Morgunblaðið - 13.04.1999, Síða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 13. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ARÁS NATO Á JÚGÓSLAVÍU
Reuters Reuters
SERBNESKUR lögreg-lumaður gengur fram hjá húsi og bifreið sem eyðilögðust í loftárásum LIÐSMENN Frelsishers Kosovo (UCK) klædd-
NATO í bænum Merdare í Kosovo í gær. ir einkennisbúningi UCK.
Aðgerðir NATO enn
bundnar við loftárásir
Frelsisher Kosovo heldur uppi
skærum við landamæri Albaníu
Belgrad, Brussel, Skopje. Reuters, The Daily Telegraph.
HERNAÐURINN
ALBANÍA
Óttast er, að átök milli Serba og skæruliða Frelsishers
Kosovo geti leitt til þess, að styrjöldin nái til fleiri ríkja
á Balkanskaga
Albanir, sem tekið hafa við um 300.000 flóttamönnum, hafa beðið NATO að koma í
veg fyrir árásir Serba á albanskt landsvaeði
50 km
SVART-
FJALLA-
LAND
Stærð
27.398 ferkílómetrar
Mannfjöldi
3,4 milljónir
Tmarbrögð
Múslimar: 70%
Rétttrúnaðarkirkjan: 20%
Kaþólskir: 10%
Efnahagur
Hagvöxtur: -0,8%
Þjóðarframl. á mann: 36.000 kr.
Verðbólga: 32%
Viðskiptajöfn.: -34 milljarðar kr.
Framl. til varnarm.: 5 milljarðar kr.
HHH |
1912: Sjálfstætt riki eftir 400 ár
undir tyrkneskri stjórn
1939: Italir ráðast inn og hrekja
Zog konung í útlegð. Samband
italíu og Albaníu undir ítölsku
krúnunni
1946: Alþýðulýðveldið Albanía
1976: Ríkið endurskírt Sósílíska
alþýðulýðveldið Albanía
1991: Fyrstu fjölflokkakosningar
síðan á þriðja áratug aidarinnar
1997: Svokölluð píramítafyrirtæki
gjaldþrota og þúsundir manna
tapa öllu sínu. Mikil ókyrrð i
landinu
1997: Albanir hafna endurreisn
konungdæmis
Orrustuflugvélar
100
Skriðdrekar
900
Herskip
30
Þyrlur20
Brynvarin farart.
120
Kafbátar
1

SAM-flugskeyti
22 fK
Á SAMA tíma og fundur utanríkis-
ráðherra Atlantshafsbandalagsins
(NATO) átti sér staði í Brussel í
gær, bárust fréttir af hörðum loft-
árásum NATO í grennd við Prist-
ina, héraðshöfustað Kosovo. Ser-
bneska Tang/ug-fréttastofan sagði
að ráðist hefði verið á herstöðvar og
herskála í borginni. Þá var sagt að
a.m.k. tíu manns hefðu farist er
flugskeyti lenti á farþegalest í suð-
austurhluta Serbíu. Björgunarmenn
sögðu við fréttamann Reuters-
fréttastofunnar að búist væri við að
fleiri hefðu látist. Loftárásir NATO
héldu áfram um helgina þrátt fyrir
að slæm veðurskilyrði hefðu komið í
veg fyrir jafnharðar árásir og í síð-
ustu viku. Talsmenn NATO stað-
festu í gær að ráðist hefði verið á ol-
íuhreinsunarstöð nærri Belgrad og
á ýmis skotmörk í Novi Sad,
annarri stærstu borg Júgóslavíu,
aðfaranótt mánudags. Áður höfðu
serbneskar sjónvarpsstöðvar sagt
frá því að orrustuþotur NATO
hefðu ráðist á fjölda her- og iðnað-
arbygginga í og við Belgrad og sýnt
myndir af olíuhreinsunarstöðinni og
bifreiðaverksmiðju í ljósum logum.
Þá sögðu NATO-fulltrúar að í
Novi Sad hefði herbygging sem
geymdi flugskeyti sem júgóslav-
neski herinn hugðist nota á orrustu-
vélar bandalagsins, verið eyðilögð.
Serbneskir fjölmiðlar greindu frá
því að fjölmargir almennir borgarar
hefðu fallið í árásinni en byggingin
stóð í miðju íbúðarhverfi. Hermála-
fulltrúi NATO sagðist harma það ef
mannfall hefði orðið, NATO-herinn
reyndi eftir fremsta megni að verja
júgóslavneska borgara. Sagði hann
þó að mjög erfitt væri að koma al-
gerlega í veg íyrir borgaralegt tjón
samhliða loftárásunum.
