Morgunblaðið - 06.05.1999, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 1999 53
UMRÆÐAN
Stj órnarskrár-
varin atvinnu-
réttindi
Sunnlendinga
UM ALDARAÐIR
hafa Sunnlendingar
sótt sjóinn af kappi
þrátt fyrir hafnlausar
strendur héraðsins.
Arvissar fiskigöngur
á vetrarvertíðum
bættu upp búhokur
sveitanna og smábýl-
anna og gerðu lands-
hlutann byggilegan.
Menn hrintu áraskip-
unum á flot úr vörum
eða fjörusandi og
settu í róðrarlok.
Hafið tók sinn toll í
skipum og mannlífum.
Þann toll greiddu
menn í baráttu um
brauðið handa sér og sínum. Sem
dæmi um sjósóknina má nefna að á
vertíðinni 1916 reru um 30 skip frá
Þorlákshöfn, eða á fimmta hundrað
manns. Era þá aðrar verstöðvar á
suðurströndinni ótaldar, allt frá
Herdísarvík í vestri til Víkur í
Mýrdal í austri. Þessum áraskipa-
útvegi lauk um 1930.
Sunnlendingar áttu sitt athafna-
skáld og um miðja öldina er skrið-
ur kominn á gerð hafskipabryggju
í Þorlákshöfn, sem veitti nokkram
smáum vertíðarbátum takmarkað
skjól, þar sem þeir lágu við festar.
Jafnframt var stofnað útgerðarfé-
lagið Meitillinn hf. Hófst þá einnig
myndun byggðar þar sem 12-1400
manns hafa nú búsetu. Utgerðin óx
og dafnaði og byggðin að sama
skapi enda fóra nú fleiri af stað
með útgerð og fiskvinnslu sem
Sunnlendingar í atvinnuleit nýttu
sér í auknum mæli. Góð fiskihöfn
var svo loks fullgerð 1976 og brá á
Ölfusá miklu síðar, sem tengdi
Eyrarbakka og Stokkseyri hinni
nýjp lífhöfn.
A þessum árum var Þorlákshöfn
í röð stærstu löndunarhafna lands-
ins í bolfiski, og framleiðsla í fryst-
um og söltuðum afurðum strand-
byggðanna þriggja, með því mesta
á landsvísu miðað við íbúafjölda, og
verðug sneið af heildarútflutningi
landsmanna í sjávarvöru.
Vertíðarbáturinn er að hverfa úr
útgerð nútímans. Hann var at-
vinnutækið, sem byggði upp blóm-
legar sjávarbyggðir vítt um land,
ekki síst á Suðurlandi, vegna
langvarandi hafnleysis. Hann sá
landvinnslunni fyrir vertíðarafla á
vetram, síld og humri að sumarlagi
og stundaði línu- og togveiðar að
hausti. Kjarni áhafnar var skipaður
heimamönnum viðkomandi byggð-
arlags. Nýliðun var auðveld og
eðlileg á skipunum. I góðæri voru
tekjur áhafnar drjúgar og styrktu
viðkomandi heimabyggðir. Hver
vill skipta á stórum hópi vel stæðra
einstaklinga og 2-4 sægreifum með
vinnukonuútsvar?
Fiskvinnslan þróaðist í takt við
tímann og veitti konum og körlum
oftast næga atvinnu, sem kom sér
vel þegar menn reistu sér heimili í
heimabyggð. Islenskur sjávarát-
vegur býr við sveiflukennd skilyrði
og stundum sló í baksegl í veiðum
og vinnslu, og mun svo ætíð verða í
þessari atvinnugrein. Þungir veltu-
skattar og aðstöðugjöld sliguðu
mörg fyrirtæki og einstaklinga.
Miklir fjármunir fóru í endurnýjun
flotans og byggingu fiskiðjuvera.
Stjórnvöld ráku núll-
stefnu lengi vel og arð-
ur af umsvifum í grein-
inni var illa þokkaður.
