Morgunblaðið - 07.03.1999, Blaðsíða 36
36 SUNNUDAGUR 7. MARZ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Göngur og
• •
ogongur
Ekki væri úr vegi að sameina hátíðirnar
hreinlega, í hagrœðingar- og sparnaðar-
skyni. Að allir, sem fengju sér ferðabæk-
ling, yrðu sem sagt sjálfkrafa þátttakend-
ur í öllum prófkjörunum.
SKILYRÐI fyrir því að
Alþingi íslendinga sé
starfhæft er að þar
sitji fólk sem til þess
hefur verið kjörið. Og
skilyrði fyrir því að kosningar
geti farið fram er að framboðs-
listar hafi verið útbúnir með ein-
hverjum hætti.
Um þetta er ekki deilt.
Hvernig raðað er á lista er
hins vegar vandamál sem gjarn-
an skýtur upp kollinum með
jöfnu millibili. Enn virðist nefni-
lega ekki hafa fundist hin eina,
gallalausa leið.
uinunoe Lýðræðissinn-
viunuHr ar hafa komist
Eftir Skapta að því að lýð-
Hallgrímsson ræðið er stund-
um svo skrýtið
að það virðist einfaldlega ekki
alltaf henta og á það raunar
bæði við þegar búa þarf til áður-
nefnda lista eða ákveða eitt og
annað í samfélaginu. Lýðræðis-
legt einræði er þá oft hentugra
og fljótvirkara.
Einstaka sinnum er besta hlið
lýðræðisins sú að fámennur hóp-
__ur flokksmanna raðar saman
lista í bakherbergjum flokkshús-
anna. Fyrir kemur að svokölluð
lokuð prófkjör eru haldin, þar
sem allir flokksfélagar fá að
velja og upp á síðkastið virðist
vera orðið vinsælast að halda op-
in prófkjör, svonefnd. Þau eru
best því þá getur fólk glatt svo
marga, eins og berlega kom í
ljós hjá sameinuðum vinstri
útherjum fyrir skemmstu.
Það er segin saga, nokk sama
hvers konar lýðræðisafbrigði er
brúkað, að sigurvegarinn gleðst
en sá sem lýtur í lægra haldi
gleðst síður. í íþróttum ganga
keppnismenn alltaf svo langt
sem dómarinn leyfir og eins er
það í pólitíkinni; séu reglur
þannig að hver sem er geti tekið
þátt í prófkjöri skal enginn
undrast að sú verði raunin. Þeg-
ar KS og Tindastóll keppa þarf
ekki að koma á óvart að Siglfirð-
ingar styðji KS, hvort sem þeir
hafa raunverulegan áhuga á
íþróttum eða ekki!
Þeir sem hafa dvalið í sveit vita
að kýmar koma gjaman sjálfar
heim að kveldi, en þeir sem vilja
ná fé sínu í hús hafa löngu gert
sér grein fyrir því að þeir verða
að fara í göngur að hausti tO að
ná í skjátumar. Sumir vilja það
hins vegar ekki og eiga þá á
hættu að lenda í ógöngum. Flest-
ir em þó sammála um að nauð-
synlegt er að rétta, annars fer
allt úr böndunum. Sumir smala
en gleyma svo að draga í dilka og
þá er voðinn vís.
Flokkspólitísk viðrini, eins og
höfundur þessa pistils, verða
aldrei sendiherrar eða banka-
stjórar. Þrátt fyrir þær augljósu
hindranir á framabrautinni er þó
vel þess virði að fylgjast með
stjórnmálum úr fjarska. A eigin
forsendum, og velta einstaka
sinnum fyrir sér fáeinum spurn-
ingum. Um hvað verður til dæm-
is barist í vor? Byggðamál, sagði
einhver. Hvað er það? Verður
slegist um það hvort fýrr verði
borað gegnum fjöll fyrir norðan
eða austan? Hægri- og miðju-
menn slást um það nú þegar
þannig að vinsti'i menn þurfa að
minnsta kosti ekki að sameinast
um þau slagsmál. Hvort drekkja
eigi hálendinu og virkja? Það
geta hinir líka séð um enda snú-
ast þær spumingar ekki um
hægri eða vinstri. Hvort fiskur-
inn fyrir Vestfjörðum megi vera
á þeim slóðum þar sem eigandi
hans á lögheimili í svo mikilli
fjarlægð sem raun ber vitni?