Ekki hefur verið tilkynnt um
mannfall í árásinni á olíuhreinsun-
arstöðina sem stendur við bakka
Dónár um 30 km norður af Belgrad.
Zastava-bifreiðaverksmiðjumar í
bænum Kragujevac, sem fulltrúar
NATO hafa sagt að framleiði létt-
vopn, urðu fyrir annarri árás á
sunnudagskvöíd en fyrri árásin var
gerð í liðinni viku og hafa serbnesk-
ir fjölmiðlar fullyrt að um 120
manns hafi særst í henni. Fram-
kvæmdastjóri verksmiðjunnar sagði
í samtali við fréttamann CNN-sjón-
varpsstöðvarinnar að alls hefðu 14
flugskeyti hæft verksmiðjuna í síð-
ustu árás og að sjö fyrstu flugskeyt-
in hefðu lent á um tuttugu sekúnd-
um. Sagði hann starfsmenn verk-
smiðjunnar hafa yfirgefið hana eftir
að tilkynning serbneskra stjórn-
valda þess efnis hefði borist og að
nú hefðu 38.000 starfsmenn misst
viðurværi sitt. Fullyrti hann að að-
eins um 5% af framleiðslu verk-
smiðjunnar væru hernaðarlegs eðl-
is. Fulltrúar NATO vildu ekki gefa
nánari upplýsingar um framleiðslu
verksmiðjunnar.
Tanjug-fréttastofan sagði í frétt-
um sínum í gær að tveir vegfarend-
ur hefðu farist þegar flugskeyti
lenti á vegi milli Pristina og Polje í
Kosovo. Hefðu sprengjubrot lent á
bifreiðinni með þeim afleiðingum að
hún hefði gjöreyðilagst, einn far-
þegi hefði verið fluttur á sjúkrahús
og tveir menn látist samstundis.
Var sagt að annað flugskeyti hefði
lent á sama vegi aðeins nokkrum
mínútum síðar en manntjóni hefði
verið afstýrt vegna þess að umferð
hafði stöðvast. Eldflaugaárásin var
sögð hafa verið sú þriðja í röðinni
það sem af var gærdeginum og á
mikið að hafa borið á umsvifum ori'-
ustuvéla NATO yfir Kosovo.
Albanir krefjast innrásar
NATO í Kosovo
í sameiginlegri yfirlýsingu utan-
ríkisráðherra NATO-nkjanna sagði
að hemaðaraðgerðum bandalagsins
yrði haldið áfram uns Slobodan
Milosevic, Júgóslavíuforseti féllist á
skilyrði þess. Skömmu áður höfðu
stjómvöld í Albaníu farið fram á
það við NATO að bandalagið hæfi
innrás í Kosovo. Kom yfirlýsingin í
kjölfar frétta um að stórskotaliðs-
sveitir Serba í héraðinu hefðu skot-
ið á Tropoje, albanskt þorp handan
landamæranna. Tveir þorpsbúar
fómst í árásinni. Undanfarið hafa
verið linnulausar skæmr milli liðs-
manna Frelsishers Kosovo (UCK) í
Albaníu og vopnaðra sveita Serba í
Kosovo, og hafa talsmenn stjórnar-
innar í Tirana sakað Serba um að
reyna að færa stríðsátökin út til ná-
grannaríkjanna. Júgóslavnesk
stjórnvöld saka albönsku ríkis-
stjórnina hins vegar um að leyfa
skæruliðum UCK að athafna sig
innan albanskra landamæra.
Skæmmar hófust á fostudag og
segja eftirlitsmenn Öryggis- og
Samvinnustofnunar Evrópu (ÖSE)
að þær fari harðnandi. Andrea Ang-
eli, talsmaður ÖSE, sagði í samtali
við fréttamann BBC að auk þeirra
tveggja sem fórast í gær hefðu alls
níu Albanar særst er sprengjur
hæfðu albanska lögreglustöð og
íbúðarhúsnæði.
Serbar hafa sagt að æ fleiri liðs-
menn UCK reyni að komast inn í
Kosovo-hérað yfír landamæri Alban-
íu og Júgóslavíu. Hafa þeir sakað
NATO um að styðja Frelsisherinn
og hvetja til þess að liðsmenn hans
fari yfir landamærin og haldi uppi
vopnaðri baráttu innan héraðsins.
Norðurhluti Albaníu hefur á und-
anförnum 14 mánuðum verið griða-
staður liðsmanna UCK og hafa
margir þeirra farist við að reyna að
komast til Kosovo til að færa vopn
til þeirra liðsmanna UCK sem þar
eru. Ennfremur hafa margir þeirra
verið felldir á flótta út úr héraðinu.
