Morgunblaðið - 04.03.1999, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 4. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Yfir 150 þúsund rannsóknir hjá Læknisfræðilegri myndgreiningu á 5 árum
Lægra meðalverð hefur
sparað hundruð milljóna
Morgunblaðið/Golli
ÞORKELL Bjarnason röntgenlæknir er framkvæmdastjóri Læknisfræðiiegrar myndgreiningar.
FYRIRTÆKIÐ Læknisfræðileg
myndgreining í Domus Medica í
Reykjavík, sem fimm röntgen-
læknar stofnuðu íyrir fimm árum
til að sinna myndgreiningarrann-
sóknum, hefur gert yfir 150 þúsund
rannsóknir á tæplega 106 þúsund
sjúklingum á þessum tíma. Þorkell
Bjamason, röntgenlæknir og fram-
kvæmdastjóri LM, segir að mun
lægra meðalverð á röntgenrann-
sóknum hjá LM miðað við verð
sjúkrahúsanna hafi þýtt spamað
fyrir ríkið sem nemi hundruðum
milljóna króna.
„A fimm áram hefur Læknis-
fræðileg myndgreining, LM, gert
um 30 þúsund tölvusneiðmynda-
rannsóknir og er meðalverð LM
fyrir hverja rannsókn um 10 þús-
und krónur," segir Þorkell. „Miðað
við rúmlega 14 þúsund króna
taxtaverð sem var hjá sjúkrahús-
unum 1993, hefur LM sparað
Tryggingastofnun ríkisins kringum
140 milljónir króna fyrir sneið-
myndarannsóknir á þessum áram.
Þá hefur LM gert á þessum tíma
um 9 þúsund segulómskoðanir og
er meðalverð þeirra kringum 20
þúsund krónur. Kostnaðarverð
sjúkrahúsanna er 40 þúsund krón-
ur. Við höfum því sparað þar kring-
um 180 milljónir eða alls um 320
milljónir á þessum 5 áram,“ og
segir Þorkell að raunar megi tvö-
falda þá upphæð því yfirleitt sé
hver rannsókn tvöföld.
Einkarekstur sparar stórfé
í fyrra fóra alls fram nærri 39
þúsund myndgreiningarrannsóknir
af ýmsum toga hjá LM. Á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur vora þær um 75
þúsund og um 50 þúsund á Land-
spítala. Þorkell segir ljóst af þess-
ari reynslu að einkarekstur
röntgenrannsóknastofu spari rík-
inu stórfé. Hann segir samanburð
orðinn erfiðari nú þar sem ekki sé
lengur reiknað út á sjúkrahúsunum
hver sé kostnaður af slíkum rann-
sóknum, þau fái fjárveitingar til
verkefna sinna án tillits til hversu
mikið af ákveðnum aðgerðum eða
rannsóknum fari þar fram.
Læknisfræðileg myndgreining
er nú í eigu sex röntgenlækna og
er fjöldi starfsmanna alls 28 að
læknunum meðtöldum, „einvalalið
þrautþjálfaðra röntgentækna, að-
stoðarmanna og læknaritara," seg-
ir Þorkell. Þama fer fram kennsla í
röntgentækni en starfsemin er í
hátt í 800 fermetra húsnæði. Þor-
kell segir að verja þurfi milli 10 og
20 milljónum árlega í endumýjun
tækjakosts fyrirtækisins. Dýrasta
tækið segir hann vera segulómtæk-
ið, sem kosti milljónatugi og hafi
það verið endumýjað einu sinni í
sögu fyrirtækisins. Slíkt tæki er
einnig í rekstri á Landspítalanum
og segir Þorkell það síst of mikið.
Hérlendis séu því tvö tæki á 275
þúsund íbúa en í Japan um sé eitt
tæki á hverja 42 þúsund íbúa og
víða í Bandaríkjunum eitt á hverja
57 þúsund.
„Hröð þróun er í tækjabúnaði
við röntgenrannsóknir og sífellt
era að koma fram fleiri svið sem
hægt er að nota tölvutækni við
myndgreiningu.“ Segir Þorkell oft
ekki þörf á að sprauta skuggaefni í
sjúklinga og með æ meiri tölvu-
væðingu á þessu sviði segir hann
einnig sparast framköllun á mynd-
um og mikið umstang við varð-
veislu þeirra.
Röntgen-gagnagrunnur?
