Morgunblaðið - 13.04.1999, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 13. APRÍL 1999 31
STARFSEMI SÍF HEIMA OG ERLENDIS
Loppa Fisk a.s.
Mar-Nor a.s.
Eidet Fisk a.s.
SÍFhf.® • Nykvág Fisk a.s.
Saltkaup hf • Christiansen Partners a.s.
Skaltskip hf Noregi
J.B. Delpierres.a.®lcebrit Ltd' Bretlandi
San Souci Seafoods Ltd. @ ........Frakklandi # Söluskrifstofa SÍF ftalíu
Kanada Un.on Islandias.a.* * Union SÍF Hellas s.a. italíu
• Nord Mar Ltd.
Brasilíu
STJÓRN' og varstjórn SÍF árin 1976 til 1978. í fremri röð frá vinstri eru Stefán Runólfsson,
Víglundur Jónsson, Sigurður Markússon, Tómas Þorvaldsson, formaður stjórnar, Helgi Þórarinsson,
framkvæmdastjóri, Margeir Jónsson og Bjarni Jóhannesson. I aftari röð eru Þorsteinn Jóhannesson,
Valgarð J. Ólafsson, sölustjóri, Sigurður Einarsson, Friðrik Pálsson, skrifstofustjóri,
Benedikt Thorarensen, Einar Sveinsson, Soffanías Cecilsson og Hallgrímur Jónasson.
Á 50 ára afmæli SH var slegið á létta strengi og fitjað upp á ýmsu.
Meðal annars fékk starfsfólk félagsins, dótturfyrirtækja og aðildarhúsa
SH, eldhússvuntur í afmælisgjöf. Hér hafa þeir Jón Ingvarsson,
stjórnarformaður, og Friðrik Pálsson, forstjóri, fært Þorsteini Pálssyni,
sjávarútvegsráðherra, eina slíka að gjöf.
okkur grein fyi'ir því að lægðimar
koma. Eg er ekki með þessu að pré-
dika einhverja svartsýni. A síðasta
ári gekk nánast allt upp. Það var
eiginlega ekkert, hvorki í okkar
innra né ytra umhverfi, sem ekki
var okkur hagstætt. Okkur ber að
vera þakklát fyrir það og flestir eru
að nota þessa góðu útkomu mjög
skynsamlega.“
Samkeppnin
er við kjötið
Hvernig er útlitið á okkar helztu
mörkuðum?
„Þorskurinn, sem við íslendingar
lítum á sem okkar aðalfísktegund,
hefur geysilega gott orð á sér víð-
ast, þar sem við seljum hann, hvort
sem hann er frystur eða saltaður.
Þegar framboð af þorski var hvað
mest, voru veiddar um 3 milljónir
tonna af þorski við Norður- Atlants-
hafíð. Þessi veiði féll svo niður í um
1,3 milljónir tonna fyrir nokkrum
árum. Þetta hefur gengið svolítið á
víxl. Þegar illa árar við Kanada hef-
ur gengið betur hjá okkur og Norð-
mönnum og þegar Norðmönn um
hefur gengið illa, hefur okkur vegn-
að betur og svo framvegis. Fyrir
vikið hefur heildarveiði verið nokk-
uð jöfn undanfarin ár. A þeim tíma
þegar þorskveiðin var að dragast
verulega saman og Alaskaufsinn
streymdi inn á markaðina, hrópuðu
margur úlfur, úlfur og töldu að nú
yrði allt ómögulegt. Sannleikurinn
er hins vegar sá, að hefði alaskaufs-
inn ekki komið inn á þessum tíma,
hefði fískneysla í veröldinni minnk-
að verulega, öllum fiskseljendum til
skaða.