Albanía hefur orðið æ mikilvæg-
ari þáttur í hemaðaraðgerðum
NATÖ gegn Júgóslavíu og hefur
ríkisstjóm landsins falið bandalag-
inu umsjón með lofthelgi landsins,
aðalhöfnum og herstöðvum. Kom
yfirlýsing þessa efnis í sama mund
og NATO tilkynnti um aukinn lið-
safnað hersveita NATO í Albaníu og
tilkynnti Paskal Milo, utanríkisráð-
herra landsins, um valdaframsalið í
beinni útsendingu blaðamannafund-
ar breska vamarmálaráðuneytisins í
gær. Sagði Milo að ríkisstjórn lands-
ins væri fús að samþykkja komu
fleiri NATO-hermanna til Albaníu
og bætti hann því við að ríkisstjórn-
in væri því fylgjandi að komið væri á
alþjóðlegu verndarsvæði í Kosovo.
Serbar og fólk af albönskum ættum
gæti engan veginn búið saman í sátt
og samlyndi undir núverandi stjórn-
arfari.
Bresk og bandarísk stjórnvöld
hafa gefið í skyn að von væri á stig-
mögnun hernaðaraðgerða gegn Jú-
góslavíu og að vera mætti að hern-
aðargeta bandalagsins á Balkan-
skaga yrði aukin. Sögðu fulltrúar
Bandaríkjastjórnar að senda ætti
82 orrustuþotur til viðbótar og
breska stjórnin hefur tilkynnt að
flugmóðurskipið HMS Invincible
yrði sent á vettvang auk tveggja
annarra herskipa. Fulltrúar breska
vamarmálaráðuneytisins sögðu að
vera Invincible á Adríahafi ætti að
„þjarma að“ Serbum. Robin Cook,
utanríkisráðherra Bretlands, sagði
hins vegar á sunnudag að engin
áform væru uppi um að senda land-
hersveitir inn í Kosovo-hérað. Taldi
hann að slíkt myndi auka hættuna á
mannfalli í röðum NATO-hersins.
Bandaríkjamenn sagðir heíja
viðræður við leiðtoga UCK
Breska dagblaðið Daily Tel-
egraph sagði frá því í gær að
Bandaríkjastjórn hefði hafið leyni-
legar viðræður við leiðtoga UCK
um að sjá Frelsishernum fyi'ir
vopnum til að ráðast gegn hersveit-
um Serba í Kosovo. Lítill árangur
hefur náðst í að uppræta vopnaðar
sveitir Serba í héraðinu og hafa þær
ítrekað leitað skjóls þegar von hefur
verið á orrustuvélum bandalagsins.
Er talið að viðræðurnar séu merki
gremju yfirstjórnar hemaðarað-
gerða NATO vegna bágs árangurs.
Sveitir UCK hafa sagst þurfa til-
tölulega lítið magn af vopnum til að
ná að trufla aðgerðir Serba í
Kosovo. Telur blaðið að á meðan
vopnasendingarnar geti friðað þær
raddir sem helst hafa gagnrýnt
NATO fyrir að senda ekki landher-
sveitir inn í héraðið, geti þær hins
vegar skaðað samstöðuna innan
bandalagsins þar sem vitað sé að
andstaða myndi ríkja meðal ríkis-
stjórna Ítalíu, Frakklands og
Grikklands.
Greinilegt er að afstaða Banda-
ríkjamanna og Breta til UCK hefur
mildast að undanförnu, en á síðasta
ári tóku talsmenn bandaríska varn-
armálaráðuneytisins undir það að
Frelsisherinn væri skæruliðasam-
tök. Er það talið lýsandi fyrir þessa
afstöðubreytingu að upplýst hefur
verið að Robin Cook og Hashim
Thaci, einn leiðtoga UCK, hafa tal-
ast við í síma undanfarið. Er Thaci
sagður hafa upplýst Cook um gríð-
arlegar þjáningar 400.000 Kosovo-
Albana sem væru innlyksa í snævi
þöktum hlíðum héraðsins.
Vopnaðar sveitir UCK eru sagðar
vera miklu fjölmennari en her- og
lögreglusveitir Serba í Kosovo, en
að sama skapi, mun verr vopnum
búnar. Telur blaðið að þau vopn
sem íhugað er að senda til UCK séu
eldflaugar sem ætlað er að granda
skriðdrekum; meðalstórar sprengju-
vörpur; og önnur vopn sem nýtast
vel til að granda brynvörðum vögn-
um.