Skilyrði er að varðveita röntgen-
myndir í áratug. Þorkell segir að
heppilegast væri að koma á einum
sameiginlegum gagnagranni lands-
manna fyrir röntgenmyndir og
tölvumyndir slíkra rannsókna. „Hér
mætti annars vegar koma upp að-
gengilegu safni myndgreininga-
rannsókna á einum stað í tölvutæku
formi og geyma þau gögn í einum
miðlægum granni. Algengt er að
nota þurfi þessi gögn í nokkra mán-
uði efth' að rannsókn fer fram til
margs konar samanburðar og því er
nauðsynlegt að hafa þau aðgengi-
leg. Eg tel því hentugast fyrir
sjúkrahúsin ef einn aðili sæi um
varðveislu þeirra. Þangað myndu til
dæmis vísindamenn einnig leita ef
ætlunin væri að nota slík gögn
lengra aftur í tímann í rannsókna-
skyni,“ segir Þorkell og telur að
kanna ætti með útboð á rekstri á
granni sem þessum, slíkt verkefni
gætu ýmsir aðilar tekið að sér.
Áfrýjunarnefnd
samkeppnismála
Urskurður
um akstur
nemenda
staðfestur
ÁFRÝJUNARNEFND sam-
keppnismála hefur staðfest
fyrri úi'skm'ð samkeppnisráðs
um að aðgerðir Austurleiða hf.
vegna aksturs nemenda í Fjöl-
brautaskólanum á Selfossi hafi
verið til þess fallnar að útiloka
samkeppni á umræddum
markaði. Þær feli í sér óeðli-
lega samkeppni og misnotkun
á markaðsráðandi stöðu eftir
að samið var við Berg Svein-
bjömsson um aksturinn.
I úrskurðinum kemur m.a.
fram að Austurleiðir hf. hafi
sérleyfi til áætlunaraksturs á
leiðinni Selfoss - Hvolsvöllur
og hafi auk þess séð um akst-
ur fyrir Fjölbrautaskólann í
14 ár þegar ákveðið var að
bjóða aksturinn út vorið 1998.
Tilboði Bergs Sveinbjörnsson-
ar var tekið og gerður við
hann samningur um skóla-
akstur en þegar hann hóf
aksturinn samkvæmt verk-
samningi nýttu aðeins 8-9
nemendur sér þjónustuna í
stað 80 nemenda eins og gert
var ráð fyrir.
Misnotkun á
markaðsráðandi stöðu
í úrskurði samkeppnisráðs
frá því í desember, sem áfrýj-
unamefnd hefur staðfest, seg-
ir að sú háttsemi Austurleiða
hf. að breyta tímaáætlun í sér-
leyfisakstri þannig að hún
henti til aksturs með þá nem-
endur skólans, sem útboðið
um skólaakstur tekur til, með
því að bjóða umræddum nem-
endum að greiða mun lægra
verð fyrir aksturinn en gjald-
ski'á fyrirtækisins segir til
um, sé misnotkun á markaðs-
ráðandi stöðu í skilningi sam-
keppnislaga. Samkeppnisráð
beinir þeim fyrirmælum til
sérleyfishafans að láta af þess-
ari samkeppnishamlandi hátt-
semi í akstri með nemendur
skólans á leiðinni Selfoss -
Hvolsvöllur.
Fulltrúar heilbrigðisráðuneytis kynntu gagnagrunninn fyrir vinnuhópi á fundi í Evrópuráðinu
Skiptar skoðanir með-
al sérfræðinga
SÉRFRÆÐINGAR á vegum heil-
brigðisráðuneytisins kynntu lögin
um gagnagrann á heilbrigðissviði á
fundi með vinnuhópi sérfi-æðinga á
sviði líflæknisfræðilegra rannsókna
hjá Evrópuráðinu í Strassborg sl.
mánudag. I vinnuhópnum eiga sæti
þekktir sérfræðingar á sviði lækna-
vísinda og lögfræði frá fjölmörgum
aðildarlöndum Evrópui'áðsins.
Fram kom á fundinum að skiptar
skoðanir era á gagnagrannsmálinu
meðal sérfræðinganna.
Peteris Zilgalvis, sem er í for-
svari hjá lífsiðfræðideild innan
lagasviðs Evrópuráðsins, sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær að
íslensk stjómvöld hefðu boðist til
að kynna gagnagrannsmálið til að
eyða hugsanlegum misskilningi og
útskýra allar hliðar málsins.
Gagnleg kynning
Hann sagði að vinnuhópurinn
starfaði á vegum lífsiðfræðinefnd-
ar Evrópuráðsins og ynni hann að
gerð viðaukasamnings ráðsins um
rannsóknir í líflæknisfræði. Hann
sagði ótvírætt að kynningin hefði
verið gagnleg fyrir sérfræðinga
vinnuhópsins sem væru m.a. að
ræða þann möguleika að setja inn
í væntanlegan samning sérstakt
ákvæði sem fjallaði um gerð
gagnagranna á heilbrigðissviði og
notkun þeirra við rannsóknir.
