Morgunblaðið - 06.05.1999, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Jóhanna Sigurðardóttir
og ábyrgð í stjórnmálum
LITIL sjónvarpsstöð á höfuð-
borgarsvæðinu, Skjár 1, hefur kall-
að stjórnmálamenn til umræðna í
kosningabaráttunni undir stjórn
Egils Helgasonar blaðamanns. í
einum þessara þátta ræddum við
Jóhanna Sigurðardóttir, leiðtogi
fylkingarinnar í Reykjavík, og
Olafur Örn Haraldsson, þingmaður
Framsóknarflokksins, um spillingu
í hinu opinbera kerfi.
Jafnlítið er að marka málflutn-
ing fylkingarmanna um hin svo-
nefndu spillingarmál og önnur.
Forystumennirnir eru ósammála
fyrir utan að segja eitt og gera
annað.
A móti bönkum
Jóhanna Sigurðardóttir hallmæl-
ir ríkisbönkum en hún má hins
vegar ekki heyra á það minnst, að
þeim sé breytt í einkafyrirtæki.
Mætti helst ætla af orðum hennar,
að fjármálastofnanir séu eðlislægar
gróðrarstíur spilling-
ar og einkennist
stjómendur þemra af
því. Sé hlutur í bönk-
um seldur telur Jó-
hanna, að það leiði
aðeins til aukinnar
spillingar. Hún sér
ofsjónum yfir öflug-
um einkafyrirtækjum
og telur þau leiða til
spillingar.
Tekur ekki
þátt í nefnd
Jóhanna Sigurðar-
dóttir vill, að stjórn-
málaflokkar opni bók-
hald sitt samkvæmt
sérstakri löggjöf, sem um þá verði
sett. I þingkosningum vorið 1995
bauð Jóhanna fram undir merkjum
Þjóðvaka og var þá mjög með spill-
ingu annaiTa stjórnmálamanna og
flokka á vörunum.
í september 1995
skipaði Davíð Oddsson
forsætisráðherra nefnd
til að gera tillögur að
reglum um fjárhagsleg-
an stuðning við stjórn-
málaflokka og þá þætti,
sem slíkum stuðningi
tengjast. Þá gerðist
það, að Þjóðvaki, flokk-
ur Jóhönnu, neitaði að
tilnefna fulltrúa í nefnd-
ina. Aðrir þingflokkar
áttu fulltrúa í nefndinni,
sem skilaði samhljóða
áliti hinn 18. desember
1998.
Nefndin mælir ekki
með löggjöf um starf-
semi stjórnmálaflokka, þótt skiptar
skoðanir þafi verið um málið innan
hennar. I áliti nefndarinnar segir,
að verði nafnleynd styrktaraðila
við stjórnmálaflokka aflétt muni
það draga mjög úr fjárframlögum
Kosningar
Stjórnmálamenn eiga
að leggja verk sín undir
kjósendur, segir Björn
Bjarnason, en ekki
skjóta sér undan
ábyrgð.
til flokkanna, sem aftur geri þá enn
háðari ríkisframlögum en ella og
hætta skapist á því, að þeir festist í
fjárhagslegum viðjum hins opin-
bera.
Án nafns og númers
Þrír flokkar, sem mynda fylking-
una, eru aðilar að þessu nefndará-
liti með undirskrift fulltrúa Al-
þýðubandalags, Alþýðuflokks og
Björn
Bjarnason
Pólitísk
endurvinnsla
JAFNRÉTTISMÁL
kynjanna mynda
þungamiðjuna í kosn-
ingaáróðri Samfylking-
arinnar. Skilaboðin til
kjósenda eru þau að
reisa verði úr öskustó
Sjálfstæðisflokksins
velferðarkerfi fjöl-
skyldunnar auk þess
að skjóta styrkari stoð-
um undir jafnréttis-
baráttuna. Með hlið-
sjón af þessum stór-
yrtu ásökunum skýtur
skökku við að lunginn
úr stefnuskrá Samfylk-
ingarinnar í jafnréttis-
og fjölskyldumálum er
tekinn nánast beint upp úr ýmist
framkvæmdaáætlun stjórnvalda í
jafnréttismálum eða frumvarpi rík-
isstjórnarinnar til nýrra jafnrétt-
islaga!
