegar ég sá þig fyrst. Há, grönn,
skarpleit með hárið greitt aftur í
hnút. Þú varst í kornbláum síðum
flauelsmorgunsloppi og lopasokkum,
þú varst að sjóða graut handa Helga
^Jitla. Þú varst svo framandi í þessu
litla eldhúsi, mér fannst þú ekki
passa inn í það. Móðir þín var í
heimsókn hjá þér, lágvaxin hollensk
LEGSTEINAR
hefðarkona í fallegum fótum með
uppsett hár, marga skartgripi og í
hælaskóm. Þvílíkar andstæður! Þú
varst líka andstæða við svo margt
sem ég hafði áður kynnst. Þú hugs-
aðir öðruvísi, þú klæddir þig öðru-
vísi. Þú komst líka frá öðrum lönd-
um - fæddist þar sem sólin sest þeg-
ar hún rís hjá okkur þar sem faðir
þinn var embættismaður Hollands á
eyjunni Jövu. Þú gekkst í skóla með
innfæddum börnum á annarri ný-
lendueyju Hollendinga því foreldrar
þínir vildu að þú kynntist alþýðu-
börnum eyjarinnar og menningu
þeirra. Þú vildir alla tíð vera alþýðu-
kona, þú barst hag þeirra fyrir
brjósti sem áttu erfitt uppdráttar og
voru beittir ranglæti.
Þú komst til íslands 20 ára gömul
sem háskólanemi í náttúrufræði og
fyrsta sveitin þín á íslandi var Borg-
arfjörður. Þar hófust kynni þín af
náttúru landsins, blómunum, fuglun-
um og fjöllunum. Þar kynntistu líka
fyrstu ástinni þinni og sú ást dró þig
aftur til íslands strax og þú laukst
námi og þrátt fyrir andstöðu föður
þíns sem ætlaði jpér annað hlutverk.
Nýgift Islendingnum Þorsteini
fluttist þú til Siglufjarðar og hófst
búskap mitt í hringiðu verkalýðs-
baráttunnar þar sem menn börðust
fyrir réttlæti og bræðralagi. Þeim
fána hélst þú á lofti til hinstu stund-
ar.
Þú varðst mikill íslendingur.
Osnortin náttúra landsins okkar var
þér heilög. Þú fylltist heilagri reiði
þegar jarðrask og virkjunarfram-
kvæmdir bar á góma. Hvað þér
fundust menn skammsýnir og
heimskir. Þá fyrst opinberaðirðu
stórar tilfinningar og mikinn eld-
móð.
Þér var ekki lagið að tjá þig um
sjálfa þig. Þú fórst örsjaldan á
trúnaðarstigið og aldrei alla leið.
Þér fannst betra að tala um það
sem var í endurminningunni
skemmtilegt og fallegt. Þú talaðir
svo fallega og af svo mikilli virðingu
um báða mennina þína, þá Þorstein
og Helga. Ég ætla að leyfa mér að
vitna í orð eða hugleiðingu sem við
fundum í „miðaboxinu" þínu. Þú
skrifaðir: „Sá sem missir ástvin
kippir sér ekki upp við það þótt
jörðin farist.“ Já, þér var ætlað að
syrgja þá báða en drengina þína
fjóra áttirðu eftir og þeim hefurðu
helgað krafta þína, forsjá og fyrir-
hyggju-
Æ oftar hef ég verið að leiða hug-
ann að því í hvaða hlutverki maður-
inn „lendir“. Ég hefði frekar viljað
sjá þig kæra tengdamamma við vís-
indastörf eða fræðistörf heldur en í
beinni búsýslu. Pottar og pönnur
voru ekki vinir þínir og þú hefðir
átt að hafa sjálfvirkt skipulags- og
tiltektarapparat svo þú gætir gert
allt það sem þú ætlaðir þér að gera
seinna.
Að lokum vil ég þakka þér sam-
fylgdina, ég vil þakka þér fyrir alla
þá væntumþykju, hlýhug og virð-
ingu sem ég skynjaði í minn garð,
ég vil þakka þér fyrir að hafa verið
„öðruvísi amma“ barnanna minna
og allt það sem þú hefur fyrir þau
gert.
Hvíl í friði.
Guðný Helgadóttir.
Hún amma er dáin. Við sem sam-
an áttum svo miklu eftir ólokið. Við
ætluðum að skoða spólur með nátt-
úrulífsmyndum ásamt fleiru. Þar
sem ég taldi okkur hafa nægan tíma
til stefnu var ég ekkert að flýta mér
að sýna henni hinar ýmsu spólur sem
í boði voru, fannst betra að njóta
þeirra betur þegar við horfðum á
þær enda var hún fljót að þreytast.