Nú era breyttir og
betri tímar hjá nýfrjáls-
hyggjunni og mörg
stórfýrirtæki í sjávar-
útvegi nánast stikkfrí í
skattamálum.
Engu síður stóð sjáv-
arátvegurinn undir
mestu framfóram, sem
þjóðinni hefur hlotnast,
á seinni helmingi aldar-
innar og lagði granninn
að efnalegri velferð
hennar.
Nú era 15 ár liðin frá
setningu fiskveiðistjórnunarlaga
og úthlutun kvóta á hvert skip
samkvæmt veiðireynslu. Þessi
Kvótinn
Auðunninn sigur er
ekki í sjónmáli, segir
Benedikt Thorarensen,
en baráttan mun skila
sigri innan tíðar.
frjálsræðissvipting var nauðvörn
stjómvalda vegna bágrar stöðu
fískistofna. Almennt má telja að
Sunnlendingar hafi farið með
skarðan hlut frá borði í þessum
uppskiptum, einkum í þorski. Ver-
tíðarbáturinn þó sérstaklega,
vegna sífellds niðurskurðar
þorskaflaheimilda allt fram á þenn-
an áratug. Bátaflotanum smá-
blæddi því út, hafði ekki rekstrar-
grandvöll. Ýsu- og ufsaheimildir
hans vora ofmetnar og urðu að
pappírsfiski í miklum mæli. Hu-
markvóti var reiknaður til frá-
dráttar þorskafla bátsins. Fleira
kom þó til. Bátaflotinn átti ekki
lengur málsvara í sínum eigin sam-
tökum. LIU foi-ystan var löngu
hætt að berjast fyrir rétti þeirra.
Þar á bæ einbeittu menn sér að
hagsmunagæslu stórátgerða og
vinnsluskipa, þ.e. hinu ríkisvernd-
aða sérréttindakerfi. Stórátgerð-
irnar sölsuðu undir sig aflaheimild-
ir bátaflotans í krafti auðs og að-
stöðu, sem stigmagnast hefur frá
setningu laga nr. 38 frá 1990 um
frjálst framsal aflaheimilda. Nær
væri þó að kalla þessa lagasetningu
ólög vegna þeirrar ósvinnu að
ragla saman eignar- og afnotarétti
í stærsta hagsmunamáli þjóðarinn-
ar.
Sjávarátvegsráðherra sagði í
blaðaviðtali fyrir nokkrum áram að
nóg væri komið af vinnsluskipum í
bili. Aldrei heyi’ðist meir um þessi
ummæli hans og hefur honum ef-
laust verið sagt að þegja.
Það er samdóma álit þeirra sem
til þekkja, að sjóvinnsluskipin njóti
að lágmarki 20% betri kjara í
skattalegu og kvótalegu tilliti held-
ur en landvinnsla og útgerð henni
tengd. Varla eða ekki berast fréttir
af þeim skussa sem ekki græðir á
vinnsluskipi, með því sjálfdæmi
sem slík vinnsla býður upp á.
Stjórnvöld hafa hins vegar viljandi
eða óviljandi gleymt að kynna
þessa sjóvinnslustefnu íýrir þjóð-
Benedikt
Thorarensen
Fréttir á Netinu vóí> mbl.is
ALLTAf= errTHXSAÐ l\IÝT~l
inni og bera því ábyrgð á afleiðing-
unum.
Suðurland hefur á síðustu árum
misst stóran hluta af aflaheimild-
um sínum og á það nú undir geð-
þótta sægreifanna hvort fiskur er
unninn á svæðinu að einhverju
gagni. Allt er þetta tilkomið vegna
núverandi fiskveiðistjórnar t.d.
þegar eigendur Meitilsins keyptu
köttinn í sekknum með kaupum
sínum á Vinnslustöðinni, sem var
gjaldþrota fyrirtæki, meðan Meit-
illinn hafði skilað góðum hagnaði
‘94 og ‘95. Þar með misstu Sunn-
lendingar og Þorlákshöfn öll yfir-
ráð yfir milli 4 og 5 þúsund
þorskígildum, sem félagið hafði
áunnið sér með þátttöku sjómanna
sinna og fiskverkafólks. Þannig
virkar núverandi kerfi, til byggða-
flótta af landsbyggðinni til óþurftar
bæði dreifbýlis og þéttbýlis.