Leitað í smiðju ríkisstjórnar
Davíðs Oddssonar
Helsti Akkilesarhæll félags-
hyggjuflokkanna í jafnréttismálum
hefur verið óraunhæf markmið
ásamt framtíðarsýn sem snýst að-
allega um að þenja ríkisvaldið út til
að fullnægja hinu félagslega rétt-
læti. Þetta virðast forvígismenn
gömlu vinstriflokkanna hafa skynj-
að þegar þeir ákváðu að breyta um
nafn. Bregður nú svo við að allt
kapp er lagt á að sannfæra kjós-
endur um að markmiðin séu raun-
hæf. Það hlýtur á hinn bóginn að
teljast neyðarlegt fyrir Samfylk-
inguna hve bersýnilega hún þarf í
þessum efnum að leita í smiðju rík-
isstjómar Davíðs Oddssonar.
Er jafnréttislögga það
sem við viljum?
Sem dæmi um þessa pólitísku
endurvinnslu má nefna jafnréttis-
mat á lagafrumvörpum og aðgerðir
sem miða að því að auðvelda Jaun-
þegum að samrýma atvinnuþátt-
töku og fjölskyldulíf. Á hinn bóginn
hefur Samfylkingunni ekki tekist
að hrista fortíðardraugana af sér.
Til marks um það eru
fyrirheit um svo-
nefnda jafnréttisstofn-
un, sem er vel að
merkja það eina bita-
stæða sem Samfylking
hefur að eigin frum-
kvæði til málanna að
leggja. Tillögur um
slíka stofnun líta
vissulega vel út á
pappírnum. Það dylst
hins vegar engum sem
kynna sér þessar hug-
myndir að þetta er
ekkert annað en ný-
yrði fyrir nokkurs kon-
ar jafnréttislögreglu;
jafnréttislöggu sem
mun afreka lítið annað en að skapa
úlfúð og tortryggni í samskiptum
kynjanna á vinnumarkaðnum og
Jafnrétti
Það hlýtur á hinn bóg-
inn að teljast neyðar-
legt fyrir Samfylking-
una, segir Helga Guð-
rún Jónasdóttir, hve
bersýnilega hún þarf í
þessum efnum að leita í
smiðju ríkisstjórnar
Davíðs Oddssonar.
verða sannkallaður dragbítur á
jafnréttisbaráttuna í heild sinni.
Þrátt fyrir góðan ásetning og
heilmikið af pólitískri enduivinnslu
er stefna Samfylkingarinnar í jafn-
réttismálum byggð á þeim hefð-
bundna gnmdvallarmisskilningi fé-
lagshyggjuflokka að enn ein lög-
gjöfin og enn ein ríkisstofnunin
leysi vandann.
Höfundur skipur 7. sæti framboðs-
lista Sjálfstæðisflokksins í Reykjn-
neskjördæmi.
Helga Guðrún
Jónasdóttir
Fasteignir á Netinu ýg> mbl.is
4Í.Í.WF 6/7T//l^l£7 iMÝTl
Hver eru kjör
lífeyrisþega?
HAGFRÆÐINGUR
ASÍ, Edda Rós Karls-
dóttir, spyr í Mbl. hinn
30. apríl sl. „Hver segir
satt?“. Þar segir hún
m.a.: „Umræðan um
kjör lífeyrisþega er
skólabókardæmi um
það hvernig hægt er að
fá næstum hvað sem er
út úr „góðu“ reiknings-
dæmi. Hér fyrir neðan
eru dæmi um sex „rétt-
ar“ niðurstöður úr töfl-
unni fyrir ofan.“ í töfl-
unni birtir Edda Rós
svo útreikninga sína,
sem sýna aukningu
kaupmáttar hinna ýmsu
bóta Almannatrygginga
frá 10% upp í 22%. Burtséð frá því
að það er sennilega leitun að landi,
sem getur státað af 10% aukningu
kaupmáttar lífeyrisbóta á fjórum ár-
um, má staldra við þessa töflu af
tveimur ástæðum. Þó ekki væri
nema til að hafa í heiðri þá frómu
ósk Eddu Rósar að „það væri mjög
til bóta ef við settum okkur þá reglu
að nota einungis útreikninga um
kaupmáttarauka sem einhver núlif-
andi íslendingur hefur fengið, þó
ekki væri nema að meðaltali". Þess-
ar tvær ástæður eru nýtilkomnar
húsaleigubætur og lífeyrir frá lífeyr-
issjóðunum.