I útlandinu mun algengt að
ermar stjórnmálamanna séu
troðfuliar af loforðum fyrir kosn-
ingar, en eftir að þær eru um
garð gengnar er stundum eins
og lokast hafi fyrir ermaopin.
Því miður; „ytri aðstæður"
breytast þá gjarnan eða „við-
skilnaður fyi-ri stjórnar" var
mun verri en þeir sem tóku við
höfðu gert sér grein íyrir. Þetta
þekkjum við ekki á íslandi. Sér-
staða hérlendra stjórnmála virð-
ist einmitt sú, í fljótu bragði, að
þau snúast að langmestu leyti
um málefni. Yfirleitt megin-
strauma og stefnur en sjaldnast
um einstaklinga, hvort sem um
er að ræða landsmálapólitík eða
sveitarstjórnarmál. Til dæmis
um það hver skuli verða yfir-
verkstjóri í áhaldahúsi bæjarins
eða hvort stofnunin skuli flutt í
kjördæmi formannsins eða vara-
formannsins.
Prófkjör voru haldin um sama
leyti og ferðaskrifstofur kynntu
sumarbæklinga sína á dögunum
og hvort tveggja laðaði til sín
fjölda fólks. Ekki væri úr vegi að
sameina hátíðirnar hreinlega, í
hagræðingar- og sparnaðar-
skyni. Að allir, sem fengju sér
ferðabækling, yrðu sem sagt
sjálfkrafa þátttakendur í próf-
kjöri þeirra flokka sem tækju
þátt í samstarfinu. Þar með yrði
fjöldinn enn meiri og sigur lýð-
ræðisins og flokkanna enn meiri
og glæsilegri en nokkru sinni
fyrr. Þeir sem kæmu við hjá Úr-
val-Útsýn teldust hafa valið A-
hólf í því prófkjöri sem þannig
fer fram en þeir sem færu á há-
tíðina hjá Samvinnuferðum-
Landsýn teldust hafa merkt við
hólf B. Fólk sem færi á allar
ferðaskrifstofur tæki einfaldlega
þátt í öllum prófkjörum - sem
það gerir hvort eð er - og áhug-
inn á prófkjörunum kæmist auð-
vitað í heimsfréttirnar. Þetta
yrði miklu ódýrara fyrir fram-
bjóðendur; það yrði algjör óþarfi
að auglýsa sig. En ekki yrði nóg
að velja hólf, eins og allir vita.
Það vandamál yrði leyst með því
að allir sem pöntuðu ferð til
Spánar teldust hafa kosið þann
fulltrúa í t.d. A hólfinu sem hefði
lengsta nafnið, væntanlegir
Portúgalsfarar þann ljóshærða
og þeir sem hygðu á flug og bíl
teldust þar með hafa greitt elsta
frambjóðandanum atkvæði sitt.
Eða þeir sem veldu Benidorm
styddu þar með Pál, þeir sem
kysu Mallorca væru þar með á
bandi Jónasar og svo framvegis.
Einfaldara getur þetta bara
varla verið.
Nema þar sem prófkjörsþátt-
taka er orðin að fíkn eins og á
Siglufirði. Þar þarf að finna nýjar
leiðir og alls ekki vanabindandi.
RAGNA
GUNNARSDÓTTIR
+ Ragna Gunnars-
dóttir var fædd
að Þinganesi í Nesj-
um á höfuðdag, 29.
ágúst, 1905. Hún
var elsta barn
Gunnars Jónssonar,
f. 13.1. 1877, d. 23.3.
1948, bónda að
Þinganesi og síðar
bóksala á Höfn og
konu hans, Ástríðar
Sigurðardóttur, f.
30.3. 1880, d. 23.2.
1918. Alsystkini
Rögnu: Signý Bene-
dikta, f. 16.10. 1908,
d. 9.2. 1993; Guðmundur Björg-
vin, f. 18.7. 1911, d. 8.11. 1995;
Ásgeir, f. 22.2. 1914, d. 15.8.
1993. Þau eiga öll afkomendur.
Synir Gunnars og seinni konu
hans Bjargar Jónsdóttur, f.
