Morgunblaðið - 02.03.1999, Blaðsíða 28
28 ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Það kemur úr djúp-
inu og háloftunum
FRÁ sýningu Brynhildar Þorgeirsdóttur í
Ásmundarsal við Freyjugötu.
MYIVPLIST
l.islasaln \SÍ,
Á s in ii n (I a i’ s a I
viö Freyjugötu
HÖGGMYNDIR BRYNHILDUR
ÞORGEIRSDÓTTIR
Til 7. mars. Opið þriðjudaga til
sunnudaga, kl. 14-18.
Aðgangur kr. 300.
ÞAÐ kemur æ betur í ljós með
hverri sýningu hve Brynhildur
Þorgeirsdóttir er formræn í hugs-
un og fyrirbærafræðileg - fen-
ómenólógísk - í framsetningu
verka sinna. Við svo búið mætti
ætla að hún væri módernisti af
gamla góða nútímaskólanum sem
nyti þess að fága línur og lögun
verka sinna til að hrífa áhorfend-
ur með fullkominni efnistilfínn-
ingu og leikandi mótun.
Það er þó ekki reyndin því þótt
verk hennar séu laus við alla til-
vísun í þekkt fyrirbæri úr náttúr-
unni eru þau engu síður eins og
fyrirbæri. Þeim er ætlað að fanga
alla athygli áhorfandans svo hann
neyðist til að bregðast við þeim
samstundis eins og um aðskota-
hlut væri að ræða. Það fylgir
ávallt slíku stefnumóti einhver
óttablandin forvitni líkt og menn
trúi ekki eigin augum en verði
samt að horfa. Sagt er að ljón og
tígur hafí slík sefjandi áhrif á þá
sem fyrir þeim verða. Þeir standa
eins og þvara svo skepnurnar fái
allan tímann í heiminum til að
hakka þá í sig.
Það er einmitt ónáttúruleg
ásýnd verka Brynhildar sem
fangar athygli manna og gerir þá
orðlausa. Fegurð þeirra er ein-
faldlega ekki af þessum heimi, svo
notast sé við orðalag meistarans.
Það þýðir þó ekki að þessar högg-
myndir séu gervilegar eins og
hlutir sem eru sprottnir í trássi
við náttúruna. Þær eru miklu
frekar eins og tilbúnir hlutir sem
reyna að íklæðast náttúrulegum
eiginleikum; þykjast vera eðlileg-
ur hluti náttúrunnar til að villa á
sér heimildir.
Þannig koma höggmyndir
Brynhildar annaðhvort úr undir-
djúpunum eins og kafbátur
Nemos skipherra, utan úr geimn-
um eins og ÓFH - óskilgreindur,
fljúgandi hlutur - eða af
fjallstindum eins og guð þegar
hann vill nálgast mennina. Slík
verk leyna á sér og gefa sig ekki
nema menn virði þau lögmál sem
fylgja opinberuninni. Ef Móses
hefði ekki verið „næmur“, eða
„heitur“ við rætur Sínaí-fjalls, eða
síra Galahad á Salvats-fjalli, hefð-
um við engar fréttir fengið af boð-
orðunum, né kaleiknum ginn-
helga. Sá sem er dmmbur frammi
fyrir listinni verður aldrei neins
var. Verk Brynhildar eru því
nokkurs konar hitamælir á næmi
þess sem fyrir þeim verður.
Halldór Björn Runólfsson
Nafnlausi
kvartettinn
TÓIVLIST
Bústaílakirkja
KAMMERTÓNLEIKAR
Grieg: Kvartett í g Op. 27; Beet-
hoven: Kvartett í a Op. 132. Auður
Hafsteinsdóttir, Greta Guðnadóttir,
fiðlur; Guðmundur Kristmundsson,
víóla; Bryndís Halln Gylfadóttir,
selló. Bústaðakirkju, sunnudaginn
28. febrúar kl. 20.30.
Kammermússíkklúbburinn stóð
fyi'ii' tónleikahaldi í Bústaðakirkju
s.l. sunnudagskvöld, og var kh’kjan,
sem undirr. vill meina að sé ein bezt
hljómandi salarkynni höfuðborgar-
svæðisins fyrir strengjakvartett,
þétt skipuð áheyrendum. Strengja-
fereyki kvöldsins var skipað ofan-
töldum hljómlistarmönnum, en var
að öðru leyti nafnlaust. Fæst nöfn
bera minnstu ábyrgð, gætu menn
sagt með tilliti til óvissrar framtíð-
ar, úthalds og endingar, en hvað
spilamennsku varðar í fyrsta atriði
tónleikanna, 1. Kvartett Griegs Op.
27, var að sönnu engin ástæða til að
ganga með veggjum, því önnur eins
lifandi, já bráðkvik, frammistaða
hefur ekki heyrzt hjá innlendum
listamönnum hér um áraraðir. Er
óhætt að segja, að þessi nýi nafn-
lausi kvartett (að helmingi til
Bernadel- kvartettinn, sem ein-
hverjir kunna að hafa velt vöngum
yfir hvort væri lífs eða liðinn) hafí
„debúterað" með dúndrandi glæsi-
brag.
