Morgunblaðið - 24.04.1999, Qupperneq 4

4 LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Islensk erfðagreining tekur í notkun 100 milljóna kr. tækjabúnað
Greiddu fyrir búnaðinn
með sérfræðiaðstoð
Morgunblaðið/Árni Sæberg
INGIBJÖRG Pálrnadóttir heilbrigðisráðherra gangsetti nýjan tækja-
búnað Islenskrar erfðagreiningar sem Kári Stefánsson forsljóri segir
að sé gífurleg viðbót við tækni fyrirtækisins.
ÍSLENSK erfðagreining tók í gær í
notkun nýjan tækja- og hugbúnað til
genarannsókn frá bandaríska fyrir-
tækinu Affymetrix sem kostar sam-
tals um eina og hálfa milljón dollara,
eða á annað hundrað milljónir króna.
ÍE fékk tækjabúnaðinn, sem er sagð-
ur byltingarkenndur á sviði krabba-
meinsrannsókna, sem greiðslu fyrir
að hafa fundið og leiðrétt alvarlega
skekkju í öðrum búnaði frá fyrirtæk-
inu sem það fékk fyrr á árinu. Ingi-
björg Pálmadóttfr heilbrigðisráð-
herra gangsetti tækjabúnaðinn í gær.
„Vísindamenn á rannsóknarstofu
okkar voru að setja saman annað
tæki frá fyrirtækinu sem við ætluð-
um að kaupa, en fundu mjög stóran
galla í því,“ segir Kári Stefánsson,
forstjóri ÍE. „Þeir leystu þennan
vanda og fengu í staðinn þetta nýja
tæki. Það er mjög langur afgreiðslu-
frestur á þeim, en við fengum það
langt á undan af þessari ástæðu.“
Kái-i segir að starfsmenn ÍE hafi
lagt töluverð vinnu í leysa vandann,
en ekki síst hafi Affymetrix verið að
greiða fyrir hugvitið sem þurfti til
þess.
Margfalt meiri afköst
við rannsóknir
Nýi búnaðurinn mun einkum nýt-
ast við rannsóknir á krabbameini og
gerir ÍE kleift að líta á vandann frá
nýju sjónarhomi. Kári segir að
tæknin, sem Affymetrix nefnir
GeneChip, feli í sér að í venjulegri
tveggja daga tilraun sé með nýja
tækjabúnaðinum hægt að gi-eina
tjáningu 40 þúsund gena, margfalt
flefri heldur en með hefðbundnun að-
ferðum.
„I erfðamengi manna eru um
hundrað þúsund erfðavísar, eða
gen,“ segir Kári. „Um helmingur
þeirra er aðeins tjáður í miðtauga-
kerfi, í heila og mænu. Hinn helm-
ingurinn er tjáður í mismunandi
frumum líkamans. Þegar leitað er að
mismun á venjulegri frumu og
krabbameinsfrumu er ein aðferðin
að líta á mismunandi tjáningu ým-
issa erfðavísa og nota hana til að
komast í átt að þeim grundvall-
argalla sem veldur krabbameini.
Þetta er meiriháttar framfór við
rannsóknir á krabbameini því mikið
af því sem að gerist hefur ekki átt
sér stað í erfðaefninu sem flyst milli
kynslóða heldur bara í erfðaefninu
sem er í frumunni sem slíkri.“
Útvikkun á rannsóknarramma
en ekki stefnubreyting
ÍE hefur ekki áður beint sjónum
sínum að tjáningu erfðavísa. Kári
segir að kaupin á tækjabúnaðinum
feli í sér gífurlega viðbót við þá
tækni sem fyrir var hjá fyrirtækinu,
en þau þýði ekki stefnubreytingu
heldur útvíkkun á rannsóknarramm-
anum. ,Aðrir sjúkdómar sem við
höfum verið að rannsaka hvað mest
eru sjúkdómar sem eiga rætur sínar
í breytingum sem eiga sér stað í
erfðamengi kynfrumnanna og flytj-
ast frá kynslóð til kynslóðar. Þegar
farið er út í að rannsaka sjúkdóma
sem byggjast meir á stökkbreyting-
um sem eiga sér stað í frumum lík-
amans, ekki kynfrumum, þarf helst
að vera hægt að líta á tjáninguna.
