Morgunblaðið - 01.12.1998, Qupperneq 60

60 ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLADIÐ
Á vit framtíðar
EINS og alþjóð er
kunnugt fer um þessar
mundir fram mikil upp-
stokkun í íslenskum
stjórnmálum. Ber þar
hæst að flokkar á
vinstrivæng hafa
ákveðið að fylkja sam-
an liði í næstu alþingis-
kosningum. Ungt fé-
lagshyggju- og jafnað-
arfólk hlýtur að fagna
þessari þróun sem von-
andi mun leiða til þess
að á Islandi rísi stór og
öflugur vinstristjórn-
málaflokkur, eins og
víða hefur gerst.
Lengi hef ég velt því
fyrir mér hvers vegna
þessi þróun hafi ekki fyrir löngu átt
sér stað. Löngum hefur verið hami'-
að á að þessir flokkar séu svo ólíkir
að þeii' fái ekki með nokkru móti
starfað saman. Því er ekki að neita
að á köflum hefur borið á milli, en
þannig er nú einu sinni pólitíkin -
ákveðin málamiðlun. Má hér minna á
að oft hefur hrikt í Sjálfstæðis-
flokknum vegna ýmissa mála. Flokk-
urinn er mjög breiður og oft fínnst
manni hálfpartinn illskiljanlegt hvað
það er í rauninni sem tengir flokks-
menn hans saman - einhvers konar
þokukenndar hugmyndir um frelsi
einstaklingsins. Engu að síður hefur
tekist að halda flokknum að mestu
leyti óklofnum. Fólk á vinstrivæng
hefði fyrir löngu þurft að gera sér
grein fyrir því að það er hægt að
starfa innan eins stórs stjórnmála-
flokks þar sem fólk deilir sömu
grundvallai’hugmyndum, þótt það sé
ekki alveg sammála í öllum málum.
Sundurklofíð nær félagshyggjufólk
einfaldlega ekki þeim áhrifum sem
þjóðfélaginu eni nauðsynleg.
Nú hefur ísinn verið
brotinn og samfylking
vinstriflokkanna er í
fmmbernsku. Til að
góður árangur náist á
þeim vettvangi þarf fólk
að mínu mati að vera til-
búið að kasta hugsana-
gangi fortíðarinnar tölu-
vert lengra frá sér en
það hefur hingað til
gert. Við væntanlega
uppstillingu á fram-
boðslista er t.d. mikil-
vægt að menn forðist
eftir megni að rigbinda
sig við einhverja
„flokkakvóta". Það er
ekki númer eitt hvaða
flokki frambjóðendur
samfylkingarinnar hafa tilheyrt. Það
sem mestu máli skiptir er að um sé
að ræða hæft fólk sem tilbúið er að
beita sér af krafti fyrir þeim hug-
Þróunin mun, segir
Eirflcur Jdnsson, leiða
til stórs og öflugs
vinstriflokks, sem mun
veita Sjálfstæðisflokkn-
um nauðsynlegt mót-
vægi á nýrri öld.
myndum sem málefnasamningurinn
kveður á um. Menn verða að líta á
sig sem frambjóðendur samfylking-
ai-innar, ekki sem frambjóðendur
hinna einstöku flokka sem að henni
standa. Það mikilvægasta er að láta
málefnin ráða.
Þegar flokkar sem aðskildii' hafa
verið þetta lengi hefja náið samstarf,
Eiríkur
Jónsson
eru ákveðnir árekstrar óhjákvæm-
legir fyrst um sinn. En þótt ákveðnir
árekstrar hafi orðið, sem fjölmiðlar
hafa því miður í allt of mörgum tO-
fellum blásið út á ómálefnalegan hátt
og í æsifréttastíl, standa grunnhug-
myndh' vinstrafólks óhaggaðar -
hugmyndir um jöfnuð og félagslegt
réttlæti. Og þeirra hugmynda er svo
sannarlega þörf á æðstu valdastólum
landsins, því þrátt fyrir „góðæri“ í
þjóðfélaginu hefur Félagsvísinda-
stofnun nýlega sýnt fra_m á að tíundi
hver einstaklingur á Islandi hefur
minna en 44 þúsund krónur á mán-
uði sér til lífsviðurværis! Þeir ríku
verða ríkari og fátæku fátækari. Við
verðum að hverfa frá þeirri hugsjón
að best sé að hver skari eld að sinni
köku!