Tóngi-ein tveggja fíðlna, víólu og
sellós er það kröfuhörð, að undir
venjulegum kringumstæðum fer
ekki að nást sannfærandi heildar-
svipur fyrr en eftir áralangt sam-
starf. Það kom því ekki lítið á óvart,
hvað fjórmenningarnir skiluðu
ótrúlega góðum árangri í Grieg-
kvartettinum. Miðað við kammer-
strengjatónlist eins og hún gengur
og gerist hérlendis, varð flest harla
dauft í samanburði við þennan ým-
ist eitilsnarpa eða ofurfágaða
dýnamíska samleik, sem gerði
æskuverk Griegs bæði spennandi
og frumlegt áheyrnar. Eftir þessa
upplifun varð trúanlegra hvað Gri-
eg á að hafa höfðað mikið til
frönsku impressjónistanna, eins og
ummæli Ravels frá 1926 benda
raunar til: „Eg hef ekki samið
aukatekið verk fram að þessu sem
ekki hefur undir áhrifum frá Gri-
eg.“[!]
Síðustu 5 kvartettar Beethovens
eru átakanlegasta dæmi rómantík-
ur um „framúrstefnu", enda má
segja að þeir hafi ekki hlotið fullan
hljómgrunn fyrr en um síðustu
aldamót, og sumt þykir þar jafnvel
enn á huldu. Einstaka seinni tíma
verk kann að útheimta meiri tækni,
t.d. Bartók-kvartettarnir, sem gam-
an væri að fá að heyra landann
glíma við, en fátt afhjúpar jafnmis-
kunnarlaust skort á innsæi, þroska
og samtakamætti og þessi dulúð-
ugu meistaraverk frá síðustu ævi-
árum Beethovens.
Það hefði gegnt engu minna en
kraftaverid, ef nýstofnaði kvartett-
inn nafnlausi hefði risið undir harð-
asta samanburði og náð að velgja
merkustu hljómplötulistamönnum
undii’ uggum í minni áheyrenda,
enda samkeppnin afar hvöss á nöpr-
um tindi kvartettbókmennta. Og þó
að Grieg hefði verið ótrúlega ferskur
og yfirvegaður í senn í meðfórum
þeirra íjónnenninga, var Beethoven
eðlilega ekki sama lamb að leika sér
við. Samt var margt furðuvel gert,
og benti til að hérlendur spila-
mennskustaðall sé nú loks kominn í
seOingu við heimsmælikvarðann og
vandasömustu tónlistarviðfangsefni
mannsandans. a-moll kvartettinn er
kannski hvað óhöndlulegastur í III.
þætti („Heiliger Dankgesang..“
o.s.frv.), þar sem formið teygir sig
nærri því út fyrir mannlegt tíma-
skyn. Hafi kvartettinn ekki alveg
náð að móta sannfærandi heildarsvip
úr svífandi ljósvakasýn Beethovens,
tókst honum betur upp í kankvísum
II. þættinum (Allegro ma non tanto),
þar sem sérkennilegur flaututóna-
tríókaflinn minnir á „lírukassa“-tríó-
ið í 5. kvartett Bartóks.
En allt um það. Fyrir langtíma-
verkefni eins og Op. 132 var flutn-
ingur þeirra félaga víða stórgóður,
og mátti af öllu kvöldinu ljóst vera,
að hér er kominn strengjakvartett
sem er til mikils líklegur.
Ríkarður Ö. Pálsson
Umhverfis jörðina
í þrjátín söng’vum
TONLIST
Salurinn
KÓRTÓNLEIKAR
Skólakór Kársness söng lög frá sex
lieimsálfum ásamt einsöngvurum og
hljóðfæraleikurum úr röðum kórfé-
laga; Marteinn H. Friðriksson lék á
pianó, Þórunn Bjömsdóttir stjórnaði.
Sunnudagskvöld kl. 20.30.
KÓRSÖNGUR er mikilvægur
þáttur í tónlistaruppeldi bama.
Það ánægjulega við kórsöng er að
þar sameinast margir ólíkir ein-
staklingar í einni rödd, sem kór-
stjórinn mótar og meitlar sem eitt
hljóðfæri. En það besta er ánægj-
an sem fylgir því þegar söngurinn
hefst yfir það að vera bara félags-
legt gaman og nær listrænu flugi.
Til þess að svo geti orðið þarf bæði
góðan efnivið; góða tónlist, góða
söngvara og góðan kórstjóra, og
gríðarmikla vinnu við æfingar.
Tónleikar Skólakórs Kársness
undir stjóm Þómnnar Björnsdótt-
ur á sunnudagskvöld vom vel und-
irbúið listrænt flug um höf og lönd,
með viðkomu í 22 löndum í 6
heimsálfum.
