Morgunblaðið - 01.12.1998, Qupperneq 76

76 ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓNAS STURLA
GÍSLASON
+ Jónas Sturla
Gíslason fæddist
í Reykjavík 23. nóv-
ember 1926. Hann
lést á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 18.
nóvember síðastlið-
inn og fór útför
hans fram frá Skál-
holti 28. nóvember.
Við andlát sr. Jónas-
ar Gíslasonar, vígslu-
biskups, er margs að
minnast en þó ekki síð-
ur svo ótal margt að
þakka. Hin eiginlegu
kynni mín af Jónasi hófust fyrst fyr-
ir alvöru, þegar við hjónin fluttum
upp á Akranes upp úr 1960. Kær-
leikur hans og umhyggja fyi-ir
framgangi barna- og síðar unglinga-
staifsins í Frón varð þess meðal
annars valdandi að hann varð einn
þeirra, sem kom til liðs við okkur
heimamenn við formlega stofnun
KFUM og K á Akranesi árið 1962.
Æ síðan nutum við krafta hans, fyr-
irbæna og uppfræðslu í ríkum mæli,
þegar tilefni og þörf kölluðu eftir.
Fyrir það hef ég verið beðinn að
flytja einlægar þakkir félagsins nú
við leiðarlok.
Minningamar þyrlast upp, þegar
litið er yfir 35 ára vináttu og á tíðum
mjög náið samstarf. Ferðalag til
landsins helga fyiár rúmum þremur
áratugum í samfylgd fjölskyldu
hans líður ekki úr minni. Ogleyman-
leg upplifun, þar sem helstu sögu-
staðir Ritningarinnar voru heim-
sóttir, og mörgu lokið upp, sem áð-
ur var hulið. Þar naut sr. Jónas sín
svo sannarlega í hlutverki eins af
fararstjórunum og miðlaði okkur
hinum af fróðleik sínum. Eg minnist
uppörvunar hans og leiðbeininga á
baráttutímum og þegar vanda bar
að höndum, en einnig viðbragða
hans, gleði og umhyggju á vakn-
ingatímum, þegar Orðið greip um
sig með krafti og Heilagur andi lauk
upp fagnaðarerindinu á sérstakan
hátt. Við urðum báðir þeirrar náðar
aðnjótandi að fá að vera þátttakend-
ur í þeim sviptingum, hvor á sínum
stað. Þá tengdi Guð okkur saman
sérstökum böndum, sem aldrei
slitnuðu.
Eg hlaut þá gæfu að fá að sitja
með sr. Jónasi í stjórn Landssam-
bands KFUM og KFUK alla for-
mannstíð hans og taka við af honum,
þegar hann lét af því starfi. Þar
kynntist ég betur ýmsum hliðum
þessa stórmerka einstaklings, en
einnig nýjum þáttum í fari hans,
sem ég þekkti ekki fyrr. Eg fékk að
sjá og reyna, hve auðvelt hann átti
með að skapa tengsl við kristna
bræður á erlendri grund og viðhalda
þeim, gefa af sér og þiggja. Eg fékk
að sjá ólgandi viðbrögð, þegar hon-
um fannst á fagnaðarerindið hallað.
Skyggnast inn í huga reynslumikils
einstaklings sem var fús til að leita
eftir og beygja sig undir leiðsögn og
vilja Guðs og bar þann eld og þá þrá
í hjarta hvar sem hann fór, að vegur
fagnaðarerindisins mætti verða sem
mestur. Eg kynntist manni sem
hafði brennandi áhuga á stjórnmál-
um, var einarður kennimaður og
auðmjúkur þjónn Guðs, en um leið
svo djarfur, kröfuharður og fylginn
sér að manni gat á stundum fundist
nóg um.
Þessi nánu samstarfsár eni mér
dýrmætur sjóður minninga og
reynslu, sem kalla fram þakklæti til
Guðs nú, þegar kveðjustundin er
komin. Þakklæti fyrir að hafa fengið
að njóta samvista og samfélags við
sr. Jónas, læra og fræðast af hon-
um. Drottinn hefur kallað trúan
þjón til sín, verkamann sem lét ekki
merkið falla, þótt erfitt væri að
halda því á lofti síðustu árin. Við
þau þáttaskil biðjum við hjónin þess
að Guð huggi ykkur, Adda, Gísli,
Addi Kiddi og fjölskyldur ykkar, og
styrki í þeirri fullvissu, að það er
satt, sem Jónas setti í orð, er hann
sagði með bakgrunn í 7. kafla Opin-
berunarbókarinnai"
Hvítum sWða réttlætis ég
klæddur er,
sem Kristur mér á krossi vann.