Og þótt stjórnarflokkarnir gleðjist
yfir byi’junarerfiðleikum samfylk-
ingarinnar, vita þeir innst inni að sú
gleði er tímabundin. Enda dylst eng-
um hræðsla þeirra við þann öfluga
andstæðing sem þeir standa brátt
frammi fyrir. Þeir nýta nánast öll
tækifæri sem gefast til að koma
höggi á samfylkinguna, tjá sig varla
um afkomu ríkissjóðs án þess að
„vara við samfylkingunni“. Forsætis-
ráðherra sá m.a.s. sérstaka ástæðu
til að gera „hættuna af samfylking-
unni“ að umtalsefni í stefnuræðu
sinni á Alþingi, og tel ég það í raun
hina bestu viðurkenningu á mætti
hins nýja stjórnmálaafls.
Boltinn er því farinn af stað, og
það var ekki síst unga fólkið sem
kom honum á skrið. Nú verður ekki
aftur snúið og þróunin mun, ef allt
gengur eftir, leiða til stórs og öflugs
vinstristjórnmálaflokks sem veitii'
Sjálfstæðisflokknum það mótvægi
sem nauðsynlegt er fyrii' ísland 21.
aldai'innar. Ungt fólk á vinstrivæng
þarf því ekki að örvænta. Við skulum
móta framtíðina!
Höfundur er formaður Stíganda,
félags ungs vinstrafólks á
Vesturlandi.
Keikó - metnaðarfullt
vísindaverkefni
í SEPTEMBER síð-
astliðnum fylgdist fólk
um allan heim með því
þegar C-17 risaþota
bandaríska flughersins
lenti í Vestmannaeyjum
með frægasta hval
heims innanborðs. Kei-
kó, sem var fangaður
undan ströndum Islands
fyrir 20 árum, var loks á
heimaslóðum á ný.
Flutningurinn til ís-
lands tókst vel og
Keikó hefur aðlagast
aðstæðum í Vest-
mannaeyjum jafnvel
betur en menn áttu von
á. Markmiðið er að
Keikó geti á ný synt
frjáls í hafínu umhverfis Island.
Um er að ræða metnaðar-
fullt vísindaverkefni
I fyrsta sinn er þess freistað að
koma háhyrningi í náttúrulegt um-
hverfí á ný eftir að hafa verið undir
mannahöndum. Það gefur okkur ein-
stakt tækifæri til þess að afla upp-
lýsinga um hvali. Hvernig bregst
Keikó við sjókvínni í Vestmannaeyj-
um? Hvernig bregðast aðrir hvalir
við Keikó? Hvemig bregst Keikó við
þegar hann kemst í snertingu við
aðra háhyminga? Mun hann geta átt
samskipti við aðra hvali? Getur hann
beitt hljóðtáknum - tungumáli sínu -
á nýjan leik eftir 20 ára vist meðal
manna?
Okkur hefur þegar miðað vel
áfram. Villtir hvalii- hafa komið að
sjókvínni. Starfslið okkar hefur
hljóðritað hljóðskipti Keikós við aðra
hvali. Vísindamenn rannsaka nú
þessi hljóðskipti. Starfslið okkar hef-
ur safnað upplýsingum um viðbrögð
og atferli Keikós í Klettsvík. Vís-
indamenn rannsaka þær breytingar
sem verða á Keikó í sjókvínni. Þrem-
ur mánuðum áður en Keikó var flutt-
ur til íslands hófust atferlisrann-
sóknir í Newport svo vísindamönn-
um gefst kostur á að
bera saman atferli hans
í Klettsvík og Newport.
Hve miklum tíma ver
Keikó neðansjávai' og í
yfirborðinu, hvenær er
hann á ferðinni, hvernig
hvílist hann, hvert er at-
ferli hans í Klettsvík,
hvaða áhrif hefur
skammdegið á Keikó?