Upphaf málsins var að fastafull-
trúi Þýskalands innan Evrópusam-
bandsins óskaði eftir því að gerð
yrði grein fyrir íslenska gagna-
granninum og hvemig lögin sam-
rýmdust samningnum sem gerðir
hafa verið á vettvangi Evrópuráðs-
ins á samráðsfundi ESB-ríkja og
EFTA-landanna 17. febrúar sl.
Heilbrigðisráðuneytið lét taka
saman skýrslu um málið sem
Sveinn Bjömsson, fastafulltrúi fs-
lands hjá Evrópuráðinu, gerði
grein fyrir á samráðsfundinum. í
framhaldi af því buðu íslensk
stjómvöld að sérfræðingar á þess
vegum kynntu málið frekar á vett-
vangi Evrópuráðsins. Fór kynning-
in fram í vinnuhópnum 1. mars.
Fundinn sátu einnig fulltrúar frá
vinnuhópi Evrópuráðsins um
erfðarannsóknir á mönnum og
vinnuhóps um persónuvemd.
Fulltrúar heilbrigðisráðuneytis-
ins á fundinum vora Guðríður Þor-
steinsdóttir og Ragnheiður Har-
aldsdóttir, skrifstofustjórar í heil-
brigðisráðuneytinu, Sigurður Guð-
mundsson landlæknir og Davíð Þór
Björgvinsson lagaprófessor og for-
maður starfrækslunefndar gagna-
grannsins.
Vona að misskilningur
sé leiðréttur
Guðríður og Ragnheiður segjast
vona að með þessari kynningu hafi
tekist að leiðrétta misskilning sem
komið hafi fram m.a. í erlendum
fjölmiðlum um málið og koma rétt-
um upplýsingum á framfæri. Fram
hefði komið á fundinum að skiptar
skoðanir væra þessu máli meðal
þeirra sérfræðinga sem sæti eiga í
vinnuhópnum og hvort eðlilegt
væri að gerður yrði gagnagrannur
með heilsufarsupplýsingum sem
næði til heillar þjóðar.
„Við gerðum grein fyrir undir-
búningi laganna, fyrir lögunum
sjálfum, umræðunni sem fram hef-
ur farið og gerðum grein fyrir því
hveraig lögin stæðust samninga
Evrópuráðsins. Við kynntum
einnig þau siðfræðilegu sjónarmið
sem uppi era og greindum frá því
hvemig sjúklingar gætu komið á
framfæri óskum um að vera ekki
þátttakendur í granninum,“ sagði
Guðríður. Að sögn þeirra voru eng-
ar ákvarðanir teknar á þessum
fundi um framhald málsins en hann
hefði eingöngu verið haldinn til að
veita upplýsingar um málið og eyða
misskilningi. Margir hefðu hins
vegar sýnt því mikinn áhuga og því
mætti gera ráð fyrir að það yrði til
frekari umfjöllunar í undirnefnd-
um á vegum ráðsins á næstunni. Sú
umfjöllun hefði þó engin áhrif á
framkvæmd laganna um gagna-
granninn hér á landi.
Aðspurður sagði Peteris Zilgal-
vis erfitt að svara því á þessari
stundu hvort gagnagrunnsmálið
yrði til frekari umfjöllunar á vett-
vangi Evrópuráðsins. Hann sagði
um niðurstöðu fundarins að Islend-
ingar hefðu ekki óskað eftir sér-
stakri afstöðu Evrópuráðsins til
málsins og því yrði ekki sett fram
opinber álitsgerð í framhaldi af
fundinum.
Margir hafa áhyggjur
af persónuvernd
Þama hefðu fyrst og fremst farið
fram skoðanaskipti og upplýsinga-
gjöf sem hann sagðist vona að yrði
Islendingum gagnleg við þá vinnu
sem framundan væri við það sem
ófrágengið væri s.s. vegna samn-
inga um starfsleyfi til starfrækslu
gagnagrannsins og setningu reglu-
gerðar. Zilgalvis sagði að sérfræð-
ingar nefndarinnar létu sig miklu
varða hvernig staðið væri að söfnun
heilbrigðisupplýsinga og gerð
gagnagranna vegna rannsókna í líf-
læknisfræði í Evrópu. Þeir hefðu
augljóslega bæði kosti og galla í fór
með sér. Margir hefðu áhyggjur af
því hvort persónuvemdar væri
nægUega gætt, samþykki sjúklinga
aflað og af möguleikum á að tengja
saman upplýsingar í gagnagi'unn-
um.