Morgunblaðið - 04.03.1999, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 4. MARZ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Ein lítil hjóna-
saga úr sam-
tímanum
ANNA og Jón koma
inn á skrifstofuna og fá
sér sæti. Pau eru glað-
leg í fasi. „Við erum
búin að ákveða að reyna
aftur,“ segja þau. „Við
erum búin að búa hvort
í sínu lagi í hálft ár. En
við viljum fá leiðsögn og
ráð áður en við flytjum
saman aftur, til að gera
enga vitleysu í þetta
sinn.“ ,Af hverju flutt-
uð þið frá hvort öðru?“
spyr ég.
„Við hittumst fyrir sex
árum og urðum strax
rosalega ástfangin,“ seg-
ir Anna. „Þegar við vor-
um búin að vera saman í
eitt ár ákváðum við að gifta okkur. Þá
gekk þetta bara vel. Auðvitað komu
alltaf upp einhver smádeilumál en það
var í raun ekki neitt sérstakt. Þegar
við vorum búin að vera gift í eitt ár
eignuðumst við Jónu. Mér fannst
Fjölskyldan
Fjölskyldan, segír Þór-
hallur Heimisson, hef-
ur vaxandi hlutverki að
gegna fyrir tilfínningar
okkar í heimi sem verð-
ur ópersónulegri með
hverjum deginum.
frábært að verða mamma, og ég naut
hvers einasta dags, þó að fæðingin
sjálf hafi verið erfið. Eg komst eigin-
lega ekki á fætur fyrr en eftir tvo
mánuði. En Jóna vai’ góð, fékk engar
magakveisur, svaf vel og okkur hafði
aldrei liðið betur. En auðvitað varð
þetta samt erfitt eftir því sem á leið.
Ekki batnaði ástandið þegar við flutt-
um í nýja íbúð þegar Jóna var bara
sex mánaða. Jón sá þá um allt þetta
praktiska."
Jón hélt áfram: „Þetta var mjög
erfiður tími hjá mér. Ég varð að sjá
um allan flutninginn, ganga frá pen-
ingamálunum, gera íbúðina í stand
og skila þeirri gömlu fínni. Um leið
hafði ég nóg að gera í
vinnunni, mikil eftir-
vinna. Enda vantaði
okkur peninga til þess
að borga af íbúðinni.
Þegar ég kom heim úr
vinnunni hafði Anna
engan áhuga á mér, hún
var svo upptekin af
Jónu.“
„Já, eftir að við flutt-
um fór þetta að ganga
illa,“ segir Anna. „Við
rifumst um allt^ oft al-
gera smámuni. Ég þoldi
ekki hvernig hann gekk
um heimilið og hann var
alltaf að rífast i mér út
af peningamálunum
sem dæmi. Þetta var
orðið óþolandi ástand. Þegar Jón
kom heim var hann þreyttur og vildi
hvíla sig áður en hann byrjaði að
vinna í íbúðinni. Um helgar vildi
hann bara slappa af heima en ég
vildi fara meira út og hitta fólk. Ég
reyndi að tala um þetta, en hann var
annaðhvort of þreyttur eða það kom
eitthvað upp á. Þetta kom líka niður
á kynlífinu. Það varð óþægilegur
spenningur í kringurn það eins og
annað. Að lokum þoldi ég ekki meira.
Jón ekki heldur. Þess vegna ákváð-
um við að skilja,“ segir hún.
Við skulum kveðja Onnu og Jón að
sinni. Vandinn sem þau eiga við að
etja, í þessu stutta dæmi úr lífinu, er
vel þekktm-. Vinnuálag fjölskyldunn-
ar er of mikið og fjárhagurinn er of
slæmur til að hægt sé að kaupa sig út
úr vandanum. Hið hefðbundna fjöl-
skyldumynstur, pabbi, mamma, bam
eða böm, hefur verið á stöðugu und-
anhaldi á Islandi undanfarin ár. Fleiri
og fleiri hjónabönd enda með skilnaði
og fjölskyldumynstrið einstætt for-
eldri/bam er orðið æ algengara, eða
foreldri/bam/stjúpforeldri.