Eitt af aírekum LÍU-furstanna
og ráðherra var atlaga að gamla,
góða Fiskifélagi Islands, málsvara
dreifðra byggða um sjávarátvegs-
mál. Ráðherra svipti félagið verk-
efnum, sem það gat þó unnið betur
og ódýrar en aðrir. LIU þoldi ekki
þær gagnrýnisraddir, sem fram
komu í ályktunum Fiskiþings.
Raunveraleg slit þess félags fóru
fram þann 30/3 1998. Þorsteinn
Pálsson hefur lýst því yfii’ á fund-
um, að enginn sjávarátvegsráð-
herra muni voga sér að breyta staf-
krók í núverandi fiskveiðastjórnar-
kerfi í framtíðinni. Allah sé með
oss. Það var því tímabært og lofs-
vert framtak Sverris Hermanns-
sonar og félaga hans að stofna
Frjálslynda flokkinn til baráttu við
ranglætis- og landeyðingarstefnu
kvótaflokkanna. Auðunninn sigur
er ekki í sjónmáli, en baráttan mun
skila sigri innan tíðar. Andóf
Frjálslyndra hefur þegar vakið
sterk viðbrögð þjóðarinnar og
neytt foi-ystumenn kvótaflokkanna
til yfirlýsinga um nauðsyn þjóðar-
sáttar í málinu.
Sunnlendingar til sjávar og
sveita: Núverandi kerfi er á góðri
leið með að svipta okkur dýrmæt-
um atvinnuréttindum. Við megum
ekki við því. Varla þökkum við
kvótaflokkunum fyrir atlögu að at-
vinnuöryggi okkar og mannrétt-
indum. Varla þökkum við þeim fýr-
ir að gera húseignir okkar verð-
lausar og svipta okkur þeim lífeyri
sem við byggðum upp undir frjáls-
ræði undanfarinna áratuga. Styðj-
um F-listann og kjósum Eggert
Haukdal.
Höfundur skipnr 11. sæti á lista
Frjálslynda flokksins á Suðurlandi.
Milljarður
til forvarna
Framsóknarflokk-
urinn hefur í kosn-
ingabaráttunni lofað
milljarði á næsta kjör-
tímabili til forvarna í
vímuefnamálum. Ekk-
ert hefur verið minnst
á íþróttahreyfinguna
þegar rætt er um út-
hlutun þessara pen-
inga. Þó ætti öllum að
vera kunnugt um for-
varnargildi íþrótta.
Fræg rannsókn pró-
fessors Þórólfs Þór-
lindssonar hefur sýnt
fram á að mun minni
líkur eru á notkun
fíkniefna hjá þeim sem
stunda íþróttir og að þeir sem
stunda íþróttir sýna betri árangur
í skóla.
Eins og staðan er í dag fá félög
og íþróttabandalög í hverju héraði
fjárframlög frá viðkomandi sveit-
arfélögum, mismikið þó eftir því
hversu mikinn skilning viðkomandi
sveitarfélag hefur á íþróttastarf-
inu. Jafnframt fá félögin og banda-
lögin styrki frá Lottóinu og ís-
lenskum getraunum. Sérsambönd
sem starfa á landsvísu heyra undir
ríkisvaldið og ættu að fá styrki
þaðan. Raunin er hinsvegar sú að
ríkisvaldið leggur ekki fram krónu
til rekstrar sérsambanda. Sérsam-
böndin fá hluta af hagnaði lottós-
ins og eru það einu föstu tekjur
þeirra. Hjá stærri samböndunum
innan ISI eru tekjur af Lottóinu
frá 1%-13% af heildarvéltu sam-
bandanna. Afgangurinn er fjár-
magnaður með eigin fjáröflunum.