29.6. 1891, d. 21.7. 1977, hálf-
bræður Rögnu: Karl, f. 20.1.
1926, d. 1928; Jón Hilmar, f.
17.7. 1929.
Ragna fór ung frá heimili sínu
Þinganesi við Hornafjörð til að
starfa á Akureyri. Þar kynntist
hún Guðjóni Bernharðssyni
gullsmið. Þau giftust árið 1928.
A Akureyri gerðist Guðjón
mjög framsækinn athafnamað-
ur. Árið 1945 ákváðu þau hjón
að flytja suður og stofnuðu
heimili að Lang-
holtsvegi 65. Guð-
jón hélt áfram
starfi sínu í gull- og
silfursmíði og fyrir-
tækjarekstri. Árið
1954 stofnuðu þau
Silfurbúðina á
Laugavegi 55. Son-
ur Rögnu og Guð-
jóns er Gunnar
Bernhard, f. 2.4.
1930, kona hans er
Sigríður Guð-
mundsdóttir, f. 1.5.
1931. Börn þeirra
eru: a) Ragna, f.
28.2. 1950, maki R. Gould. Þau
eiga tvær dætur b) Guðmundur
Geir, f. 22.5 1952, maki Ingi-
björg Snorradóttir. Þau eiga
tvo syni, fyrir hjónaband átti
Guðmundur Geir son og dóttur.
Hann á 2 barnabörn og fóstur-
son. c) Gylfi, f. 13.6. 1956, maki
Dóra Bjarnadóttir þau eiga
þrjá syni d) Edda, f. 19.8. 1957,
maki Sveinn Ásgeir Baldurs-
son. Þau eiga tvær dætur og
einn son e) Gunnar, f. 16.9.
1965, maki Ylfa Pétursdóttir.
Þau eiga þrjá syni.
Útför Rögnu fer fram frá
Fossvogskirkju mánudaginn 8.
mars og hefst athöfnin klukkan
15.
Ragna Gunnarsdóttir frá Þinga-
nesi er látin á háum aldri. Sækja þá
á hugann hugljúfar minningar.
Fjórtán ára unglingur var að hleypa
heimdraganum. Haldið var írá Flat-
eyri í Menntaskólann á Akureyri.
Það var stigið af skipsfjöl að kvöld-
lagi og ekið frá bæjarbryggjunni
upp í bæinn. Komið var í nýjan
heim. Það var mikill munur á við
heimabyggðina. Fyrst blasti við
stórhýsi KEA með upplýstum sýn-
ingargluggum, slíkt og þvíumlíkt
hafði pilturinn aldrei augum litið.
Hvert undrið tók við af öðru í ljósa-
dýrðinni. Hughrifin voru magn-
þrunginn.
Eftirvæntingin var mikil að koma
þangað sem mér var búin vist. Það
var hjá hjónunum Rögnu Gunnars-
dóttir og Guðjóni Bemharðssyni
gullsmið á Bjarmastíg 11. Ég var
kominn á fyrirmyndarheimili. Þau
hjónin voru þá á besta aldri með
kornungan son sinn Gunnar Bern-
harð. Þau bjuggu í nýju glæsilegu
einbýlishúsi. Allur húsbúnaður var
með nýtísku sniði, smekklegur og
menningarlegur. Þau hjón voru
upprunnin hvort af sínu landshom-
inu, hann frá Hrauni á Ingjalds-
sandi og hún frá Þinganesi í Homa-
firði. Að báðum stóðu styrkir stofn-
ar og jafnræði var með þeim í
mannkostum. Mér var tekið sem
heimilismanni. Það var mér mikið
gæfuspor. I skjóli þeirra hjóna var
ég alla mína tíð í Menntaskólanum á
Akureyri, 6 vetur.
