Morgunblaðið - 15.12.1998, Blaðsíða 50

^jíO ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Yið boðum
breytingar!
„SEGÐU mér bara,
hvernig þið íslendingar
búið að öldruðum og
öryrkjum og þá þekki
ég menningarstig og
siðferði þjóðarinnar."
Hefur einhver lesenda
Morgunblaðsins fengið
fyrirspurn sem þessa í
viðtali við útlendinga?
^Og neyðst til að segja
sannleikann?
Segja til, dæmis frá
því, að á Islandi dugi
hámark lífeyris-
greiðslna úr hinu opin-
bera velferðarkerfi
þjóðarinnai’ ekki fyrir
lágmarks framfærslu
og að um 4.000 króna skattur sé
lagður á 70.000 kr. mánaðartekjur!
Vonandi hafa sem fæstir þurft að af-
hjúpa þessa þjóðarskömm. Og þó. Ef
til vill þarf einmitt að særa stolt
hinnar nýríku þjóðar til að hún ranki
við sér og fáist loks til að búa sæmi-
lega að elli- og örorkulífeyrisþegum.
A landsfundi Frjálslynda flokks-
n:ns í lok janúar næstkomandi mun
staða aldraðra og öryrkja hér á
landi verða meðal mikilvægustu
málaflokka. Velferðarþjónustan
mun hljóta þar sinn verðuga sess og
fyrir landsfundinn verða lögð drög
að mikilvægum breytingum, sem
Frjálslyndi flokkurinn vill berjast
fyrir. Hér að neðan verða nefnd
nokkur dæmi:
II Um tryggingamál
Frjálslyndi ílokkurinn vill meðal
annars:
• Að elli- og örorkulífeyrir dugi
fyrir lágmarks framfærslu.
• Að elli- og örorkulífeyrir verði
án tengingar við tekjur maka.
• Að elli- og örorkulífeyrir fylgi
ávallt almennri Iaunaþróun.
• Að dregið verði verulega úr
tekjutengingu lífeyrisgreiðslna.
• Að barnsmeðlög verði frádrátt-
arbær til skatts.
• Frjálslyndi flokkurinn hafnar
þeirri fullyrðingu með öllu, að Is-
lendingar hafi ekki efni á að bæta
Gunnar Ingi
Gunnarsson
Listrænar jólagjafir
galíerí
Listakot
LAUGAVEGI 70, SÍIVII/FAX 552 8141
verulega kjör þeirra,
sem byggja afkomu
sína fyrst og fremst á
lífeyri almannatrygg-
inganna. Þessar lífeyr-
isgreiðslur eru nú með
öllu óviðunandi og eru
þjóðinni til vansæmd-
ar. Annars vegar þarf
að hækka greiðslurnar
og hins vegar þarf að
sjá til þess, að skatt-
leysismörkin séu miðuð
við eðlileg framfærslu-
mörk.
• Sjálfsögð og augljós
réttarstaða allra lífeyr-
isþega gerir það frá-
leitt, að hafa nokkurs
konar tengingu milli lífeyrisréttar
þeirra og tekna maka.
• Áratugum saman fylgdi hinn op-
Velferðarþjónustan
mun mun hljóta verð-
ugan sess á landsfundi
Frjálslynda flokksins,
segir Gunnar Ingi
Gunnarsson, í þriðju
grein sinni af fjórum.
inberi lífeyrir þróun verkamanna-
launa. Þessi tengsl rauf Alþingi fyr-
ir þremur árum. Sennilega í sparn-
aðarskyni. Alla vega hefur staða líf-
eyrisþega farið stöðugt versnandi
frá þeim tíma. Þetta verður að leið-
rétta.
• Núverandi tekjutenging lífeyris-
gi-eiðslna er letjandi. Óryrkjar og
aldraðir eiga að búa við hvetjandi
lífsskilyrði og því er nauðsynlegt að
draga verulega úr skerðingaráhrif-
um atvinnutekna.
• Vanskil hjá gi’eiðendum barns-
meðlaga eru sívaxandi vandamál.
Ástandið hefur versnað verulega
eftir að meðlögin hættu að vera frá-
dráttarbær til skatts fyrir nokkrum
árum. Vanskilaskuldimar hrannast
stöðugt upp og skuldarar dragast
útí svokallaða svarta atvinnu á sama
tíma og meðlögin eru greidd áfram
af almannafé. Þessu óefni þarf auð-
vitað að breyta, með þvi að koma
aftur á þeirri skattalegu meðferð,
sem auðveldar meðlagsskyldum að
standa í skilum.
Höfundur er læknir.
Utlægur
gaglagrunnur?
A ÆSKUDOGUM
mínum voru litskrúðug
hænsni á hverjum bæ,
hænumar svartar, grá-
ar, brúnar, dröfnóttar,
gular eða hvítar. Lit-
fagrir hanar sinntu
hlutverkum sínum með
prýði. Þegar hænumar
urpu eggjum heyrðist
eggjagarg langar leiðir.
