Morgunblaðið - 07.03.1999, Blaðsíða 20
20 SUNNUDAGUR 7. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐ LAUNAR
FYRIR HRAFNINN
„Guð launar fyrir hrafninn“,
segir máltækið, en hver
skyldu laun guðs vera ef
hrafninum yrði eytt á
Islandi? Mönnum þykir sú
hugsun kannski með ólíkind-
um að það sé hægt að útrýma
hrafni á Islandi, fugli sem
virðist blasa við mönnum við
hvert fótmál, en umræður
fuglafræðinga um að setja
krumma á váfuglaskrá benda
til að ekki sé allt með felldu
og ástæða sé til að endur-
skoða sess hrafnsins
í íslenskri náttúru.
Guðmundur Guðjónsson
kynnti sér málið og kann
að auki eitt og annað af
krumma að segja.
Morgunblaðið/Jóhann Óli Hilmarsson
FÁIR íslenskir fuglar, ef
nokkrir, eiga sér tvær
jafn skarpar og ólíkar
hliðar á hrafninn. Ann-
ars vegar sjá menn
áberandi glettinn og hrekkjóttan
æringja, vel greindan af fugli að
vera, hins vegar sjá menn sam-
viskulitla drápsvél sem engu hlífir,
hvorki afvelta kindum, veikburða
lömbum eða dúnhnoðram smáfugla
í hreiðri. Krummi er sem sagt ann-
að hvort elskaður eða hataður. Það
er seinni hliðin, sú svarta, sem hef-
ur valdið því að margur tvífætling-
urinn má ekki af honum vita án
þess að drepa hann. Þó era það
vart aðrir en æðarbændur sem
hafa beinlínis einhvem hag af því
að skjóta þá.
Ævar Petersen fuglafræðingur
segir að heildartalning íslenska
hrafnastofnsins hafi ekki farið
fram en áætlað sé með allgóðri
vissu að hér á landi séu um 2.500
varppör og miðsumars þegar ung-
ar séu komnir á flug, nemi stofninn
um 13.000 fuglum og þar af séu um
5.000 ungfuglar. Á vorin séu um
4.500 geldfuglar á ferli auk varp-
fugla.
I bókinni íslenskir fuglar, eftir
þá Ævar og Jón Baldur Hlíðberg
segir að vegna hins illa orðspors
sem af hröfnum fari megi veiða þá
allt árið, fuglafriðunarlögin leyfí að
þeir séu skotnir, hreiður þeirra rif-
in niður, egg brotin og ungar
drepnir og þótt æðarbændumir
séu þeir einu sem hafí augljósan
hag af því að fækka hröfnum þá
virðist sem margir drepi þá af
gömlum vana. I bókinni stendur:
- Miklu opinbera fé er varið ár
hvert til dráps á hröfnum. Á áran-
um 1981 til 1985 vora að jafnaði
drepnir um 4.100 hrafnar á ári og
samkvæmt veiðiskýrslum vora árið
1995 drepnir um 7.000 fuglar sem
er meiri hluti þeirra fugla sem
drepast á milli ára. Þessar ofsóknir
eru að einhverju leyti bundnar við
ákveðna landshluta en löngu er
orðið tímabært að endurskoða af-
stöðuna til skotveiði á hröfnum.“
Það var og. Það nýjasta sem
heyrst hefur er, að drápstalan sé
komin upp í 8.000 fugla á ári, jafn-
vel fleiri, því vel megi reikna með
því að allmargir hrafnar séu drepn-
ir án þess að hirt sé um að geta
þess sérstaklega á skýrslum.
Eitt og annað
Hrafnar verpa með fyrstu fugl-
um, yfirleitt snemma í apríl, en
stundum fyrr og stundum seinna,
allt eftir árferði. Aðeins fálkar og
dílaskarfar verpa jafn snemma.
Enda slær oft í brýnu milli fálka og
hrafna. Þeir velja sér nefnilega oft
mjög líka varpstaði og fálkar verpa
oft í gamla hrafnslaupa. Jafnvel
þótt hrafninn hafí ætlað sér það
sama og lagt m.a. fram alla vinn-
una við húsasmíðina.
Þessir varpstaðir era oftast í ár-
gljúfrum sem era í sérstöku uppá-
haldi hjá fálkum. Það er fálkinn
sem hefur betur, enda betur úr
garði gerður frá náttúrunnar hendi
til áfloga og ofbeldis. Krammi má
því lufsast burt og finna sér nýtt
bæli, en sést hefur þó til hrafna rífa
niður og tæta laupa sem fálki hefur
tekið herskildi og notað. Einnig
eru dæmi um að hrafnar hafí stolið
fálkaeggjum og drepið fálkaunga
sem biðu í hreiðri rólegir eftir að
foreldrarnir færðu þeim mat.
▲ HRAFN situr hugsi á ijósastaur.
◄ DÆMI um uppátækjasemi
krumma í hreiðurstaðavali. Ef
engir eru klettarnir þá er eitt og
annað látið duga.
Til er saga norðan úr landi.
Hermt er að hún sé af Eyjafjarð-
arsvæðinu. Fálki og hrafn verptu
skammt hvor frá öðrum í sama ár-
gljúfri. Það mun fágætt, en í
þessu tilviki ríkti spennuþrungið
afskiptaleysi og sambúðin gekk út
á að hvorugur kom nærri hinum.
Þetta gekk bærilega þar til að eitt I
vorið, sem var óvenjulega kalt og
erfitt til aðfanga, að hrafnarnir
stóðust ekki mátið einhverju sinni
er fullorðnu fálkarnir voru báðir
fjarstaddir á veiðum, og drápu
fálkaungana og færðu eigin ung-
um.
Veislan stóð hins vegar stutt, því
annar fálkana kom heim skömmu L
síðar og sá strax hvernig komið
var. Rak hann upp gól og rauk þeg-
ar í hrafnana sem bragðu hart við '
og vörðust vel. Það hallaði jafnvel
örlítið á fálkann þar til hinn fálkinn
kom úr sinni veiðiför. Sleppti hann
þegar bráð sinni og blandaði sér í
orastuna. Tveir gegn tveimur
máttu hrafnamir sín lítils og þess-
um hildarleik lauk með því að
hrafnarnir lágu báðir dauðir, en
ungar þeirra vesluðust að sjálf- k
sögðu upp.
Eggin eru oftast fjögur til sex og
ungarnir era um það bil fímm vik-
ur í hreiðrinu. Þeir era fremur
ófrýnilegir og án allrar reisnar