Guðjón Bernharðsson var gull-
smiður að iðn og vel metinn í sínu
fagi. Hann rak sitt gullsmíðaverk-
stæði á besta stað í bænum og
skartgripaverslun. Þá voru erfiðir
tímar, atvinnuleysi herjaði, fátækt
og vesöld blasti víða við. Þó að
smíðisgripir Guðjóns væru frekar
fýrir þá sem máttu sín meira var
hugur hans hjá þeim sem síður
máttu sín. Gat verið að einkafram-
takið hefði brugðist? Gat verið að
miðstýrt efnahagskerfi væri til úr-
bóta? Þurfti altækan áætlunarbú-
skap? Einar Olgeirsson var sá sem
Guðjón vænti mest af. Á verkstæðið
litu margir inn til að ræða málin og
alltaf var kaffi á könnunni. Þar vann
hjá Guðjóni Ragna Pétursdóttir
sem lagði drjúgum til mála. Það var
ekki ónýtt fyrir skólapilt að eiga
innangengt í þessa málstofu og
íylgjast með. Hér var ekki fyrir að
fara einlitri hjörð. Allt litróf þjóð-
málanna gat verið til rökræðu
hvenær sem var.
Þótt Guðjón væri róttækur í
skoðunum tók hann ekki beinan
þátt í stjórmálaafskiptum og var
ekki flokksbundinn. Hann átti og
góð kynni við ýmsa góðborgara
staðarins.
Ragna Gunnarsdóttir var ekki
einungis mikil húsmóðir sem bjó
manni sínum fagurt heimili. Hún
var listelsk og bókhneigð, lá ekkert
á skoðunum um menn og málefni ef
svo bar undir og eigi síður róttæk
en bóndi hennar.
Það var einkennandi í lífi þeiira
hjóna hve lifandi áhuga þau höfðu á
því sem á hverjum tíma var að ger-
ast í menningarlífi bæjarins. Það
var venjan að sækja leiksýningar,
söngskemmtanir eða aðra viðburði í
menningarlífinu. Mér er þetta í
minnum vegna þess að jafnan var
ég hafður með. Má nærri geta hve
mikils virði þetta varð mér í bráð og
lengd.
Nokkrum árum eftir að skóla-
göngu minni lauk á Akureyri fluttu
þau hjón búferlum til Reykjavíkur.
Guðjón stofnaði þá fyrirtæki um
framleiðslu á silfurmunum svo sem
borðbúnaði. Framleiðsla þessi var
vélvædd á þann veg að nýlunda var
hér á landi. Þetta framtak lýsir
manninum. I Guðjóni bjó ekki ein-
ungis fagurkeri gullsmíðinnar held-
ur og sterk taug framtaks og at-
hafna. í þessum efnum minnti hann
á bróðurinn, hinn kunna athafna-
mann Marselíus Bernharðsson.
í dag er fyrir að fara sérstökum
námslánum til aýstoðar mönnum á
námsbrautinni. I þá daga sem hér
um ræðir var því ekki að heilsa. En
mín aðstoð var frá þessum heiðurs-
hjónum Rögnu Gunnarsdóttur og
Guðjóni Bernharðssyni. Það náms-
lán hefur ekki verið endurgreitt.
Það var heldur aldrei gert ráð fyrir
því af þeirra hálfu. En ég stend í
ómetanlegri þakkarskuld til hinstu
stundar.
Ég votta Gunnari Bernharð og
fjölskyldu dýpstu samúð.
Þorvaldur Garðar Kristjánsson.
Amma mín, mig langar að kveðja
þig með nokkrum orðum sem þó
gætu fyllt nokkrar blaðsíður, en
eins og í þínum anda þá gætum við
hófs. Það var alltaf svo gott að
koma til hennar. Enginn hasar eða
læti og alltaf tími til að sinna málum
og aðstoða þegar með þurfti. Hún
ræddi hlutina og skoðaði, sagði sína
meiningu og svo kom: Eigum við
ekki að koma að spila núna. Það var
endalaust hægt að spila. Manni, vist
og Iangavitleysa, það voru málin.
Það var alltaf eitthvað að eera hiá
ömmu. Spil, leikir og annað grúsk,
hún leyfði svo margt. Það var ekki
verið að flækja hlutina. Bílaleikur-
inn í fótstignu saumavélinni, mála
og smíða, fara upp á háaloft, gefa
okkur kaffi í tóbaksdósirnar handa
köllunum á verkstæðinu og fleira og
fleira. Þulan og leikurinn: Fagur
fiskur í sjónum, með rauða kúlu á
maganum.., gleymist seint.
