Morgunblaðið - 13.04.1999, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 13. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Vífflundur Þorsteinsson um fjárfestingar lífeyrissjóðanna í hlutabréfum
Höft ganga þvert á
hagsmuni sjóðfélaga
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
„ÞAÐ er úr takti við alþjóðlegt umhverfi að setja takmarkanir á hluta-
bréfaeign íslenskra lífeyrissjóða,“ sagði Víglundur Þorsteinsson,
stjórnarformaður Lífeyrissjóðs verslunarmanna, á aðaifundi sjóðsins.
VÍGLUNDUR Þorsteinsson stjóm-
arformaður Lífeyrissjóðs verslunar-
manna gerði þann fjárfest-
ingarramma sem lífeyrissjóðunum í
landinu er settur í lögum að umfjöll-
unarefni í ræðu sinni á aðalfundi
sjóðsins í gær. Hann sagði að tak-
markanir sem í lögunum eru séu
þegar farnar að hafa óheppileg
áhrif á fjárfestingar sumra lífeyris-
sjóða þar sem hámark þess sem
þeir mega eiga í hlutabréfum, inn-
íendum og erlendum samtals, sé
35% af heildareignum. Þetta á þó
ekki ennþá við Lífeyrissjóð verslun-
armanna þar sem samtala hluta-
bréfa hans nú er 21% af eignum.
„Til eru lífeyrissjóðir sem eru
þegar komnir að eignartakmörkum
hlutafjáreignar. Þannig eru erlend
hlutabréf í eignasöfnum nokkurra
sjóða orðin 25% af heildareignum
og standa þeir sjóðir illa að vígi með
nýfjárfestingar í innlendum hluta-
bréfum. Þetta er slæm staða sem
dregur úr ávöxtun lífeyrissjóðanna
og gengur þannig þvert á hagsmuni
sjóðfélaganna. Staða sem gæti haft
neikvæð áhrif á þróun hagvaxtar á
íslandi á næstu árum. Því er hér
breytinga þörf,“ sagði Víglundur í
ræðu sinni.
ísland úr takti
Hann sagði að þar sem rauná-
vöxtun innlendra hlutabréfa sjóðs-
ins hefði verið 18,3% og erlendra
verðbréfa 10,9% miðað við t.d. 6,4%
ávöxtun skuldabréfa sjóðsins á síð-
asta ári, væri virk og aukin fjárfest-
ing í hlutabréfum nauðsynleg til að
lífeyrissjóðurinn gæti haldið áfram
góðum árangri í ávöxtun, en á síð-
asta ári og árið þar áður var rauná-
vöxtun sjóðsins 7,7%.
Víglundur bar ísland saman við
útlönd í þessu samhengi. Hann
sagði að í Bandaríkjunum væri hlut-
fall hlutabréfa af eignum sjóðanna
um 60% og á Bretlandseyjum væri
hlutfallið um 80%. „Af þessu má sjá
að það er úr takti við alþjóðlegt um-
hverfi að setja takmarkanir á hluta-
bréfaeign íslenskra lífeyrissjóða,"
sagði Víglundur og bætti við: „Við
endurskoðun laganna sem fram á að
fara á næstu árum tel ég nauðsyn-
legt að rýmka þessar reglur frá því
sem nú er og í því sambandi er rétt
að hafa að leiðarljósi meira traust á
skyldum stjórna lífeyrssjóða til
mótunar fjárfestingarstefnu sjóð-
anna en nú er.“
Aukin eftirlaunaréttindi
árið 2001
Meðal annars sem Víglundur
skýrði frá í ræðu sinni voru breyt-
ingar á hluthafastefnu sjóðsins en
frá síðasta aðalfundi hefur áherslum
verið breytt og inn í stefnuna bætt
möguleika á að ábendingum um
rekstur og stefnu félags sé komið á
framfæri á hluthafafundum auk
þess sem atkvæði sjóðsins geti nýst
til þess að taka þar afstöðu til mála í
þeim tilgangi að hafa farsæl áhrif á
rekstur og framgang þeirra fyrir-
tækja sem sjóðurinn á hlut í, eins og
það er orðað í stefnu sjóðsins.