Hænsnin gengu mikil
fyrir sér sjálf úti á
sumrin og langt fram á
haust. Ekki er að efa
að hænsnin hafa verið
hér frá landnámi.
Þeirra er víða getið í
sögum og oftast kölluð
gögl. Ein Islendingasagna heitir
Hænsna-Þóris saga.
Um 1950 voru flutt inn ítölsk
hænsni, alhvít og talin verpa betm’.
Italski hænsnastofninn var ekki
eins sjálfbjarga og ekki kunnu þær
hænur eggjagarg. Hurfu íslensku
hænsnin úr flestum sveitum gjör-
samlega. Áratugum síðar sá ég loks
lík hænsn í fátæklegu sveitaþorpi á
eyjunni Oahu í Kyrrahafi. Eins að
lit og háttemi en mun smærni en
þau íslensku.
En nú berast fregnir um að stofn-
aður hafi verið félagsskapm’ til að
varðveita íslenska hænsnastofninn
og rækta hann upp að nýju. Eitt-
hvert gott fólk hafði eftir allt saman
haldið upp á gömlu hænsnin sín í
sveitum þessa lands.
Hænsnin eiga sig sjálf
Segjum að á tímum nútíma erfða-
vísinda dytti einhverjum í hug að
vilja eigna sér erfðaeiginleika þess-
ara fugla, þessa sköpunarverks
náttúrunnar. Kaupa sér einkaleyfi á
viðskiptum með erfðamengi þeirra.
Búa til betri fugl. „Skapa nýja
þekkingu," eða Guð veit hvað bjálf-
um getur dottið í hug. Hver mætti
þá selja honum? Bændur mega selja
öðmm búfé en öðra máli gegnir um
heilan stofn og einkaleyfi til við-
skipta með eigindir hans. Mætti
stjóm hænsnaræktafélagsins selja?
Landbúnaðarráðherra, heilbrigðis-
ráðherra, forsætisráðherra? Það er
sama hvernig málinu er snúið. Svar-
ið er alltaf nei. Niðurstaðan er því
að hænsnin eiga sig sjálf.
En hvað um íslensku þjóðina?
Nú, þegar fræðimenn era sem óð-
ast að kortleggja erfðaeiginleika
mannsins, kom upp sú hugmynd að
Ingólfur S.
Sveinsson
fAero ‘Watcfi vasaúrin eru
meistaraverfifagmanm sem
hafa Cagt sigfram við
samsetningu ogfrágang
af mitfum /qinnáttubrunni
Stórt safn sýttisfioma i versfumm
fagmanna afftero ‘Watch vasaúrum.
Garðar Ólafsson
úrsmiöur, Lækjartorgi, sími 5510081.
$IGRÆNA
LAT
áw
Síðustu ár hefur skátahreyfingin selt sígræn
eðaltré, í hcesta gœðaflokki og prýða þau nú
mörg hundruð íslensk heimili.
»■ 10 ára ábyrgð
i* 12 stœrðir, 90 - 500 cm
Stálfótur fýlgir
Ekkert barr að ryksuga
us. Truflar ekki stofublómin
Eldtraust
t* Þarf ekki að vökva
íslenskar leiðbeiningar
i* Traustur söluaðili
t* Skynsamleg fjárfesting
-V/j,//rt/G^/íSNORRABBAUT 60 Bandoiag isienskro skáta
afhenda einum við-
skiptaaðila erfðamengi
þjóðarinnar allrar.
Þessarar fámennu,
ættfróðu, einsleitu
þjóðar sem verið hefur
tiltölulega einangruð
um aldm. Afhenda hon-
um ókeypis einkaleyfi
til að versla með þessi
nýuppgötvuðu verð-
mæti. Þjóðin notar enn
að mestu gamaldags
kommúnískt kerfi til að
miðstýra ríkisreknu
heilbrigðiskerfi. Skyldi
viðskiptaaðili þessi fá
aðgang að öllum upp-
lýsingum hinnar ríkis-
reknu þjónustu, sjúkrahúsanna,
heilsugæslustöðvanria og e.t.v. fleiri
stofnana.
Man nokkur þann kafla
í Islandssögunni, spyr
Ingólfur S. Sveinsson,
s
þegar Islendingar voru
seldir á leigu?
Atburðarásin eins og hún birtist
almenningi minnir á söguna Nýju
fötin keisarans. Keisarinn á þeim
tíma þurfti ekki að hafa áhyggjur af
kjörfylgi. Hins vegar sóttist hann
eftir aðdáun þegna sinna. Aðferð
hans til að viðhalda vinsældum var
tiltölulega einföld, sú að sýna sig í
sífellt dýrlegri fötum. Þetta frétti
maður sem auglýsti snilld sína fyrst
á maraðstorginu og kynnti sig síðan
fyrii’ keisaranum sem vefara og
skraddara frá fjarlægu landi.