Nýjar húsa-
leigubætur
Þeir lífeyrisþegar, sem erfiðast
hafa kjörin, eru þeir, sem leigja á al-
mennum leigumarkaði. Þetta fólk
fær nú húsaleigubætur, sem voru
teknar upp á öllu landinu á þessu
kjörtímabili en hófust í lok fyrra
kjörtímabils hjá nokkrum reynslu-
sveitarfélögum. Húsaleigubæturnar
eru að lágmarki kr. 8.000 á mánuði
en geta verið hærri ef leigan er há.
Það munar um minna þó að þær séu
skattskyldar. Þetta eru nýjar bætur
og hækka prósenturnar hennar
Eddu Rósar umtalsvert fyrir þennan
hóp bótaþega, sem býr einn eða í
32% til 36% kaupmáttaraukningu
fyrir skatt (21%^-27% eftir skatt)!
Hámarksbætur frá Almannatrygg-
ingum með eingreiðslum og húsa-
leigubótum á mánuði verða því kr.
76.433 til þeirra, sem leigja og njóta
húsaleigubóta fyrir skatta eða kr.
70.460 eftir skatt.
Hámarksbætur Almannatrygginga
eru um leið lágmarkstekjur viðkom-
andi lífeyrisþega, því bætur hans
skerðast aðeins ef hann
hefur aðrar telqur; at-
vinnutekjur, lífeyri frá
lífeyrissjóði eða fjár-
magnstekjur.
Þeir lífeyrisþegar,
sem búa í eigin hús-
næði, fá annaðhvort
vaxtabætm- eða eiga
íbúðina skuldlaust og
hafa ekki annan kostnað
af húsnæði en rekstur
og skatta og eru því oft
betur settir. Sömuleiðis
þeir, sem leigja félags-
lega íbúð.
Lífeyrir
lífeyrissjóðanna
Hitt atriðið, sem
Eddu Rós sést yfir, er að lífeyrir frá
flestum lífeyrissjóðum hækkai- eins
og neysluverðlag en ekki eins og
laun. Þar er 0% kaupmáttaraukning.
Þetta veit hún mæta vel sem og
Benedikt Davíðsson, formaður
Landssambands eldri borgara, en
Benedikt er jafnframt formaður
stjórnar Sameinaða lífeyrissjóðsins
og hefur átt öðrum mönnum stærri
þátt í að hanna lífeyrissjóðakerfið.
Þau vita einnig að þessu verður ekki
breytt nema takist að verðti-yggja
eignir lífeyrissjóðanna, t.d. húsbréf,
miðað við laun. Er þá hætt við að
einhverjum skuldaranum bregði.
Fyrir meii'a en áratug var tekin um
það meðvituð ákvörðun hjá lífeyris-
sjóðunum að lífeyrisréttindi sjóð-
anna skuli halda kaupmætti sínum
en EKKI hækka eins og laun.
Nú greiða lífeyrissjóðirnii' tæp-
lega helming þess lífeyris, sem
greiddur er hér á landi. Það eru því
vissulega „núlifandi íslendingar",
sem fá 0% kaupmáttaraukningu á
þennan hluta lífeyris síns. Rafvirki
eða sjómaður með t.d. 170 þkr. á
mánuði í örorkulífeyri fær mjög litl-
ar bætur frá Almannatryggingum og
því sáralitla kaupmáttaraukningu.
Sá síðarnefndi má meira að segja
sæta skerðingu vegna lágs ellilífeyr-
isaldurs o.fl. þátta hjá lífeyrissjóði
sínum.
Gleymdu börnin ...
Það er skondið að hagfræðingur
ASI virðist í öllum útreikningum sín-
um ekki reikna með lífeyrissjóðun-
um, sem verkalýðshreyfingin stýrir
þó ásamt Vinnuveitendasambandi
Islands og hafði forgöngu um að
stofna fyrir 30 árum. Sjóðir með 400
milljarða í eignum, sem greiða um 15
Pétur H.