Auk þessa hefur fjölskyldan verið
að tapa hlutverki sínu í stöðugt rík-
ari mæli. Hið opinbera og sveit-
arfélögin hafa tekið yfir margt af því
sem áður var í verkahring fjölskyld-
unnai'. Börnin dvelja lengur en áður
utan fjölskyldunnar og em þá í um-
sjón leikskóla, skóla, íþróttafélaga,
heilsdagsskóla o.s.frv. A sama hátt
hefur umönnun eldri borgaranna
færst yfir á hendur heimahjúkmnar
og dvalarheimila eldri borgara. Hin
Þórhallur
Heimisson
opinbera umsjón er góð að mörgu
leyti og sumum er hún blátt áfram
lífsnauðsynleg.
En þetta gefur fjölskyldunni líka
nýtt vægi. Hún hefur vaxandi hlut-
verki að gegna fyrir tilfinningar okk-
ar í heimi sem verður ópersónulegri
með hverjum deginum. Innan fjöl-
skyldunnai' viljum við fá að njóta
ástúðar, vináttu, kærleika og trausts.
Þetta þýðir ekki að við fáum alltaf að
njóta ástúðar, vináttu, kærleika og
trausts innan fjölskyldunnar, því
miður. Og af því að við geram þessar
miklu kröfur til fjölskyldunnar era
vonbrigðin þeim mun meh'i þegai'
vonir okkar og væntingar bregðast.
Afleiðingin er deilur og, oftar en
ekki, skilnaður. Stöðugt vaxandi bil
er á milli vel stæðra og fátækra fjöl-
skyldna á Islandi. Þungar afborganir
og vaxandi skuldir heimilanna ásamt
lágum launum valda því nú að for-
eldrar þurfa að vinna lengri og
lengri vinnudag til að endar nái sam-
an. Þrátt fyrir það lenda margar fjöl-
skyldur í vanda og þm’fa að leita
hjálpai-. Óhóflegt vinnuálag og fjár-
hagsáhyggjur valda því að fjöl-
skyldumeðlimir íjarlægjast, tengslin
rofna og spenna verður viðvarandi í
samskiptum á heimilinu.
Dæmið af Önnu og Jóni er auðvitað
tilbúið en sýnir ástand sem mörg pör
kannast við. Eins og vill verða hjá
mörgum vora þau ekki reiðubúin að
takast á við ábyrgðina sem helltist yf-
ir þau þegar bamið fæddist. Bamið
krefst umhyggju, umsjónai' og at-
hygli foreldra sinna 24 tíma á sólar-
hring. Margir átta sig ekki á því fym
en á reynir hversu mikil binding það
er að eiga bam. A þessu tímabili í líf-
inu er hætta á að þreyta hlaupi í sam-
bandið, enda álagið allt of mikið.
Hjónin era alltaf þreytt og deila jafn-
vel stöðugt um það hvort þeirra sé
þreyttara og hvort eigi skilið að fá „að
gera eitthvað fyrir sig núna“. Þegar
svona er ástatt eiga mai'gir enga
krafta aflögu. Allt veldur þetta sárs-
auka á báða bóga. En hvað má læra
af sögunni um Önnu og Jón? Jú,
kanski era „Tími og Ábyrgð“ lausnar-
orðin á mörgum þeim vanda sem við
blasir hjá íslenskum fjölskyldum í
dag og endurspeglast m.a. í skólum
landsins. Tími til að vera saman, tími
til að vera með bömunum, tími fyrir
fjölskylduna. En til að skapa þann
tíma þarf að breyta áherslunum í
þjóðfélaginu. Það á að vera á ábyrgð
þjóðfélagsins að sjá til þess að fjöl-
skyldumar í landinu fái tíma til að
þroskast saman. Og það á að vera á
ábyrgð fjölskyldunnar að nota tímann
fyrir bömin, unglingana og samskipt-
in innan fjölskyldunnai'. „Tími og
Ábyrgð"! Hvemig væri að gera þau
orð að einkennisorðum samfélagsins
og hvfla í staðinn kröfuna um
„Frelsi“?