Glaður hef ég skikkju mína
laugað blóði lambsins.
I mér lifir hann.
Ó, hve gott að ég get treyst,
að elska Guðs mig hefur leyst
og frelsað mig í Jesú.
Guð tók burtu sekt og synd,
nú sér hann aðeins í mér mynd
af Jesú.
I þessari fullvissu
lifði sr. Jónas og í
þeiri'i fullvissu dó
hann. Blessuð sé minn-
ing um tryggan vin, sérstæðan
dreng og trúan verkamann Drott-
ins.
Jóhannes Ingibjartsson.
„Ég ásetti mér að vita ekkert á
meðal yðar, nema Jesú Krist og
hann krossfestan." Þessi orð Páls
postula koma í huga minn er ég
virði fyrir mér lífshlaup sr. Jónasar
Gíslasonar vígslubiskups. Hann bar
alla tíð á einlægan hátt frelsara sín-
um vitni og vildi að sem flestir
kæmust til þekkingar á sannleikan-
um, sannleikanum sem gerir menn
frjálsa og er fagnaðarerindið um lif-
andi og upprisinn Jesú Krist.
Jónas Gíslason tók ungur maður
þá ákvörðun að fylgja Kristi og gera
hann að leiðtoga lífs síns. Fyrir
u.þ.b. 30 árum kynntist ég honum
fyi-st á Biblíunámskeiði í Vatna-
skógi. Þar uppfræddi hann unga
jafnt sem aldna um fræði Lúthers
hin minni. Einlægni hans, sterk trú-
arsannfæring og lifandi framsetn-
ing hafði sterk áhrif á mig. Jónas
hefur markað spor í sögu íslensku
þjóðkirkjunnar sem kennari og leið-
togi. Hann var maður friðar og sátt-
ar og opinn fyrir nýjum leiðum í
boðun orðsins. Hann átti auðvelt
með að starfa með öðrum kirkjum
og evangelískum trúarsamfélögum.
Kristur, og hann krossfestur, var
honúm mikilvægasti boðskapurinn
og í hans huga það sem sameinaði
trúaða menn jafnvel þótt þá greindi
á um önnur trúarleg atriði.
Eftir að hafa sinnt prestsþjónustu
í Vík í Mýrdal um 10 ára skeið kall-
aði kirkjan Jónas til nýrra starfa á
erlendri grund. Hann var beðinn um
að fara til Kaupmannahafnar og
hefja þar nýtt starf sem sendiráðs-
prestur. Starfið var meðal annars
fólgið í því að sinna íslendingum er
þurftu að leita sér læknishjálpar
þar, auk þess sem hann rétti mörg-
um sem í vandræðum voru hjálpar-
hönd á margvíslegan hátt.
Jónas mótaði þetta mikilvæga
starf og fyi-sta hjálparstarf kirkj-
unnar á erlendri grund og naut
trausts og virðingar fyrir störf sín á
þeim vettvangi. Er Sigurbjöm Ein-
arsson biskup lagði á ráðin um
stofnun Hjálparstofnunar kirkjunn-
ar árið 1969 fór hann fram á það við
Jónas, án efa vegna reynslu hans,
að hann tæki að sér að koma stofn-
uninni á laggir og veita henni for-
stöðu. Sem fyrr hlýddi Jónas kalli
kirkjunnar sinnar og tók til óspilltra
málanna. Jónas vann gríðargott og
mikið undirbúningsstarf og var með
í að leiða Hjálparstofnun kirkjunnar
fyrstu skrefin eða þar til hann tók
við prestsembætti í Grensássókn
haustið 1970.
Þótt Jónas hyrfí til nýrra starfa
innan kirkjunnar var ekki afskipt-
um hans af hjálparstarfinu lokið.
Hann bar alla tíð starf Hjálpar-
stofnunar kirkjunnar fyrir brjósti
og lagði henni lið á margvíslegan
hátt. Meðan kraftar leyfðu heim-
sótti hann Kirkjuhúsið við Lauga-
veg nokkuð reglulega og kom þá
oftast einnig við á skrifstofu stofn-
unarinnar. Við ræddum oft um
hjálparstarfið og skyldur kirkjunn-
ar á þeim vettvangi. Að elska Krist
er að elska náungann sagði nafni
minn oftar en einu sinni við mig.
Með fráfalli sr. Jónasar Gíslason-
ar vígslubiskups hefur íslenska
þjóðin misst góðan dreng og kirkjan
okkar einlægan og auðmjúkan þjón.
Ég bið góðan Guð að blessa eigin-
konu hans, syni og fjölskyldur.