Við megum ekki gleyma því, að
fískneyzla er afskaplega lítil borið
saman við neyzlu á kjöti, hvort sem
það er hvítt eða rautt. í baráttunni
um að selja fískinn erum við fyrst
og fremst að berjast við þá, sem
selja kjöt, miklu fremur en að físk-
seljendur séu að berjast hvorir við
aðra. Það hefur komið fram á ráð-
stefnunni um botnfískinn, Ground-
físh Forum, sem við höfum staðið
fyrir mörg undanfarin ár, að barátt-
an er fyrst og fremst við kjötið og
svo nú síðar við pasta og önnur
tízkumatvæli.
Alaskaufsinn
bjargvættur
Alaskaufsinn hefur því í rauninni
verið okkur bjargvættur. Hann
hjálpaði til við að mæta eftirspurn-
inni, þegar þorskurinn var í sem
mestum öldudal. Á hinn bóginn
fylgdi sá böggull skammrifi að það
var farið að kalla allan þennan físk
hvítfísk. Þessi nafngift var að kröfu
þeirra, sem notuðu mest af Ala-
skaufsablokk og markmiðið var að
reyna að keyra verð á dýrari teg-
undum niður með því að hætta að
greina á milli tegundanna. Það
tókst tímabundið að lækka verðið á
þorskinum og öðrum dýrari tegund-
um. Andsvar þorskframleiðenda var
að halda uppi þorskverðinu með
aukinni fullvinnslu. Þannig hefur að
miklu leyti tekizt að halda þorskin-
um utan við hvítfiskhugtakið og
halda verð inu uppi.
í þessi 13 ár mín í frystingunni,
hefur verið fróðlegt að sjá hvernig
saltfískurinn og söltunin hafa fylgt
sömu lögmálum og fí-ystingin, þar
sem söltunin hefur ekki farið var-
hluta af verð sveiflum og breyting-
um á framboði. Á hinn bóginn virð-
ist sem þol saltfiskmarkaðanna sé
miklu meira en markaða fyrir fíyst-
ar afurðir. Neyzluhefðin á saltfiski
er miklu ríkari en á þeim afurðum,
sem unnar eru úr frystum fiski. í
gegnum þykkt og þunnt hafa salt-
fískmarkaðarnir meira og minna
haldið styrk sínum og nánast náð til
sín þeirri hlutdeild í þorskinum,
sem þeir hafa viljað. Auðvitað hafa
þeir stundum lent í skorti og kenna
um of háu verði á dollarnum eða á
frystum afurðum, en þegar fylgst er
með gangi mála sést að frystingin
hefur búið við meiri sveiflur í magni
og hlutdeild en söltunin hefur þurft
að þola.
Gjörbreyting
á mörkuðum
Þegar ég byrjaði hjá SH voru
markaðir okkar í raun aðallega þrír.
Bandaríkin voru langstærst, Rúss-
land var þá inni með tiltölulega mik-
ilvægan hluta af sölu okkar. Nokkur
stöðugleiki var á viðskiptunum við
Evrópu, aðallega Bretland og
Þýzkaland. Við unnum mikið braut-
lyðjendastaif og opnuðum meðal
annars nýjar söluskrifstofur í
Tokyo, París og Barcelóna og síðan
hefur orðið gjörbreyting. Eftir
mjög markvissa uppbyggingu hefur
Austur-Asíumarkaðurinn hefur ver-
ið okkar stærsti markaður í fjölda
ára. Sá markaður verður áfram
mjög mikilvægur. Markaðarnir í
Frakklandi og á Spáni eru að verða
mikilvægir fyrir frystinguna, en áð-
ur fór nær eingöngu saltfiskur
þangað. Þetta eru áfram mjög mik-
ilvægir saltfiskmarkaðir, en SÍF
hefur náð yfirburðastöðu á mark-
aðnum fyrir kældar afurðir í Frakk-
landi og saltfískafurðir á stærsta
einstaka saltfiskmarkaði í heimi,
Barcelona. Markaðimir okkar í
Bretlandi og Þýzkalandi hafa haldið
ágætlega velli, en eini markaðurinn
þar sem sala afurða frá íslandi hef-
ur verulega dregist saman er í
Bandaríkjunum. Til þess liggja
ýmsar ástæður, m.a. tímabundinn
skortur á þorski, en engu að síður
er þessi markaður mjög mikilvægur
fyi-ir íslenzka framleiðendur. Þar er
krafizt mikilla gæða og yfirleitt
borgað hátt verð. Hins vegar eru
hinir markaðarnir að verða fyllilega
færir um að keppa við slíkt vöru-
verð, þegar þannig árar. Þess vegna
eigum við eftir að verða vitni að
miklu harðari samkeppni milli þess-
ara markaða um afurðirnar en verið
hefur.