Klassískur sjúkdómur af þeirri gerð
er krabbamein. Þetta er kannski
ekki alger forsenda þess að hægt sé
að líta á erfðafræði krabbameins en
eykur að minnsta kosti mikið líkurn-
ar á því að ná árangri."
Kári segir að ekki sé þörf á því að
ráða nýtt fólk vegna þessara rann-
sókna. „Það er fólk að vinna hjá okk-
ur sem hefur mjög mikla reynslu í
því að líta á tjáningu gena, að vísu
ekki með svo nútímalegum búnaði.
Nú getum farið að beina kröftum
þessa fólks inn á brautir sem það
þekkir betur, nýta betur fyrri þjálf-
un ákveðins hóps af fólki sem er búið
að vinna hjá okkur í ákveðinn tíma.“
Þrír þjóðar- 1
leiðtogar
höfðu
viðdvöl hér k
ÞRÍR þjóðarleiðtogar hafa á undan-
förnum dögum haft viðdvöl hér á
landi á leið sinni á leiðtogafund Atl- f
antshafsbandalagsins í Washington,
þar á meðal Vaclav Havel, forseti
Tékklands, sem hitti hér að máli Olaf
Ragnar Grímsson, forseta Islands.
Havel og Mikulas Dzurinda, for-
sætisráðherra Slóvakíu, voru hér
báðir á ferðinni sumardaginn fyi’sta.
Hin síðarnefndi átti aðeins um
klukkustundarviðdvöl, en Havel gaf »
sér tíma til að fara í Bláa lónið ásamt
eiginkonu sinni, og hitti Ólaf Ragnar
Grímsson að máli yfír hádegisverði í
Eldborg í Svartsengi.
Samkvæmt fréttatilkynningu frá
forsetaembættinu ræddu þefr Havei
og Ólafur Ragnar almennt um al-
þjóðamál en einkum atburði í ríkjum
fyrrverandi Júgóslavíu og hvernig
takast mætti að binda enda á hörm-
ungar íbúa þar.
Einnig fjölluðu forsetaimfr um va- l
æntanlegan leiðtogafund Atlants-
hafsbandalagsins í Washington, aðild
Tékklands að bandalaginu og
ákvarðanir um stækkun þess.
Ólafur Ragnar sagði Havel frá við-
ræðum sínum við forseta Lettlands,
Guntis Ulmanis, sem hér dvaldi í vik-
unni og rakti stuðning íslendinga við
óskir Eystrasaltsríkjanna um að fá
fulla aðild að framtíðarskipan örygg-
ismála í Evrópu.
Suleyman Demirel, forseti Tyi'k-
lands, kom við hér á landi sl. þriðju-
dag en hafði aðeins skamma viðdvöl
og hitti enga ráðamenn að máli, sam-
kvæmt upplýsingum frá utanríkis-
ráðuneytinu.
UVS semur við Ríkisspítala um vísindasamstarf
Hafa útvegað um
200 milljónir kr.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
MENNTAMALARAÐHERRA ásamt stjórn Bókmenntakynningarsjóðs.
Frá vinstri: Björn Bjarnason, Hávar Sigurjónsson, Elísa Björg Þor-
steinsdóttir og Jónína Michaelsdóttir.
Bókmenntakynningarsj óður
Opnun
skrifstofunnar
stór áfangi
Erfðarannsóknarfyrirtækið Urð-
ur, Verðandi, Skuld (UVS) hefur
gert rammasamning við Ríkisspítala
um vísindasamstarf á líftæknisviði.
Fyrirtækið einbeitfr sér að krabba-
meinsrannsóknum en það hefur gert
sambærilegan samning við Krabba-
meinsfélag Islands. UVS er alfarið í
eigu Islendinga og íslenskra fjár-
festa. Snorri Þorgeirsson, lækna-
framkvæmdastjóri UVS, segir að
tekist hafi að útvega verulegt fjár-
magn til verkefnanna. „Við byrjum
með rúmlega 200 milljónfr og fljót-
lega verður fjármagnið komið upp í
500 milljónir,“ segir iiann aðspurður.
Meðal eignaraðila UVS eru Ný-
sköpunarsjóður, Þróunarfélag Is-
lands, Burðarás og Uppspretta, sem
er sjóður í eigu Kaupþings.