Blöndal
Kvennalista. Undirskriftirnar segir
Jóhanna einskis virði, flokkarnir
bjóði ekki fram.
Þarna er komið að kjarna máls-
ins, þegar rætt er um stjórnmála-
menn og aðhald kjósenda að þeim
- bestu trygginguna gegn spill-
ingu í stjórnmálalífi. Stjórnmála-
menn leggja verk sín og flokka
sinna í dóm kjósenda. Jóhanna vill
ekki, að neitt slíkt gildi um sig. Á
þessum eina áratug hefur hún ver-
ið í framboði fyrir þrjá flokka: Al-
þýðuflokkinn, Þjóðvaka og fylk-
inguna.
Jóhanna Sigurðardóttir skiptir
um nafn og númer til að komast
undan þeirri ábyrgð, sem fylgir því
að vera sjálfum sér samkvæmur í
stjórnmálum. Hún neitar að eiga
fulltrúa í rökræðum stjómmála-
fiokkanna um þau málefni, sem
hún setur á oddinn fyrir kosningar.
Margrét Frímannsdóttir, talsmað-
ur fylkingar vinstrisinna, segir í
sjónvarpsviðtali, að virða verði
nafnleynd styrktaraðila fylkingar-
innar. Jóhanna Sigurðardóttir læt-
ur eins og hún viti ekki af þessari
afstöðu talsmanns síns og segir
hana ganga þvert á kosningastefnu
fylkingarinnar.
Höfundur er nwnntaniálaráðherra.
milljarða í lífeyii á ári og búa við
skylduaðild, virðast gleymast. Er
hún þó að ræða almennt um kjör ör-
yrkja og ellilífeyrisþega.
Fólk, sem starfar á vinnumarkaði
og greiðir til lífeyrissjóðs eins og lög
standa til, er mjög vel tryggt gegn
örorku. Maður með 80 þki'. tekjur á
mánuði, sem greitt hefur í lífeyris-
sjóð frá 20 ára aldri og verður ör-
yi'ki, hefur að jafnaði 17-20 þkr.
HÆRRI örorkulífeyri á mánuði frá
Almannatryggingum og lífeyrissjóði
en hann hafði áður í tekjur! Fólk
með hærri tekjur fær jafnan yfir
75% af tekjum sínum í örorkulífeyri.
Þau dæmi, sem rakin hafa verið í
umræðunni um bág kjör öiyrkja,
virðast öll snúa að fólki, sem EKKI
hefur greitt til lífeyrissjóðs af ein-
hverjum ástæðum þrátt fyiir laga-
skyldu að greiða til lífeyrissjóða frá
1974 eða á í fjárhagsvandræðum af
allt öðrum toga.
Flókið kerfi
Allur þessi prósentu- og talnaleik-
ur segir mér að þetta kerfí er orðið
Lífskjör
Hagfræðingur ASI,
segir Pétur H. Blöndal,
virðist ekki reikna með
lífeyrissjóðunum, sem
verkalýðshreyfíngin
stýrir þó ásamt VSI.
allt of flókið og að það sé verðugt
verkefni á næsta kjörtímabili að
reyna að einfalda það og fara ofan í
kjölinn á þeim dæmum sem nefnd
hafa verið til sögunnar af bágum
kjörum einstakra lífeyrisþega
þannig að þau megi lagfæra. Þegai'
lágmarkslaun voru hækkuð úr tæp-
lega 50 þkr. á mánuði í 70 þkr. var
það sameiginlegt átak allra aðila og
háð því að önnur laun og bætur færu
ekki af stað af þeim sökum. Þetta
hefur tekist, enda voru lágmarks-
launin skammarlega lág. Ég get ekki
séð að lífeyrisþegar Almannati-ygg-
inga, sem hafa fengið umtalsverða
hækkun eins og Edda Rós sýnh'
fram á, séu verr settir þó að kaup-
máttur lágmai'kslauna hafi hækkað
um 37%. Mest er um vert að laun og
bætur hafa hækkað sem aldrei fyrr,
atvinnuleysið er horfið, skattar hafa
lækkað og verðbólga er með því
lægsta sem gerist. Og ríkissjóður er
hallalaus. Þennan árangur þarf að
varðveita og halda áfram á sömu
braut.
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins i Reykjavík og trygginga-
fræðingur.