Neytendur eru
ílialdssamir
Það hefur verið mjög gaman að
fylgjast með saltfiskmörkuðunum.
Þegai' ég byrjaði hjá SIF fyrh' 25
árum síðan, spurðu margir vinir
mínir í Háskólanum hvernig í
ósköpunum mér dytti í hug að fara
að vinna hjá SÍF í saltfiski. Þetta
væri deyjandi framleiðsla, aldagöm-
ul vinnsla og úreltar vörur sem við
værum neyddir til að borða á laugar
dögum hér heima. Þessi vara væri
einfaldlega að líða undir lok. Það er
hins vegar aðeins laugardagssalt-
fískurinn okkar sem er næstum því
horfinn. Þvert á þessar hrakspár
hefur sannast að saltfískurinn er
fjarri því að líða undir lok. Þetta
sannar okkur, sem framleiðum og
seljum matvæli, að það er enginn
eins íhaldsamur og neytandinn. Fáu
er eins erfitt að breyta og neyzlu-
venjum fólks og erfiðast er að
breyta venjum í mat. Þessi stað-
reynd hjálpar sérstaklega afurð
eins og saltfíski, en saltfiskur er
mjög sérstök vara sem þeim, sem á
annað borð kunna að meta hana
þykir mjög góð. Það hefur tekizt
með ágætum á undanförnum árum
að viðhalda þeirri neyzluvenju og
fyrir vikið er ég afar bjartsýnn fyrir
hönd saltfískiðnaðarins."
Útrásin á sér
langa sögu
Útrás íslenzkra fyrirtækja hefur
verið mikil síðustu árin. Hvernig
sérð þú fyrirþér að hún þróist?
„Utrás íslenzkra fyrirtækja í
sjávarútvegi á sér í rauninni bæði
langa sögu og stutta. Hún er auðvit-
að lengst hjá físksölufyrirtækjun-
um, sem hófu sína útrás fyrir 50 ár-
um. Þau hafa náð ágæt um árangri
með ýmsum fjárfestingum erlendis
eins og dæmin sanna. Síðan var
ekki hugað mikið að útrás annarra
fyrirtækja fyrr en settar voru á
laggirnar tvær nefndir á áttunda
áratugnum, önnur á vegum sjávar-
útvegsráðherra og hin á veg um iðn-
aðarráðherra. Báðar voru þær und-
ir forsæti vinar míns Magnúsar
Gunnarssonar og ég tók þátt í því
starfí með honum og fleirum. Upp
úr þeirri vinnu var félagið Ieecon
stofnað. Það má segja að Icecon hafí
að miklu leyti verið brautryðjand-
inn að ýmsum verkefnum, sem nú
eru í gangi, eins og þátttöku Granda
í Friosur í Chile og fleiri tilrauna-
verkefnum, sem ýmist báru árangur
eða ekki.
Þrátt fyrir þetta starf allan þenn-
an tíma, er það ekki fyrr en á allra
síðustu árum, sem önnur fyrirtæki
hafa lagt í að hasla sér völl á er
lendri grundu. Andramálið við vest-
ur strönd Bandaríkjanna á sínum
tíma hræddi íslenzk fyrirtæki mjög.