Nokkur verkefni í burðarliðnum
Samningurinn við Ríkisspítala
heimilar UVS að gera samninga við
iækna og einstakar deildir spítalans
um kostnaðarþátttöku UVS í rann-
sóknum á þeirra vegum. Gert er ráð
fyrir að UVS greiði kostnað af rann-
sóknarvinnu á tilteknum deildum
Ríkisspítala og er markmiðið að efla
stórlega það rannsóknarstarf sem
fram fer á spítalanum. Að sögn
Magnúsar Péturssonar, forstjóra
sjúkrahúsanna í Reykjavík, eru nú
þegar til skoðunar 3-5 samningar
um einstök verkefni og reikna má
með að fleiri samningar verði gerðir
á næstu vikum. Aðspurður hvaða
fjárupphæðir væri um að tefla í
þessu samstarfi sagði Magnús það
vera nokkra tugi milljóna króna á
næstu tveimur árum.
Snorri Þorgeirsson sagði að
myndaðir yrðu samstarfshópar með
einstökum læknum. Undirbúningur
þess væri þegar hafinn um ýmsar
rannsóknir. „Við höfum nú fengið
leyfi stjórna spítalans og Ki-abba-
meinsfélagsins til að mynda sam-
vinnuhópa með læknum um ákveðin
verkefni," sagði hann. Aðspurður
sagði Snon’i að fyrfrhugaður mið-
lægur gagnagrunnur á heilbrigðis-
sviði ætti ekki að hafa áhrif á þær
rannsóknir sem UVS hefur í undir-
búningi í samstarfi við lækna. Hann
tók fram að UVS myndi ekki setja
upp miðlægan gagnagrunn með heil-
brigðisupplýsingum.
Hliðstæður samningi
sem gerður var við IE
Að sögn Magnúsar er samningur-
inn við UVS hliðstæður samningi
sem gerður var við íslenska erfða-
greiningu. Hann sagði að samkomu-
lagið myndi efla þá rannsóknarstarf-
semi sem fyrir væri og styrkti Ríkis-
spítala sem háskólasjúkrahús.
Magnús sagði að samskipti sjúkra-
húsanna og einkaaðila færu vaxandi
á ýmsum sviðum og því væri nauð-
synlegt að huga vel að hvernig halda
ætti á þessum samskiptum, s.s. varð-
andi réttarstöðu starfsmanna, fjár-
mál og ábyrgð hvors aðila um sig.
Á DEGI bókarinnar í gær heimsótti
Björn Bjamason menntamálaráð-
herra Bókmenntakynningarsjóð í
nýjum húsakynnum sjóðsins á Hall-
veigarstöðum við Túngötu.
Ski-ifstofa sjóðsins var nýlega opn-
uð fyrir tilstilli menntamálaráðuneyt-
isins en sjóðurinn hefur frá stofnun
árið 1982 verið án húsnæðis og að
sögn formanns sjóðsins, Jónínu
Michaelsdóttur, hefur aðstöðuleysið
staðið starfseminni nokkuð fyrfr þrif- \
um. „Það er stór áfangi að Bók-
menntakynningarsjóður skuli hafa
fengið eigið húsnæði til afnota, þótt
ennþá sé starfsemin mjög einföld í
sniðum," segir Jónína. Hlutverk Bók-
menntakynningarsjóðs er að veita
styrki til þýðinga á erlend tungumál
á íslenskum nýrri tíma fagurbók-
menntum og standa að kynningu á ís-
lenskum bókmenntum erlendis. Að
sögn Jónínu Michaelsdóttur hefur
þörfin fyrfr starfsemi Bókmennta-
kynningarsjóðs verið að aukast hröð-
um skrefum og því nauðsynlegt að
bregðast við henni. „Sjóðnum berast
fjölmörg erindi varðandi íslenskar
bókmenntir erlendis og opnun skrif-
stofunnar er mjög mikilvægt skref
því hingað geta m.a. leitað þýðendur
íslenski'a bókmennta og væntanlegir
útgefendur þeirra eftir upplýsingum
um íslenska höfunda og verk þeirra,"
segir Jónína. Skrifstofa Bókmennta-
kynningarsjóðs á Hallveigarstöðum
er opin frá kl. 10-12 þriðjudaga til
fóstudaga.
Góð hreyfing og skeinintun
fyrir böm og foreldra.
8 vikna námskeið í Ræktinni, Suðurströnd 4
Uppl. og skráning í síma 551 4949.
Guðrún Gestsdóttir, sjúkraþjálfari.
RíKIÍN!