Jónas Þórir Þórisson,
framkvæmdastjóri
Hjálparstarfs kirkjunnar.
Fyrir rúmum áratug fóru nokkrir
áhugamenn um boðun kristinnar
trúar að hittast í hádeginu á mánu-
dögum. Fundað var í veitingahúsum
í Reykjavík og fundarmenn voru
víðsvegar að úr þjóðfélaginu. Þeir
áttu það allir sameiginlegt að vilja
efla trú og bænalíf í lífi sínu og með-
al samferðamanna. Félagsskapur
þessi fékk nafnið Norðurljósin og
var starfsemin öflug um margra ára
skeið. Starfsemi Norðurljósanna
þróaðist síðan inn í kirkjur og
bænahópa á höfuðborgarsvæðinu.
Á fyi-sta ári Norðurljósanna kom
sr. Jónas á fund og þar kunni hann
vel við sig. Honum leið vel í hópi
bræðra og systra sem vildu beina
augunum upp til hæða og þakka
Drottni velgjörðir hans.
Fljótlega eftir stofnun Norður-
Ijósanna myndaðist bænahópur sem
hittist enn hér í borg á föstudags-
morgnum og á saman góða stund
við ritningarlestur og bænaiðkun.
Sr. Jónas kom fljótlega í þennan
hóp, ásamt sr. Gísla syni sínum. I
tæpan áratug hittum við sr. Jónas á
bænastundunum, þar til hann tók
við starfi vígslubiskups í Skálholti.
Það var mikil blessun að kynnast
honum og konu hans frú Arnheiði
Arnmundsdóttur í tengslum við fé-
lagsskapinn. Síðastliðin misseri gat
sr. Jónas lítið mætt vegna veikinda
en við félagarnir fórum til hans í
Skógarbæ og áttum þar með honum
góðar stundir.
Sr. Jónas var mjög vinnusamur
maður og áhugi hans fyrir boðun
kristinnar trúar er lýðum kunn.
Hann var afkastamikill á ritvellin-
um og fylgdi málum sínum eftir af
mikilli eljusemi. Þeir sem nutu
kennslu hans í Háskólanum báru
óblandna virðingu fyrir áhuga hans
og dugnaði. Sr. Jónas þurfti að þola
mikið heilsuleysi síðustu árin og sú
reynsla kostaði mikil átök innra
með honum og veikindunum fylgdi
mikil röskun á lffi þeirra hjóna.
Nú hefur Jónas kvatt þetta líf og
við bræðurnir í bænahópnum sökn-
um hans. En við trúum því og
treystum, að hann hafi nú mætt
frelsara sínum, og við viljum enda
þessi orð með því að vitna í hugleið-
ingar sr. Jónasar, er hann nefndi:
„Þankabrot um þjáninguna":
„Guð virðist oft dulinn, þó að
hann sé ætíð á sínum stað. Én oft
komum við ekki auga á hann af því
eitthvað skyggir á hann. Þá getur
okkur oft fundizt hann fjarri.
I þjáningunni finnst mörgum, að
Guð sé fjarri. Þeir skynja ekki nær-
veru hans. Og þegar menn spyrja
Guð: Hvers vegna grípur þú ekki
inn í þjáninguna og bölið, þá á Guð
ætíð eitt og sama svar: Én vinur
minn, ég sendi eingetinn son minn í
heiminn og hann dó á krossi!“
Friðrik Schram,
Helgi S. Guðmundsson,
Kristján Þorgeirsson,
Ómar Kristjánsson,
Þórsteinn Ragnarsson.
Kveðja frá Hólum
Þótt skógur fölnaði
og lauf fykju,
stóð stofninn
traustum rótum
í garði lifandi trúar.
Ræðan felst
í skammdegisþögn:
- Uppgefst aldrei,
upp, ofar,
upp til ljóssins
upp,upp,
þín sál... -
Bolli Gústavsson.
Gamall lærimeistari er fallinn í
valinn eftir langvinn veikindi.
Margs er að minnast á slíkum
stundum, og minningamar hrann-
ast upp.
Þegar ég gerðist nemandi hans í
guðfræðideildinni, hafði ég aðeins
kynnst honum af afspurn, auk þess
að hafa lesið eftir hann ági-ip af
kirkjusögu fyrir gagnfræða- og
framhaldsskóla, skemmtilega bók,
sem hann gerði fremur lítið úr, þeg-
ar ég minntist á hana við hann, ein-
hverju sinni, þegar við áttum tal
saman.
Jónas var góður kennari og
margfróður. Að öðrum kennurum í
guðfræðideild, sem ég hef notið
fræðslu hjá gegnum árin, ólöstuð-
um, er mér óhætt að fullyrða, að
hann hafi kennt mér einna mest.