Skólakór Kársness er frábært
hljóðfæri, með afar fallegan hljóm;
frábærir krakkar, sem sungu eins
og englar, lög sem vom sum hver
svo flókin og erfið að atvinnufólki í
tónlist þætti örugglega nóg um.
Krakkanir í kómum kynntu þau
lög sem sungin vom á erlendum
málum og lásu þýðingar. Allt var
þetta fallega gert og vel undirbúið,
og krökkunum tókst að rífa upp
mikla stemmningu í salnum. Fjöl-
margir einsöngarar og hljóðfæra-
leikarar komu fram með kómum,
hvert og eitt einasta þeirra stóð
sig með mikilli prýði.
Það er gaman að kynnast heim-
inum í söngvum. I gegnum söngva
þjóðanna opinberast andi ólíkra
landa, ólík tungumál, ólíkar hug-
myndir. Eftir þrjú íslensk lög þar
sem þungstíg hrynfestan var mest
áberandi, var haldið til Færeyja,
þar sem sungin var vögguvísa í ís-
lenskum Ókindarkvæðisstíl, þar
sem grislingnum sem á að fara að
sofa er hótað barsmíðum verði
hann ekki til friðs. Angurværir og
melódískir söngvar frá Bret-
landseyjum, Scarborough Fair og
Moming has broken vora feiknar
fallega sungnir, einnig fjörugt lag
frá Nýfundnalandi sem líka sór sig
í ætt til Bretlandseyja.
Nú var komið að kór skipuðum
ungum piltum, sem fæstir syngja
í aðalkórnum. Þeir sungu þrjú lög
frá Bandaríkjunum, lag Fosters
um Súsönnu, gamla góða slagar-
ann Five Hundred Miles og sálm-
inn Kumbayah. Piltarnir sýndu að
þeir gætu með góðri æfingu vel
slegið stóra kórnum við. Stóri
kórinn söng næst lög frá Suður-
Ameríku, Asíu, Eyjaálfu og Af-
ríku. Lag Violetu Parra, Þökk sé
þessu lífi, er ekki auðvelt að
syngja; með dæmigerðri suður-
amerískri hrynjandi, þar sem lag-
ið er í senn í tvískiptum og þrí-
skiptum takti, en mikið sungu
börnin þetta vel. Glaðværðin réð
ríkjum í síðustu lögunum fyrir hlé
í björtu og rytmísku lagi frá Jap-
an; dillandi lagi frá Maóríum, þar
sem stúlka úr kórnum stjórnaði
félögum sínum listilega með flott-
um danshreyfingum; í gleði-
söngvunum Siyahamba og
Malaika frá Afríku og Syngjum
lítið lag frá Israel.
Eftir hlé vora sungnir evrópskir
söngvar og leiðin rakin frá Rúss-
landi suður um Balkanskaga til
Ungverjalands, Tékklands, Frakk-
lands, Norðurlanda og loks heim.
Eftir angurværan rássneskan
fuglasöng kom fjöragt lag frá Ma-
kedóníu. Þar klappaði kórinn og
söng með tilþrifum í þríliða sjö-
skiptum takti án þess að muna um
það. Þá rak hvert lagið annað af-
burða vel sungið, ekki síst lag
Tékkans Petr Eben Haustilmur,
þar sem stúlka úr kórnum söng
frábærlega einsöng með félögum
sínum. Lag og ljóð Debussys um
hörmungar barna í stríði var sér-
staklega áhrifai-íkt og sungið með
dramatískum þunga. I finnska lag-
inu Vesi vasy eftir Harri Wess-
mann lék lítil strengjasveit skipuð
kórfélögum með kómum en einnig
Guðrán S. Birgisdótth- flautuleik-
ari. Sænska lagið Me, me, litla
lamb er útsett sem kontrapúnktísk
invensjón í anda Bachs, hreint
ekki óflókið að syngja, en það er
eins og Skólakór Kársness sé jafn-
vel bestur í því sem erfiðast er, og
ekkert vafðist þetta fyrir krökkun-
um frekar en annað. Danska lagið
Börnerim med swing eftir Poul
Schönnemann, er dásamlegt
boogie-woogie, íytmískt krefjandi
með tóntegundaskiptum og
synkópum og ánægjan af að
syngja þetta skemmtilega lag
skein úr hverju andliti.
Styrkur þessa kórs felst í mikilli
sönggleði, fallegum hljóm og hæfi-
leika til að syngja þrælflóknar
kórútsetningar. Það var þó ekki
allt jafnöruggt og innkomur í upp-
hafi stundum hikandi, en oftar en
ekki sýndu krakkarnir mikla
kunnáttu og einbeitingu. Það er
Þórann Björnsdóttir kórstjóri
sem er ábyrg fyrir þessari frá-
bæra frammistöðu krakkanna; og
lán skólans sem hefur svona
starfsmann innan sinna vébanda
mikið.
Heimsreisu Skólakórs Kársness
lauk á íslandi með lagi Kaldalóns
við ljóð Stephans G. Þó þú langfór-
ull legðir, og gömlu íslensku
vöggukvæði.
Bergþóra Jónsdóttir