Kvaðst geta gert keisaranum klæði
sem væra engu öðra lík. Þau myndu
vekja heimsaðdáun. Þeim fylgdi og
sú náttúra að aðeins gáfaðir menn
og réttlátir sæju þau en heimskir
menn, ranglátir og sér í lagi öfund-
sjúkir nytu þess ekki. í staðinn fyrir
endalaus útgjöld áður átti nú að
streyma að fé úr öllum áttum. Keis-
aranum leist vel á. Skraddarinn
hófst handa við að vefa, sníða klæð-
ið og sauma úr efni svo fínu að það
var ósýnilegt. Flestir munu kannast
við hvemig sagan hélt áfram.
Skraddarinn hvarf með launin sín.
Aldrei komst upp hvort hann kunni
nokkra iðn aðra en að vefa og selja
ímyndir og pata út í loftið með nál-
um og skærum. Keisarinn áttaði sig
um síðir á mistökunum, lærði af öllu
saman og varð þegnum sínum betri
keisari eftir en áður.
í okkar tilfelli þurfti heilbrigðis-
ráðuneytið formsins vegna að yfir-
fara verk snillingsins sem var síðan
lagt fram sem frumvarp til af-
greiðslu á vorþingi. Ýttu ráðherrar
vel á eftir. Frumvarpið í upprana-
. legri mynd skyldaði fólk, þiggjend-
ur og þolendur hinnar ríkisreknu
heilbrigðisþjónustu, til að láta af
hendi persónulegar heilsufarsupp-
lýsingar sínar, arfgerð sína og ætt-
menna sinna að nokkru leyti í „mið-
lægan gagnagrunn". Miðlægur
gagnagrunnur þýðir upplýsinga-
banki sem allir eiga að vera í. Þjóðin
öll eða þýðið allt, eins og það hefur
verið auglýst fyrir væntanlegum
kaupendum á erlendum markaðs-
torgum. Ekki dugði minna en að
bankinn - Islensk erfðagi’eining -
fengi einkarétt í tólf ár. Umráð yfir
öllum heilsufarsupplýsingunum og
erfðaupplýsingum um hinn íslenska
stofn. Einokunaraðstöðu. Rétt til að
versla með þessa nýfundnu auðlind
og rétt til að hindra aðgengi ann-
arra að henni sem þýðir jafnframt
bann á íslendinga að skipta við aðra
banka eða tilsvarandi fræðistofnan-
ir með upplýsingar um sjálfa sig.
Man nokkur þann kafla Islands-
sögunnar þegar íslendingar voru
seldir á leigu? Þegar danskir kaup-
menn gátu í umboði konungs nytjað
landslýðinn á tilteknu svæði til
þvingaðra viðskipta og bannað öðr-
um aðgang. Man nokkur kaupfé-
lagaeinokun á landsbyggðinni?
Lengi getur vont batnað
Á þeim mánuðum sem hafa liðið
síðan þetta fyrsta frumvarp var
sent frá heilbrigðisráðuneyti og rík-
isstjóm hefur verið smíðað annað
litlu skárra. Hefur gengið maður
undir manns hönd úr hópi mennta-
manna hérlendra og erlendra að
koma í veg fyrir þann gjörning sem
í upphafi var ætlaður. Laga óskapn-
aðinn svo að frumvarpið miðist við
mannvirðingu en ekki við gömlu
einokunarverslunina eða eignarhald
á búfé. Annað frumvarp, betra hef-
ur komið fram en fæst ekki rætt.
„Lengi getur vont batnað án þess
að verða nokkurn tímann gott“
sagði amma eins þeirra ágætu
lækna og fræðimanna, sem vinna að
því að kveða niður ófögnuðinn.
Fjöldi fólks og fjöldi lækna mun
ekki taka þátt í byggingu granns-
ins. Vegna þeirrar andstöðu sem
myndast hefur er þegar ljóst að
hann verður skakkur og þar með
kannski verri en enginn.
Sem stendur er mögulegt að rík-
isstjórnin þvingi í gegn fyrrnefnt
frumvarp með afli. Mun þá líklega
verða til ekki miðlægur heldur bjag-
aður gagnarannur um hálfa þjóð,
ónothæfur og útlægur úr alvöra vís-
indum eins og fræðimenn hafa bent
á og ófriður í landinu áfram í kaup-
bæti. Meðan öll sú þvæla hefur átt
sér stað sem við þekkjum allt of vel
hefur enginn vottur af grósku sést á
þeirri eyðimörk sem einkennir hug-
myndir stjórnmálamanna um heil-
brigðismál. Ríkisrekstur áfram.
Eftir stendur spurnig: Eru ráðheiT-
ar ónothæfir eftir átta ára notkun
eða geta þeir endurnýjast og lært af
mistökum eins og keisarinn forð-
um?
Höfundur er læknir í Reykjavík.