Starfslið okkar hefur
mælt líkamsstarfsemi
Keikós og þannig fylgst
með breytingum og
vexti hvalsins. Mæling-
ar sýna að Keikó er
hraustari í Klettsvík en
Newport. Hann eyðir
minni tíma með starfs-
liði okkar í Klettsvík en Newport.
Það er mikilvægt skref í því að
sleppa Keikó í villta náttúru. Nú
þegar vetur er genginn í gai-ð og
veður válynd hefur komið á daginn
að Keikó hefur lagað sig vel að
veðrabrigðum og sjógangi og er for-
vitinn um umhverfi sitt og eyðir sí-
fellt meiii tíma neðansjávar fjarri
þjálfunim sínum.
A næstu vikum verður þess freist-
að að venja Keikó á að borða lifandi
físk. Þetta er mikilvægt skref að því
markmiði að sleppa Keikó. Veiðar
hvalsins ráða miklu um hvort honum
verður sleppt - hvort honum tekst að
bjarga sér í villtri náttúru.
Samtökin taka ekki
afstöðu til hvalveiða
í stuttu máli er óhætt að fullyrða
að heimkoma Keikós hafi gengið
ákaflega vel. Fjölmiðlar á Islandi og
um allan heim hafa fylgst með Keikó
af miklum áhuga. Free Willy Keiko-
samtökin hafa einbeitt sér að því að
beina sjónum sínum einvörðungu að
Keikó með hans hagsmuni í huga.
Við gerum okkur grein fyrir því að
umræður um hvalveiðar eru ofai'lega
á baugi á íslandi. Við virðum ákvarð-
anir Islendinga og munum engin af-
Við gerum okkur grein
fyrir að umræður um
hvalveiðar eru ofarlega
7
á baugi á Islandi, segir
Bob Ratliffe. Við virð-
-----------------7------
um ákvarðanir Islend-
inga og munum engin
afskipti hafa af íslensk-
um málefnum.
skipti hafa af íslenskum málefnum.
Fyrir nokkru kom háttvirtur þing-
maður Stórþingsins norska, Steinar
Baastesen, að máli við samtökin.
Hann vildi fá að fara út í sjókvína í
fylgd fjölmiðils. Baastesen er tals-
maðui' hvalveiða i Noregi og að Is-
lendingar fylgi fordæmi Norðmanna.
Hann hefur látið þau ummæli falla
að með komu Keikós til Islands verði
örðugra fyrir íslendinga að hefja
hvalveiðar á ný. Við virðum skoðanir
Baastesens þó við séum honum ekki
sammála. En Keikó hefur ekkert
með það að gera hvort íslendingar
stunda hvalveiðar. Við munum gæta
þess vandlega að samtökin verði
ekki dregin inn í umræður um hval-
veiðar. Því var beiðni Baastesens
hafnað.
Við viljum einbeita okkur að því að
afla þekkingar á lífríkinu í hafinu og
um hvali. Eg vonast til að Islending-
ar skilji og meti þessa afstöðu Free
Willy Keiko Foundation.
Eg ber mikla virðingu fyrir Is-
lendingum og vonast eftir stuðningi
hér eftir sem hingað til við einstakt
verkefni, sem vonandi leiðir til dýpri
skilnings á hvölum, hafinu - og okk-
ur mannfólkinu. Með því stuðlum við
að betri heimi.
Höfundur er varaforseti Free
Willy Keiko Foundation.