Hún studdi okkur krakkana alltaf
svo dyggilega í að mennta okkur sem
mest og hafði geysilegan metnað fyr-
ir okkar hönd. Þar að auki lagði hún
áherslu^ á að við hugsuðum sjálf-
stætt. Áhugi minn á náttúrufræðum
og tungumálum kom fyrst og fremst
frá henni, enda ólumst við systkinin
upp hjá henni fyrstu árin og vorum
tíðir gestir þar síðar í æsku og sum
okkar fram eftir aldri.
Þrátt fyrir að geta nær ekkert
verið með henni á spítalanum þakka
ég þó fyrir að fá að verja síðustu sól-
arhringunum með henni. Við ættin-
gjarnir tókum undir okkur sjúkra-
stofuna þar sem hún lá og rifjuðum
upp gamlar stundir með þvi að skoða
gömlu myndirnar hennar. Starfsfólk
sjúkrahússins sýndi okkur hreint
ótrúlega þolinmæði meðan á dvöl
okkar þar stóð. Þar sem við vorum
þar nótt sem nýtan dag reyndi meira
en ella á umburðarlyndi þess, þar
var ekki einu sinni næturvaktin und-
anskilin.
Amma hefði ekki viljað að mikið
mál væri gert úr andláti sínu svo ég
læt þessu hér með lokið, en minning-
in um hana mun lifa og hennar verð-
ur sárt saknað.
Vilhjálmur Berghreinsson.
Amma min Vilhelmína.
Ég vil að sá sem les fái að vita
pínkulítið hvernig manneskja það
var sem dó síðasta miðvikudag á 4.
hæð Borgarspítalans í rúminu við
gluggann. Það var nefnilega amma
mín, hún Vilhelmína, sem var svo
ótrúleg kona, kona sem var orðin svo
lítil og mjó en inní henni var heimur
svo stór og merkilegur, heilt líf hol-
lenskrar valkyrju sem var orðin ís-
lensk formóðir.
Amma stendur ekki bara fyrir
minningar, liðnar stundir, tuttugu
mismunandi jurtate, og rautt DBS-
reiðhjól, hún stendur fyrst og fremst
fyrir hugsunarhátt. Hún lagði uppúr
því að láta okkur gera skrítna hluti,
láta okkur barnabömin fara yfm
landamæri, einsog að teikna í hvert
skipti sem maður kom í heimsókn
eina mynd á vegginn ... það má ekki
teikna á veggi, nema hjá ömmu Vil-
helmínu, ömmu hippa. Hún sagði
aldrei „hvernig líður þér ástin mín?“,
hún sagði, já Dóra,“ brosti sposk og
sperrti upp augun, „hvað ertu að
hugsa?“ Ég lærði fljótt að amma
hafði áhuga á viðfangsefnum manns,
hvar maður væri staddur í hugsun-
inni, í hvaða spíral ég þeyttist þessa
dagana.
Þinn heimur amma var fordóma-
laus, hann var víðsýnn og djúphugs-
aður af konu sem hafði séð vítt. Þú
hafðir lifandi og örvandi áhuga á öllu
sem maður var að bralla. Þú naust
þess að hlusta á vitleysuna í manni,
draumana og heimatilbúnu heim-
spekina og kenningarnar. Það
hvarflaði ekki að mér að koma ó-
hugsuð 1 heimsókn, ég kom ó-greidd
í rifnum buxum og ó-reimuðum skóm
en án hugsunar kom ég ekki. Gildis-
matið í þínum heimi var huglægt
ekki veraldlegt, því fleiri hugmyndir
á lofti því ríkari stund og staður.
Stemmning frá Ljótsstöðum sem
þú hafðir skrifað í litla bók, sem þú
geymdir á stórri hillu, segir allt um
þig og þinn innri heim.
Ljótsstaðir
Eitt kvöld fórum við Helgi með stöng lang-
leiðina að skóginum. Eg settist undir
hríslu, langaði eiginlega meira að skoða
blómin en að veiða. Það var allt svo fallegt,
loftið, fjöllin, áin sem var einsog hluti af
loftinu. Ég var stórfegin að það beit ekki,
labbaði uppí brekku, þar sat Helgi graf-
kyrr, vissi ekki af mér, ekki af færinu, bara
grafkyn' og hann var svo fallegur! Ég
horfði ekki á hann til þess að trufla hann
ekki, horfði bara á blómin. Ég man ekki
hvað lengi - það hafði ekki tíma. Ég man
héldur ekki þegar við fórum heim, hvort
nokkur sagði nokkuð. Daginn eftir eða
þareftir varð mér litið á dagatalið: og sá að
þetta hefði verið Jónsmessunótt.