Þetta atriði gerði Víglundur
einnig að umræðu á aðalfundi Eim-
skips í síðasta mánuði þar sem hann
sagði að auka þyrfti hluthafalýðræði
í almenningshlutafélögum á Islandi.
Á fundinum greindi Víglundur
einnig frá því að makalífeyrisrétt-
indi sjóðsfélaga hafi verið aukin um
1.300 m.kr., með því að lengja tíma
óskerts makalífeyiis úr 24 mánuð-
um í 36 mánuði. Um frekari rétt-
indaaukningu sagði Víglundur:
„Næstu aðgerðir til réttindaaukn-
ingar verða til aukningar eftirlauna-
réttinda og er þess að vænta að
óbreyttu, ef tekst að ávaxta sjóðinn
áfram um 7-8% að raungildi á ári,
eins og á liðnum árum, að unnt
verði að auka eftirlaunaréttindi
sjóðfélaga um 4-5 milljarða í byrjun
aldar hinn 1. janúar 2001.“
Sjóðfélögum fjölgaði um 14%
Lífeyrisþegar sjóðsins voru 4.187
um síðustu áramót og sjóðfélögum
fjölgaði um 14% og voru 34.405 á
síðasta ári. Sjóðurinn er því sá
stærsti hér á landi.
Hlutabréfaviðskipti sjóðsins
námu 1.177 m.kr. á liðnu ári. Fjár-
fest var í hlutabréfum fyrir kr. 611
milljónir, eða sem nemur 5,2% af
fjárfestingum, en seld fyrir 566
m.kr. Um síðustu áramót nam
hlutabréfaeign sjóðsins 4,5 milljörð-
um eða 7,6% af verðbréfaeign.
I máli forstjóra sjóðsins, Þorgeirs
Eyjólfssonar, kom fram að sjóður-
inn er nú hluthafi í 34 hlutafélögum
og að verðmæti erlendrar verð-
bréfaeignar sjóðsins tvöfaldaðist á
síðasta ári. „Höfuðröksemd þess að
sjóðurinn á hluta af eignum sínum í
erlendum verðbréfum er að ná auk-
inni áhættudreifingu. Við búum við
fremur einhæft atvinnulíf sem er
sjávarvöruframleiðsla. Því er mikil-
vægt að hluti eigna lífeyrissjóðsins
sé í erlendum verðbréfum til þess
að dreifa áhættu sjóðfélaganna og
treysta með þeim hætti trygginga-
undirstöður sjóðsins. Með alþjóð-
legri dreifingu verðbréfaeignarinn-
ar aukast jafnframt líkur á betri
ávöxtun til lengri tíma.“
Þorgeir sagði jafnframt að stefnt
væri að því að fjölga fjárvörsluaðil-
um erlendis og í fjárfestingarstefnu
sjóðsins væri gert ráð fyrir að 10%
af því fé sem er til ráðstöfunar í ár
verði varið í innlend hlutabréf og
30% í erlend verðbréf.
Sátt milli kynslóða
í umræðum á fundinum komu
fram ábendingar og gagnrýni á
nokkra þætti í starfsemi sjóðsins.
Guðjón Andrésson vildi m.a. fá að
vita hver ætti sjóðinn og vildi fá að
vita af hverju ekki færi fram stjórn-
arkjör á aðalfundi. Honum fannst
núverandi ástand bera merki um
ólýðræðisleg vinnubrögð. Hann
fékk þau svör að sjóðurinn væri
sjálfseignarstofnun og þar sem fé-
lagið væri hvorki hlutafélag sjóðsfé-
laga eða annarra gæti það reynst
erfitt að ákveða hvert ákjósanlegt
atkvæðahlutfall meðal sjóðsfélaga
ætti að vera, kæmi til stjórnarkosn-
inga í sjóðnum. „Sjóðurinn er sátt
milli kynslóðanna," sagði Víglundur.
Vigfús Pálsson hafði athuga-
semdir við það að sjóðurinn væri
ekki með aldurstengd réttindi.