Okkur nemendunum blandaðist
ekki hugur um, að honum þótti
vænt um þá, sem hann kenndi, enda
átti hann ófáa vini meðal nemenda
sinna, sem þótti ekki síður vænt um
hann. Til hans gátum við sótt styrk
og stuðning á margvíslegan hátt,
líkt og til annarra kennara deildar-
innar, þegar illa stóð á hjá okkur.
Þá miðlaði hann af reynslu sinni
sem sóknarprestur og sálusorgari,
og oft í tímunum líka. I þeim tímum
lærðum við oft miklu meira en að-
eins kirkjusögu, og fórum þess fróð-
ari heim á eftir. Guðfræði hans var
líka skýr og ákveðin, eins og lífsvið-
horf hans allt var, og það gat oft
orðið manni góður styrkur á erfið-
um stundum.
Við komum heldur ekki að tóm-
um kofunum hjá honum í kirkjusög-
unni, og skipti þá ekki máli, hvort
um var að ræða kirkjusögu fornald-
ar, miðalda eða nútímans. Svo fjöl-
fróður var hann í þeirri gi'ein og
víðlesinn.
Hann, eins og aðrir góðir kennar-
ar, gerði líka miklar kröfur til nem-
enda sinna en var sanngjarn við
okkur um leið. Hann kenndi okkur
samt það mikilvægasta af öllu, og
það var, að gera fyrst og fremst
strangar kröfur til sjálfra okkar, að-
allega í ritgerðasmíð. Alltaf var
hann fús til að veita okkur umbeðn-
ar leiðbeiningar og vísa okkur á hin
og önnur fræðirit, sem við gætum
notað sem heimildir, og lumaði
stundum á ýmsum ritum sjálfur,
sem við höfðum ekki séð í söfnum,
en hann átti í sínu einkabókasafni
og lánaði okkur gjaman, ýmist til að
lesa í eða Ijósrita upp úr.
Ég tel mig lánsama að hafa
kynnst Jónasi og eignast vináttu
hans, en ekki síður að hafa notið
kennslu hans og leiðbeininga á ýms-
um sviðum, og þá einna helzt í rit-
gerðasmíð. Ég hef stundum haft á
orði, að hann hafi kennt mér manna
mest að búa til ritgerðir með gagn-
rýnum hætti, enda greip ég stund-
um sjálfa mig í að hugsa síðar, þegar
ég var að skrifa ritgerðir í guðfræð-
inni, hvort heldur það var í kirkju-
sögu eða öðru: „Hefði Jónas orðið
ánægðm- með þetta?“ eða „Hvernig
hefði Jónasi litist á þetta?“
Gagnvart mönnum og málefnum
og í vináttu sinni við fólk var hann
alltaf heill og sannur. Ásamt því
mat ég hreinskilnina og hispurs-
leysið mest í fari hans, enda eru
þetta þeir eðlisþættir í fari manna,
sem mér finnst vera mest virði.
Hann var óspar á gagnrýni, ef
honum líkaði ekki eitthvað í ritgerð-
unum, sem ég skrifaði, og sagði mér
að gera betur, sem ég og reyndi að
gera. Hann gerði það líka á þann
hátt, að eftir því var hlustað. Ég
leitaði líka oft eftir áliti hans á þeim
kirkjusöguritgerðum, sem ég var að
skrifa, og alltaf var mér jafn ljúf-
lega tekið af hans hálfu, eins og
hans var von og vísa, og ég mat leið-
beiningar hans mikils og hef notið
góðs af þeim síðar.
Kímnigáfa hans var líka einstök.
Þótt hann gæti átt það til að henda
lúmskt gaman af okkur nemendun-
um, ef honum fannst við ganga fram
af sér á einhvern hátt, þá gætti
hann þess jafnan, að það skaðaði
okkur ekki á neinn hátt. Hann
kryddaði líka frásögn sína í kirkju-
sögu gjarnan saklausri kímni og
gamansögum á þann hátt, sem hon-
um einum var lagið, sem lífguðu
upp á þurrmetið og léttu manni
skammdegisstundirnar, og gerði
kennslustundirnar skemmtilegar.
Það leiddist fáum ef nokkrum í
kennslustundunum hjá Jónasi.
Hann sá til þess, svo um munaði.