Það mál var því miður skýrt dæmi
um slæma erlenda ráðgjöf. Sporin
hræða í svona málum. Eg er hins
vegar sannfærður um það, að við ís-
lendingar hefðum getað farið í verk-
efni erlendis miklu fyi'r en við gerð-
um. Það er engin skynsamleg
ástæða fyrir því að íslenzk fyrirtæki
hefðu ekki getað náð hliðstæðum
árangri og Norðmenn í Alaska og
við vesturströnd Bandaríkjanna í
Alaskaufsanum og öllu því ævintýri.
Norðmenn vora þar lengst af alls-
ráðandi og eru það að nokkru leyti
enn. Við höfðum alla þekkingarlega
burði til að gera það líka. Slæm
staða sjávarútvegsfyrirtækjanna
hér heima, óðaverðbólga og barátt-
an við að eiga fyrir laununum á
föstudögum skýi-ir þó vissulega að
miklu leyti, hvers vegna stjórnend-
ui' fyririækja á þessum tíma voru
ekki að huga að tækifærum utan
landsteinanna.
Því miður held ég að enn hafi
enginn náð að hagnast á starfsemi
erlendis svo nokkru nemi. Það sýnir
að ekki er auðvelt að takast á við
verkefni á nýjum svæðum. Þrátt
fyrir alþjóðavæðingu, þrátt fyrir
góða og aukna menntun Islendinga,
og þrátt fyrir mikil og góð sam-
skipti út í heim, er töluvert ólíkt að
reka viðskipti erlendis eða hér
heima. Menn þurfa að læra að laga
sig að nýjum siðum og nýjum hátt-
um og ýmislegt er með öðrum brag
en menn eiga að venjast heima hjá
sér. Ég held hins vegar að flest þau
fyrirtæki, sem nú vinna erlendis og
hafa verið að því síðustu misserin
hafí með því aflað sér geysilega dýr-
mætrar og mikilvægrar þekkingar.
Ég held að að framundan sé mikill
vöxtur og árangur á þessu sviði, ef
mörinum endist úthald svolítið leng-
ur til að koma málum sínum áfram.
Kunnum ekki að gera
út á styrkina
Einu megum við ekki gleyma.
Það er okkur íslendingum afar
framandi að gera út á styrkjakerfi.
Þeir sem vinna í sjávarútvegi víðast
hvar annars staðar í heiminum gera
út á styrki. Það er snar þáttur í
starfseminni og það útheimtir til-
tekna þekkingu og þýðir annað hug-
arfar. Ég veit að sum af útrásarfyi'-
irtækjum okkar náðu ekki að til-
einka sér slíka „útgerð“ í byrjun en
eru læra á hana nú. Þannig læra
þau að lifa í því umhverfí, sem ríkir
á hverjum stað. Það gerir mig því
jafnframt bjartsýnni en ella um að
þau nái árangri á þessu sviði líka.
Þeir yfirburðir sem við höfum
haft á íslandi og höfum enn, byggja
á þeim sterka sjávarútvegs-
“kúltúr“, sem er til staðar hérlendis
og á rætur að rekja til þeirrar stað-
reyndar að þjóðin veit að við lifum á
físki. Á meðan við gerum það,
skiptir afar miklu máli að við skynj-
um það öll, að okkur beri ekki að-
eins að umgangast fiskistofnana
með varúð og virðingu, heldur um-
hverfíð allt í heild sinni á ábyrgan
hátt. Við þurfum jafnframt að
standa þannig að útflutningsfyrir-
tækj um okkar og markaðsstarf-
semi erlendis, að við verðum áfram
til fyrirmyndar. Við höldum áfram
að stækka markaðsnet þessara
traustu íslensku fyrirtækja þannig,
að stærri og stærri hluti heimsvið-
skipta með fiskafurðir fari um okk-
ar hendur. Fiskurinn er okkar ol-
ía,“ segir Friðrik Pálsson.