Amma, til þín kom ég til að tala,
ekki um dægurmál, heldur um stóra
heiminn þar utanvið. Takk fyrir að
hlusta og gefa mér áhuga, þvflíkur
fjársjóður að hafa átt svona ömmu!
Sjáumst á himnum og spjöllum
amma mín. Þín Dóra.
Halldóra Geirharðsdóttir.
Lifir þú þannig lífi að þú getir gert
nokkurn veginn það sem þig langar
til? spm'ði Vilhelmína mig fyrir
nokkrum dögum. Hún var þá komin á
sjúkrahús og orðin mjög veik.
Greindarlegt og hvasst augnaráð
hennar hvfldi á mér og hún beið eftir
svari. Spumingin kom á óvart - heim-
spekilegt innkast í minn gráa hvers-
dagsleika. Ég hugsaði mig um - vissi
að þessi kona vildi fá vel ígrunduð
svör, ekki innantómt hjal sem hyrfi út
í andrúmsloftið. Já, ég held það bara,
sagði ég eftir drjúga stund. Þá yppti
hún öxlum, brosti dálítið og sagði:
Það er málið - það er málið. Þannig
var Vilhelmína. Hún leitaði sífellt
svara og velti fyrir sér tilverunni.
Hún var langt á undan sinni samtíð;
náttúi-ubai-n, umhverfisvinui', fræði-
maður og listelskandi heimsborgai'i.
Fyrir fjórtán árum fór ég ásamt
unnusta mínum til fundar við ömmu
hans í Laugamesi. Ég bjóst við að
hitta hina dæmigerðu ömmu með
svuntu, hnút í hnakka og prjónana á
lofti. En þetta var ekki þannig amma.
Vilhelmína var að sjóða grasaseiði í
potti þegai- okkur bar að garði og í
Iitlu stofunni voru staflar af tímarit-
inu National Geographic sem hún var
að blaða í gegnum. Hún sýndi mér
myndii' af frumbyggjum í Afríku og
sagðist svo ætla út í garð á miðnætti
til þess að tína rifsber. Það væri svo
gaman að tína rifsber í íslenskri mið-
nætursól.
Vilhelmína tilheyrði þessu yndis-
lega fólki sem lætur ekki steypa sig í
mót - fólki sem markar sín eigin spor.
Hún var hefðarkona og háskólaborg-
ari utan úr heimi sem kom hingað
með koffortið sitt fyiii' strið - heillað-
ist af íslandi og gerði það að sínu.
Hún hafði ferðast um heimsins höf,
búið á kóralrifi í Karíbahafi og meðal
aðalsins í Evrópu en hér vildi hún
vera. Ég er þakklát fyrir kynni mín af
Vilhelmínu, fyrir þá visku sem hún
miðlaði af sinni miklu reynslu og lífs-
speki og fyrir að minna samferðafólk
sitt á gildi þess að hlusta á hjartað og
fara sínar eigin leiðir. Blessuð sé
minning hennai'.
Kristín Helga Gunnarsdóttir.
Núna þegar komið er að kveðju-
stund er erfitt að trúa því að hún
amma mín sé farin; þó svo að ég hafi
vitað hvert stefndi og kveðjustundin
kæmi engum á óvart.
Það rifjast upp margar minning-
ar; meðal annarra sú að þegar ég
sem barn og unglingur gisti hjá
ömmu var svo notalegt að sjá hversu
alúðlega hún bjó um mig - raðaði
stólum og púðum fyrir framan rúm-
ið svo ég gæti ekki dottið fram úr og
meitt mig.
Fyi'st og fremst er ég þó þakklát
fyrir allar stundirnar okkar saman,
fyrst á Laugarnesveginum en síðar
á Aflagrandanum. Það var alltaf svo
notalegt að koma í heimsókn til
ömmu, fá tesopa og spjalla um lífið
og tilveruna - og hugsanlega geta
aðstoðað hana við eitthvað smálegt.
Manni fannst alltaf að amma yrði
alltaf til staðar, en maður vissi bet-
ur.
En þetta eins og allt annað tekur
enda, og nú hefur hún amma mín
fengið hvfldina.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem.)
Sofðu rótt, amma mín.
Þín
Berglind.