Honum var mikið í mun að hafa
jafnan íslenzkt efni á boðstólum, og
þá oftast nær frá sjálfum sér, í
kirkjusögunámskeiðunum, enda
hafði hann einhverju sinni á orði við
okkur, að við værum komin í guð-
fræðideild til þess að læra guðfræði
en ekki erlend tungumál, þótt okkur
væri nauðsynlegt að kunna ýmis
heiti, orð og orðtök henni viðkom-
andi á erlendum tungum, en til þess
væru orðabækurnar, og við gætum
lært það af þeim. Þetta fannst mér
til mikillar fyi-irmyndar, sem fleiri
háskólakennarar, í fleiri greinum en
guðfræði, mættu gjarnan gera.
Það gustaði jafnan af honum í
guðfræðideildinni, enda var hans
sárt saknað, þegar hann þurfti að
hætta kennslustörfum vegna vígslu-
biskupsstarfa. Heilsa hans var þá
farin að gefa sig líka, þó að viðmót
hans bæri það ekki með sér þá. Þó
skildi hann eitthvað eftir af sér í
guðfræðideildinni, svo sterkur per-
sónuleiki, sem hann var alla tíð, og
mátti sumpart finna til nærveru
hans þar.
Að leiðarlokum nú er mér efst í
huga ómælanlegt þakklæti fyrir alla
þá góðu kennslu, leiðbeiningar, vin-
áttu, styrk og stuðning, sem hann
sýndi mér og veitti alla tíð, og bið
Guð að blessa hann og varðveita,
þar sem hann er nú.
Frú Arnfríði og öðrum aðstand-
endum sendi ég mínar innilegustu
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning sr. Jónasar
Gíslasonar, vígslubiskups.
Guðbjörg Snót Jónsdóttir, BA.
Markverð störf Jónasar Gísla-
sonar um ævina voru fjölþætt og
mun þeim verða lýst af þeim sem
best þekkja. Hann var sóknarprest-
ur heima og erlendis, prófessor við
Háskóla Islands og að lokum
vígslubiskup í Skálholti, hinn fyrsti
biskup þar eftir nærfellt tveggja
alda hlé. Samtímis og samtvinnað
embættum þessum var starf hans
að margvíslegum félagsstörfum
mikið og árangursríkt. Jónas var
ráðhollur, í senn eldhugi og raun-
sær maður, og syrgja hann nú þeir
er nutu ráða hans í baráttu fyrir
þjóðþrifamálum, meiri háttar og
minni.
Að leiðarlokum minnist ég þakk-
látum huga liðsinnis Jónasar við tvö
veikburða félög í frumbemsku sem
mér hefur veist sá heiður að veita
formennsku. Annað er Listvinafélag
Hallgi'ímskirkju en hitt Oddafélag-
ið, félag áhugamanna um vöxt og
viðgang Odda á Rangárvöllum, hins
forna mennta- og kirkjuseturs.
Þótt kynni okkar tækjust fyrst
fyrir tylft ára er ég leitaði til hans
við skipulagningu á Kirkjulistahátíð
á vígsluári fullbyggðrar Hallgríms-
kirkju 1987, hafði ég vitað um Jónas
nánast frá æskudögum. Feður okk-
ar unnu saman í Hallgrímskirkju,
faðir minn sr. Jakob Jónsson annar
tveggja sóknarpresta, en faðir
Jónasar, Gísli Jónasson skólastjóri,
formaður sóknamefndar um árabil.
Sóknin var fjölmenn, uppbygging
safnaðarstarfs gróskumikið og
grundvöllur var lagður að ýmsu
sem enn er búið að. Seint gekk
löngum með byggingu sjálfrar
kirkjunnar og þörf á atrennum að
fjái'veitingai'valdi öðru hverju, og
stöku sinnum skylmingum á ritvelli
við ákaflynda og rökvísa úrtölu-
menn. Jónas Gíslason reyndist mér
formanni Listvinafélagsins hollur
ráðgjafi, en mér er eftirminnilegt
okkar fyrsta samtal á skrifstofu
prófessorsins í aðalbyggingu Há-
skólans, ekki síst hve mjög hann
virtist búa yfir hagrænni skynjun
sem nýtist við samningu áætlana og
fjáröflun, samtímis því sem ég
greindi í viðvörunum hans áhuga á
málaleitan minni og trú á að vel
tækist um síðir.
Allt frá stofnun Oddafélagsins í
Odda á Rangái-völlum árið 1990 var
Jónas boðinn og búinn að hjálpa og
hvetja til dáða. Hann flutti meginer-
indi á fyrstu Oddastefnu, árlegri
ráðstefnu félagsins, sem haldin var í
Gunnarsholti í boði Landgræðslu
í'íkisins. Hið lærða erindi sr. Jónas-
ar fjallaði um síra Jón Einarsson,
prest í Odda, sem uppi var á fyrri