Bob
Ratliffe
Skaðleg áhrif
eitur ly fj aney slu
AÐ LEYFA eitur-
lyfjaneyslu hér á landi
og annars staðar væri
uppgjöf með tilheyr-
andi afleiðingum, ekki
bara fyrir neytendur
heldur og ekki síður
aðstandendur þeirra
og almenning. Afleið-
ingarnar yrðu enn
meiri þjáning en nú er,
fleiri fórnarlömb, stór-
aukin þörf meðferðar-
rýmis og kostnaður úr
sameiginlegum sjóðum
landsmanna. Neyslan
kæmi verst niður á
þeim, sem mestan
áhuga hafa á neyslu
Ómar Smári
Ármannsson
slíkra efna, ungu fólki sem annars
ætti sér góða framtíð. Slysatíðni
eykst, sjálfsvígum fjölgar og af-
brotatíðnin hækkar ef tekið er mið
af þróuninni erlendis. Miskunnar-
leysið yi'ði miklum mun meira, fleiri
óvirkir þjóðfélagsþegnar og tíðni al-
Þrátt fyrir fullyrðingar
um að glæpum fækki
við lögleiðingu eitur-
lyfja hefur reynslan
sýnt, segir Omar Smári
Armannsson, að þeim
fjölgar verulega.
varlegra ofbeldisverka myndi
aukast stórlega. Samkvæmt þeim
rannsóknum sem eru fyrirliggjandi
frá læknavísindunum er ekki vafi
um skaðsemi eiturlyfja. Þau hafa þó
misskaðleg áhrif eftir tegundum,
allt eftir neyslumagni og notkun.
En eftir því sem neyslan er örari og
meiri því meiri er skaðsemin, sama
hvaða eiturlyf eru notuð. Þó ekki
væri nema af þeirri ástæðu einni er
vafasamt að hvetja til aðgerða sem
myndu auka neysluna. Vegna um-
ræðu um að eiturlyfjavandamálið
hafí verið að aukast hafa komið
fram hugmyndir um að gera ráð
fyrir að besta leiðin til að leysa
þessi mál sé einfaldlega að lögleiða
eiturlyf, m.ö.o. að gefast upp. Þá er
rætt um að þau eigi að lögleiða
vegna þess að einstaklingurinn eigi
jafnan að hafa um það frjálst val
hvers hann neytir. Það sé honum
síðan í sjálfsvald sett hvort hann
stofni sér í hættu eða ekki með
neyslunni. En hverjar yi’ðu raun-
vei-ulegar afleiðingar þess ef t.d.
kannabis yrðu lögleitt? Ljóst er að
ef dreifing efnanna yrði á hendi hins
opinbera myndi sú sala bætast við
þá sölu, sem fyrir er. Það er a.m.k.
reynsla Hollendinga. Reynslan sýn-
ir og að aukinn aðgangur fólks að
eiturlyfjum eykur neysluna að sama
skapi. Og af hverju ætti ríkið að
beita sér fyrir sölu eiturlyfja? Sum-
ir segja að í því felist ákveðið
„frelsi", en það er lika alveg víst að
næsta krafa verður væntanlega að
gefa söluna frjálsa ef taka á mið af
röksemdum þeirra, sem auka vilja
frjálsa samkeppni.
Aukið framboð sölustaða kallar á
aukna sölu og neyslu. Markaðslög-
málið ræður jafnan verði á eiturlyfj-
um hér sem annars staðar. Fjárþörf
eiturlyjaneytenda minnkar ekki
heldur eykst í samræmi við aukna
neyslu. Aíbrotum, ránum, ofbeldis-
brotum, innbrotum og þjófnuðum
fjölgar að sama skapi. Engar rann-
sóknir staðfesta að afbrotatíðni hafí
lækkað með auknu frelsi til eitur-
lyfjaneyslu. Þvert á móti hafa at-
huganir bent til þess að þær hafi
aukist. Hún er t.d. hvergi hærri í
Evrópu en í Hollandi. Morð og
manndrápstíðni er þar einna hæst
miðað við íbúafjölda. Það sama átti
við um Alaska þegar marijuana var
lögleitt þar til reynslu. Þá jókst af-
brotatíðnin verulega. Sama reynsla
er einnig frá Zúrich og Svíþjóð.
Andlátum vegna eit-
urlyfjaneyslu fjölgaði
þar þrátt íyrir aukna
aðkomu hins opinbera.