Víglundur sagði að lífeyrissjóður-
inn væri með mjög sterka sam-
keppnisstöðu gegn aldurstengdum
sjóðum, en Lífeyrissjóður verzlun-
armanna er með jafna réttindalega
ávinnslu og því væri fólk undir þrí-
tugu með sömu réttindi og fólk sem
hefði kannski greitt í sjóðinn í 40
ár.
Þess ber að geta að meðalaldur
greiðandi sjóðfélaga í Lífeyrissjóði
verslunarmanna er 33 ár.
Stjórnarformaður Samherja gerði fiskveiðistjórnunarkerfið að umtalsefni á aðalfundi í gær
Skortir málefnalega umræðu
Morgunblaðið/Kristján
KÁRI Arnór Kárason, formaður stjórnar Samherja, og Þorsteinn
Már Baldvinsson forstjóri bera saman bækur sínar á aðalfundi fé-
lagsins í Nýja bíói, Akureyri, í gær.
KÁRI Arnór Kárason formaður
stjórnar Samherja gerði fiskveiði-
stjórnunarkerfið hér á landi að aðal-
umtalsefni í ræðu sinni á aðalfundi
félagsins, sem haldinn var í Nýja bíói
á Akureyri í gær, enda sagði hann
eðlilegt að svo mikilvægt stjómkerfi
fái mikla umræðu, ekki síst í aðdrag-
anda kosninga. Sú krafa sé eðlileg að
umræðan sé málefnaleg og hafi að
leiðarljósi hvemig nýta megi auð-
lindir sjávar með sem hagkvæmust-
um hætti, en að mati stjómarfor-
mannsins skortir mikið á að umræð-
an undanfarin misseri fái góða ein-
kunn fyrir að vera málefnaleg.
Kári hóf umræðuna með því að
hverfa til upphafs núverandi kerfis,
til ársins 1983, en þá var ástand í
sjávarútvegi ekki björgulegt, fyrir-
sagnir blaðanna gáfu til kynna tap-
rekstur á veiðum og vinnslu. Höfuð
atvinnuvegur þjóðarinnar hafi verið
að þrotum kominn eftir langvarandi
taprekstur, ofveiði helstu nytjastofna
og efnahagslega óstjóm í landinu.
Auðlindin var ofnýtt og takmarka
þurfti aðgang að henni en við þær að-
stæður hafi kvótakerfinu verið komið
á. „Þeir sem gagnrýnt hafa upphaf-
legar úthlutanir á veiðiheimildum
mættu kannski skerpa minni sitt ör-
lítið í þessu sambandi," sagði Kári.
Kvótasetning þýddi að atvinnu-
réttindi þeirra sern stunduðu sjávar-
útveg vora takmörkuð, en markmið-
ið var að vernda fiskistofna og auka
hagkvæmni í greininni. Frá upphafi
hafi verið ljóst að þær veiðiheimildir
sem stóðu til boða vora ekki nægjan-
legar til að hægt yrði að sækja sjóinn
eins og menn óskuðu. Þær náttúra-
legu og efnahagslegu staðreyndir
hafi blasað við að kvótasetningin
myndi leiða til þess að einhverjir
myndu hætta og aflaheimildir sam-
einast. Líkt og vani er þegar nýjar
leikreglur era settar orki þær tví-
mælis og á þessum tíma hafi menn
tekist hart á um hvernig skipta ætti
hinum takmarkaða rétti.
Litla gula hænan fann fræ
,Á þessum tíma voru þó ekki uppi
neinar kröfur þess efnis að eðlilegt
væri að skipta veiðiréttinum niður á
aðra en þá sem stunduðu atvinnu-
veginn og ég minnist þess ekki að
blaðamenn, bankastjórar og háskóla-
prófessorar hafi sýnt því mikinn
áhuga að fá úthlutaðan kvóta til að
hefja útgerð. Raunar held ég að
hefðu slíkar kröfur komið fram á
þeim tíma hefðu þær ekki fengið
mikinn hljómgrunn. Sjávarútvegur-
inn var í vandamálum, það þótti ekki
vænlegt að hætta fé í rekstri sjávar-
útvegsfyrirtækja. Það var á þessum
áram sem Samherji hóf göngu sína
og kannski var það líka á þessum ár-
um sem litla gula hænan fann fræ.“
Nefndi Kári að niðurskurður afla-
heimilda hafi fylgt lélegu ástandi
fiskistofna og mörg fyrirtæki og ein-
staklingar hafi ekki staðið hann af
sér, orðið gjaldþrota. Þorskveiði-
heimildir hafí verið skomar niður
um rúmlega 100.000 tonn sem með
nútíma reiknikúnstum jafngildi um
70 milljörðum króna. „Þá var ekki
talað um að verið væri að taka þessa
fjármuni frá útgerðinni, þótt menn
tali nú um gjafir og eignatilfærslur
þegar aflaheimildir era auknar á
nýjan leik,“ sagði Kári.