Þegar ég byrjaði í 10 ára bekk
var ég hjá afa og ömmu fyrstu mán-
uðina þar sem til stóð að við flyttum
á Langholtsveginn en okkar hús var
ekki alveg tilbúið. Það er alltaf svo-
lítið erfitt að byrja í nýjurn skóla og
kynnast nýjum vinum. Ég gleymi
seint hvernig amma tók á einu
vandamáli sem kom upp. í bekkn-
um mínum voru tveir strákar mun
stærri og sterkari en flestir aðrir.
Einhverra hluta vegna voru þeir oft
að atast og stríða mér og kvartaði
ég undan þessu við ömmu. Hún seg-
ir þá við mig ósköp rólega, bjóddu
þeim bara heim einhvern daginn
eftir skóla. Ég harla glaður og
grandalaus gerði ég þetta við fyrsta
tækifæri. Þegar við komum til
ömmu býður hún okkur inn í heitt
kakó og köku, sem vel var tekið á.
Eftir skamma stund segir amma
sallaróleg við strákana, hvernig er
það strákar, eru það þið sem eruð
að hrekkja og stríða Gylfa í skólan-
um. Var mjög fátt um svör og held-
ur urðu þeir sneyptir. En eftir þetta
voru þessir tveir strákar mínir
bestu vinir í langan tíma. Þetta var
dæmigert um hvernig amma gat
tekið á hlutunum. Ég er hins vegar
viss um að í laumi hló hún mikið að
þessu, því hún hafði lúmskan húmor
en beinskeyttur gat hann verið.
Amma var skapmikil en fór vel
með það. Hún gat samt fussum
sveiað yfir mörgu og vandaði mönn-
um og málefnum ekki kveðjurnar,
en svo var það búið. Það tók samt
dálítinn tíma fyrir ungviðið að skilja
að „helvítans kallinn“ var bara ekki
einhver einn maður, heldur margir
ágætustu viðskiptamenn og vinir
afa og ömmu. Þetta var bara henn-
ar stíll. Amma mín, við Dóra, Bjarni
Már, Atli og Egill kveðjum þig með
söknuði. Á svona stundu er svo
margt hægt að segja og spyrja, en
fátt um svör. Ég kveð þig með bæn-
inni okkar:
Vertu Guð faðir faðir minn,
í frelsarans Jesú nafni,
hönd þín leiði mig út og inn
svo allri synd ég hafni.
Gylfi.
Nú hefur Ragna frænka sofnað
svefninum langa. Síðastliðin ár voru
þessari glæsilegu konu erfið.
Alzheimer-sjúkdómurinn lagðist á
hana með fullum þunga fyrir þó
nokkrum árum, fram að því var hún
heilsuhraust og afar ungleg miðað
við aldur. Þrátt fyrir sjúkdóminn
hélt hún reisn sinni til síðustu
stundar og persónuleiki hennar
kom tíðum fram í gegnum sjúk-
dómseinkennin.
Það var á vordögum árið 1952 að
ég hitti Rögnu ömmusystur mína í
fyrsta sinn. Þá fór ég með ömmu
minni, Signýju Benediktu, suður til
Reykjavíkur og við dvöldum á
heimili Rögnu og Guðjóns. Þetta
var mikil ævintýraferð, þarna lærði
ég, dreifbýlisbarnið, af Rögnu yngri
að þekkja í sundur gamla strætó og
nýja. Fékk vellyktandi bak við eyr-
un hjá Rögnu frænku á hverjum
morgni. Okuferðir um bæinn í
glæsibifreið Guðjóns eru einnig eft-
irminnilegar. Svo var það eina nótt
að ég vaknaði skelfingu lostin alein í
rúminu og varð vör við að eitthvað
var öðruvísi en vant var. Mikið rétt,
hún amma var að taka á móti barni.
Guðmundur Geir kom í heiminn.
Forvitnin rak mig að fæðingarrúm-
inu og ég fékk að taka nýfæddan
frænda minn í fangið. Þetta var
fyrsta heimsóknin mín á Langholts-
veg, en þær urðu margar og fram
undir tvítugt var ég tíður gestur
þar um lengri eða skemmri tíma.
Hún Ragna frænka var einstök
kona. Hún var björt yfirlitum og
fríð, hafði hlýtt og hógvært viðmót,
sem var í senn aristókratískt. Allt
sem hún tók sér fvrir hendur ererði