Reynslan frá Svíþjóð á
árunum 1961-1967 þeg-
ar gerð var tilraun með
því að ávísa á eiturlyf
til neytenda sýnir að
neyslan jókst og eitur-
lyfjatengd andlát urðu
hlutfallslega mun fleiri
en annarra. Sömu sögu
er að segja frá Hollandi
þar sem aðilar leita sér
lækninga vegna ann-
arra sjúkdóma samfara
eiturlyfjaneyslu. Slík
tilvik hafa stóraukist ár
frá ári með auknum tilkostnaði
skattborgara á ýmsum sviðum
heilsugæslunnar.
Lögleiðingin ein sér minnkar
áhuga óprúttinna aðila til að selja
fíkniefni. Þrátt fyrir fullyrðingar
um að glæpum fækki við lögleið-
ingu hefur reynsjan sýnt að þeim
fjölgar verulega. í Hollandi eru t.d.
fjölmargir aðilar er hafa verulegar
tekjur af sölu eiturlyfja og koma
þeim skipulega á markað. Mark-
hópurinn er unga fólkið. Ný efni
eru framleidd og þeim komið skipu-
lega á markað. Og hvar á að draga
mörkin? Rök fyrir lögleiðingu eitur-
lyfa ganga einnig þvert á rök lækn-
isfræðinnar. Ljóst er að kannabis-
reykingar auka hættu á ýmsum
sjúkdómum. Kannabisreykingar
hafa og mjög slæm áhrif á þá sem
haldnir eru lungnasjúkdómum.
Kannabisefni eru reykt á mjög sér-
stakan hátt, reyknum er andað
snöggt að sér og haldið niðri í lung-
unum í nokkurn tíma til að ná fram
hámarksáhrifum. Magn tjöru í
kannabisefnum er margfalt meira
en í tóbaki. Hættan á krabbameini
er veruleg og er enn meiri en við tó-
baksreykingar. Sú staðreynd að
kannabis er yfirleitt reykt með tó-
baki dregur enn síður úr þeirri
hættu. Karbondíoxíð binst hemó-
glóbíni við kannabisreykingar, en
við það berst minna súrefni til
hjartans og það leiðir til örari hjart-
sláttar og hækkunar blóðþrýstings.
Það getur haft alvarlegar afleiðing-
ar í för með sér fyrir fólk sem hald-
ið er hjarta- og blóðrásartruflunum.
Hættan á hjartaáfalli og blóðtappa
er veruleg. Kannabisefni minnka
framleiðslu náttúrulegra hormóna
sem stjóma eggjabúskap kvenna. I
alvarlegi'i tilfellum getur orðið um
ófrjósemi að ræða. Á meðgöngu
berast kannabisefni í gegnum fylgj-
una til fóstursins og auka líkur á
vansköpun. Onæmiskerfi líkamans
verður fyrir áhrifum hormóna og
þegar hormónastuðullinn raskast
eða dregst saman minnkar viðnám
líkamans. Líkaminn verður mót-
tækilegri fyrir sjúkdómum. Upp-
söfnun THC í líkamanum hefst eftir
mjög litla neyslu kannabisefna.
Minningar, tilfinningar og jafnvel
eðlisávísun dofna og eðlileg þróun
staðnar 1 kjölfar meiri neyslu.
Langvarandi neysla kannabisefna
getur leitt til heilaskemmda.
Kannabisneytendur fá oft kvíðaköst
ásamt tilhneigingu til ofsóknaræðis.
Með langvarandi notkun geta þessi
einkenni þróast upp í alvarlegar
geðtruflanir á borð við geðklofa.
Kannabisneysla minnkar námsgetu
er skammtímaminni hrakar. Hugs-
anlegt er að mikil og löng neysla
spilli námshæfni fyrir fullt og allt í
sumum tilfellum. Öruggt er að
kannabisneysla gerir alkóhólisma
illviðráðanlegri, eykur skaðleg áhiif
alkóhóls á einstaklinga og flækir
meðferð þess sjúkdóms verulega.
Varla getur fólk, sem í alvöru hefur
áhuga á að byggja upp samfélagið,
viljað stuðla að framangreindum af-
leiðingum. Um skaðsemi annarra
eiturlyfja verður fjallað síðar.
Höfundur er aðstoðaiyfír-
lögrcgluþjónn.