Aigjör umskipti hafi orðið á þeim
15 áram sem liðin eru frá því kvóta-
kerfið var tekið upp og væri nú svo
komið að íslenskur sjávarútvegui'
væri til fyrirmyndar. Stórbætt stjóm-
un og stöðugleiki í efnahagsmálum
ættu einnig ríkan hlut að máli en
stjórnkerfi fiskveiðanna ætti mestan
þátt í velgengni fyrirtækjanna.
„Það er búið að sá fræinu, skera
hveitið, maia það, hnoða deigið og
baksturinn er í fullum gangi. Nú
snýst umræðan um réttlæti, nú get
ég, nú get ég segja ýmsir vaíinkunn-
ir menn, sem áður vildu hvergi nærri
koma. Kakan í bakstrinum er sam-
eign okkar allra - allir eiga nú í nafni
réttlætis að fá sinn hlut. Nú era
blaðamennirnir, bankastjórarnir og
prófessorarnir tilbúnir. Nú finna
þeir peningalykt af því sem áður var
botnlaus hít,“ sagði stjórnarformað-
ur Samherja og benti á að það væri
orðið sérstakt réttlætismál að taka
eignarnámi atvinnuréttindi þeirra
sem stunda sjávarútveg til þess eins
að selja þeim þau aftur. Kári spurði
hvað það væri sem afhent hefði verið
ókeypis og komst að því að með ærn-
um tilkostnaði og stórbættum
rekstrarárangri hefði greinin sjálf
gert atvinnuréttindi sín verðmæt.
Fráleitt væri að tala um að greininni
hefðu verið færð stórkostleg verð-
mæti á silfurfati. Jafnfráleitt, að það
væri réttlætismál að þeir sem engu
hefðu hætt, hvorki í fjármunum né
fyrirhöfn eigi nú að fá sérstakan
gjafakvóta í þeim tilgangi einum að
selja hann til baka til þeirra sem
gerðu hann verðmætan. I þessari
umræðu vildu menn oft ragla saman
fullveldisrétti þjóðarinnar yfir fiski-
miðunum og atvinnuréttindum
þeiira sem miðin nýta. Almanna-
valdið færi með fullveldisréttinn og
ætti að gæta almannahagsmuna, að
miðin væra ekki ofnýtt.
Aldrei sátt um að taka
atvinnuréttindi eignarnámi
„Verum minnug þess að þegar
auðlind er takmörkuð er ekki hægt
að veita einum meira, nema með því
að taka frá öðrum. Því eru kröfur um
að einhverjir eigi nú og sérstaklega
að fá meiri rétt, um leið kröfur um að
réttur annarra sé skertur að sama
skapi,“ sagði Kári og benti á að stað-
an í umræðunni nú væri sú að allir
vildu borða brauðið. Aldrei yrði sátt
um að taka atvinnuréttindi þeirra
sem nú stunda sjávarútveg eignar-
námi og selja þeim á nýjan leik, né
heldur um sértæka skattlagningu á
grein sem ætti í harðri samkeppni á
erlendum mörkuðum. Slíkar hug-
myndir væru óraunhæfar og leiða
hvorki til sátta né framfara. „Núgild-
andi fiskveiðistjórnunarkerfi hefur
skilað árangri. Það hafa ekki komið
fram hugmyndir um breytingar sem
líklegar eru til að skila betri niður-
stöðu,“ sagði Kári Amór.