Höfundur er prestur.
Atvinnulífs-
dagar Há-
skóla Islands
FRAMADAGAR
Háskóla Islands eru
án efa orðnir fastir í
sessi hjá íslenskum
háskólanemum sem
og fyrirtækjum. Dag-
arnir verða nú haldn-
ir 3.-5. mars en þeir
hafa verið árlegur
viðburður frá árinu
1995. Framadagar
eru haldnir að frum-
kvæði AIESEC sem
er alþjóðlegt félag
viðskipta- og hag-
fræðinema og er fyr-
irmynd þeirra sótt til
Bandaríkjanna en þar
nefnist viðburðurinn
„Career days“.
Dagskrá Framadaga hefst með
hádegisfyrirlestrum 3. og 4. mars
þar sem lögð verður áhersla á að
greina nemendum frá þeim
fjölmörgu tækifærum sem at-
Framadagar
Markmið daganna er,
segir Vilborg Þórðar-
dóttir, að Framadagar
verði vettvangur
öflugra samskipta milli
atvinnulífsins og nema
Háskólans.
vinnulífið hefur upp á að bjóða.
Þar ættu flestir að finna eitthvað
við sitt hæfi. í ár eru það Alþjóða-
skrifstofa stúdenta, FBA, Flaga,
Nýherji og Price Waterhouse
Coopers sem munu sjá um fyrir-
lestrana. Föstudaginn 5. mars
verður aðaldagur Framadaga
haldinn í Þjóðarbókhlöðunni. Þar
munu 40 framsækin fyrirtæki
kynna fyrir nemendum starfsemi
sína, menntunarkröfur, atvinnu-
tækifæri o.fl. Á Framadögum
gefst því nemendum
kostur á að öðlast
betri sldlning' á kröf-
um atvinnulífsins og
geta því unnið mark-
vissar í námi til að
mæta þeim kröfum.
Markmið daganna
er að þeir nái til sem
flestra deilda innan
Háskólans, þannig að
Framadagar verði
vettvangur öflugra
samskipta milli at-
vinnulífsins og nema
Háskólans. Frama-
dagar eru ætlaðir öll-
um, bæði nýnemum
og þeim sem eru í
þann mund að ljúka námi.
Ég hvet alla sem ætla að mæta á
Þjóðarbókhlöðuna 5. mars tU að
nýta sér daginn eins og best verð-
ur á kosið. Til að glöggva sig á að
hverju maður er að leita og hvaða
spuminga er gott að spyrja er
gagnlegt að kynna sér Frama-
dagahandbókina vel, en þar er að
finna upplýsingar um öll þau fyrir-
tæki sem taka þátt. Fyrirtækin
verða mörg og starfsemi þeirra
spennandi, ég mæli því með að
nemendur hafi skýr markmið að
leiðarljósi, þegar komið er á
svæðið. Mikilvægt er að hafa sam-
antekinn starfs- og námsferil á
einu blaði ef sækja á um vinnu á
Framadögum en öll fyrirtækin
koma tU með að taka við starfsum-
sóknum. Jafnframt munu mörg
þeirra hafa hug á að láta vinna
lokaverkefni fyrir sig.
Það er því undir nemendum
komið að grípa tækifærið. Hvort
sem markmið dagsins verður að
finna verkefni í lokaritgerð, sum-
arvinnu eða framtíðarstarf er
nauðsynlegt að mæta með rétta
hugarfarið og koma vel undir-
búin. Framadagar gætu orðið
þáttur í að þú náir settu marki.
Höfundur er 2. árs nemi í við-
skiptafræði og markaðsstjóri
AIESEC á íslandi.