Enda er það svo að stór hluti af
vinnu starfsmanna og stjórnar-
manna sérsambanda fer í að afla
fjár í stað þess að eyða tímanum í
íþróttastarfið sjálft. Slíkt fjáröfl-
unarstarf verður sífellt eifiðara,
sérstaklega eftir að ríkisstyrktar
menningarstofnanir og Reykjavík-
urborg sjálf era í auknum mæli
farnar að leita sér að styi-ktaraðil-
um. Enn sem komið er nýtur þó
íþróttahreyfingin velvildar hjá for-
ystumönnum í atvinnulífinu.
Allir vita að stór þáttur í að fá
börn og unglinga til að stunda
íþróttir er afreksmennirnir. Af-
reksmenn draga vagninn. Nýjasta
dæmið er Vala Flosa-
dóttir og frábær ár-
angur hennar. Það era
sérsamböndin sem
skapa afreksmönnun-
um verkefni og bei’a af
þeim verulegan kostn-
að. Það að komast í
unglingalandslið verk-
ar hvetjandi á ung-
linga og smitar út frá
sér. Það era sérsam-
böndin sem bera
kostnað af því starfi.
Slíkt starf skapar
grundvöll fyrir kom-
andi afreksmenn þess-
arar þjóðar, fyrir-
myndirnar sem börn
og unglingar eiga eftir að líta upp
til. Það er á ábyrgð sérsamband-
anna að gefa út fræðsluefni fyrir
Iþróttastarf
Það er kominn tími til
þess, segir Pétur
Hrafn Sigurðsson, að
ríkisvaldið viðurkenni
skyldur sínar gagnvart
sérsamböndunum inn-
an ÍSÍ.
íþróttagrein sína. Slíkt fræðsluefni
er nýtt á íþróttabrautum fram-
haldsskólanna. Engir styrkir fást
frá ríkisvaldinu til slíkrar útgáfu.
Það dugar ekki lengur að stjórn-
málamenn komi færandi hendi
með blómvendi eftir að íþrótta-
menn hafa náð frábærum árangri í
íþrótt sinni. Það er kominn tími til
að ríkisvaldið viðurkenni skyldur
sínar gagnvart sérsamböndunum
innan ISI. Ríkisvaldið hefur setið
eftir í þessum málum. Þeir era
margir sem hafa áhuga á að vita
hvort Framsóknarflokkurinn og
aðrir þeir sem bjóða fram í þessum
kosningum eru tilbúnir til að láta
100 milljónir af þessum milljarði
renna til sérsambanda ISI og
ti-yggja þannig forvarnarstarf
íþróttahreyfingarinnar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
KKÍ.
Pétur Hrafn Sig-
urðsson
AÐALFUNDUR
Fimmtudaginn 20. maí 1999, kl. 17:15
í húsnæði íslandsbanka við Kirkjusand, 5. hæð.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf skv. samþykktum sjóðsins.
2. Tillögur til breytinga á samþykktum sjóðsins.
3. Önnur mál.
Þær breytingar sem lagt er til að verði gerðar á samþykktum
sjóðsins miða að því að aðlaga samþykktir sjóðsins
lífeyrissjóðalögunum frá 1997 og reglugerðum sem hafa
verið settar í kjölfar laganna.
Tillögur til breytinga á samþykktum liggja frammi á
skrifstofu sjóðsins og geta sjóðfélagar nálgast þær þar eða
fengið þær sendar í pósti. Einnig er hægt að nálgast
samþykktirnar á vefnum á slóðinni www.vib.is undir
lífeyrismál.
Sjóðfélagar eru hvattir til að mceta á aðalfundinnl
Boðið verður upp á kaffiveitingar.
LÍFEYRIS-
SJÓÐUR
arkitekta og
tæknifræoinga
Kirkjusandur,
155 Reykjavík
Sími: 588-9170
Myndsendir: 560-8910.
Rekstraraðili:
VlB
Sími: 560 8900
Netfang: vib@vib.is
Veffang: www.vib.is