Vilborg
Þórðardóttir
Of lítið í launaumslagið
vörulistinn
Ármúla 17a,
sími 588 1980.
Fréttir á Netinu
vffl>mbl.is
_EITTHWVO NÝTT
SKATTAR eru
grundvöllur velferðar-
kerfisins og um það er
ekki deilt að launafólk
almennt vill gott og
öflugt velferðarkerfi.
Hinsvegar geta verið
misjafnar áherslur á
dreifingu skatta í
samfélaginu. í dag
eru jaðarskattar al-
menns launafólks of
háir og sérstaklega á
það við um barnafólk.
Þegar rætt er um jað-
arskatta er verið að
skoða skatta
launafólks af síðustu
krónunni sem er unn-
Guðmundur Þ.
Jónsson
ið fyrir, og í okkar
flókna skattkerfi þar
sem skattar, skattaaf-
slættir og greiðslur
frá ríkinu tengjast
launum verður útkom-
an sú að launafólk
horfír uppá æ minni
hluta tekna sinna
verða eftir í launa-
umslaginu. Aðstaða
fólks er mjög mismun-
andi. Þeir launþegar
sem vinna reglu-
bundna dagvinnu
njóta í flestum tilfell-
um fullra bóta en þeir
sem vinna yfirvinnu fá
oft harla lítið í launa-
Brúðhjón
Allur borðbiínaöur - Glæsileg gjaíavara ■ Brúðhjönalistar
VERSLUNIN
Lnugavegi 52, s. 562 4244.
umslagið fyrir þá vinnu þegar búið
er að mótreikna bæturnar. Fólk
sem þannig er ástatt um er oft í
þeirri aðstöðu að það „verður“ að
vinna þegar farið er fram á það
eða þess beinlínis krafist. Þetta á
t.d. við í framleðslugreinum.
Einföldum skatta
og bótakerfið
Hér eru engar töfralausnir og
vissulega er það gullinn meðalveg-
ur að rata þegar dreifa á byrðum
samfélagsins á sanngjarnan hátt.
Forgangsverkefni okkar ætti þó
að vera að einfalda skatta- og
bótakerfi hins opinbera til þess að
almennt launafólk átti sig á því
hvernig uppbygging kerfisins er
og hvað ákveðnar breytingar þýði
fyrir heimilisbókhaldið. Ásamt
með því að einfalda tekjuöflunar-
kerfi hins opinbera þarf einnig að
vera vakandi fyrir því að með al-
mannafé sé farið af ráðdeild og
fyrirhyggju. Það er ekki
náttúralögmál að opinber rekstur
sé óhagkvæmur og slæmur í sjálfu
sér. Opinber rekstur og gott vel-
ferðarkerfi eru grundvallarstoðir
undir samfélag sem leggur áherslu
á réttlæti og jafnrétti. Gott opin-
bert heilbrigðiskerfi og mennta-
kei’fi eru forsendur þess að lág-
launafólk geti átt sömu möguleika
og aðrir til mannsæmandi lífs og
átt sömu tækifæri fyrir börn sín á
komandi öld.
Ræðum skattamálin
Skattar eru stór hluti af útgjöld-
um hvers launamanns. Það er
sanngjörn krafa launafólks að
skattkerfið verði skýrt og öllum
auðskilið og það er einnig eðlileg
krafa að launafólk fái aðeins bestu
þjónustu hverju sinni fyrir skatt-
Skattamál
Þeir sem vinna yfír-
vinnu, segir Guðmund-
ur Þ. Jónsson, fá oft
harla lítið í launa-
umslagið fyrir þá vinnu
þegar búið er að mót-
reikna bæturnar.
greiðslur sínar. Skatta- og velferð-
armál eru vaxandi hluti af kjara-
baráttu launafólks og það þarf að
efla þjóðfélagslega umræðu um
þau mál og sú umræða þarf að vera
stöðug - ekki aðeins á fjögurra ára
fresti.
Höfundur er fornmður Landssam-
bands iðnverkafólks.