Morgunblaðið - 15.06.2000, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 2000 39
Grettistak í fjórð-
ungi drekans
TONLIST
E i ð a r
ÓPERA
Gioacchino Rossini: Rakarinn í Se-
villa. Þorbjörn Björnsson (Figaro),
Þorbjörn Rúnarsson (Almaviva),
Margrét Lára Þórarinsdóttir (Ros-
ina), Herbjörn Þórðarson (Dr. Bar-
tolo), Jóhann Smári Sævarsson
(Don Basilio), Pétur Örn Þórarins-
son (Fiorello), Laufey Helga Geirs-
dóttir (Berta), Þorsteinn Helgi Ár-
björnsson (herforingi), Hannibal
Guðmundsson (Ambrogio), Kristinn
Þór Schram Reed (lögmaður). Kór
og hljómsveit Óperustúdíós Austur-
lands. Sönglesmeðleikur, hljóm-
sveitarstjórn, leikstjórn, kór- og æf-
ingastjórn: W. Keith Reed.
Aðstoðarleikstjórn og sýningar-
stjórn: Ásta Bryndís Schram. Leik-
mynd: W.K.R., Björn Kristleifsson.
Búningar: Kristrún Jónsdóttir. Lýs-
ing: Guðmundur Steingrímsson.
Konsertmeistari: Ari Þór Vil-
hjálmsson. Mánudaginn 12. júníkl.
15:30.
TÓNLISTARHÁTÍÐIR að sum-
arlagi eru farnar að setja töluverð-
an svip á landsbyggðina hjá því
sem var fyrir áratug eða svo, þeg-
ar Sumardagar í Skálholti voru
nánast einu viðburðir af því tagi
utan höfuðborgarsvæðisins. En
eins og gefur að skilja er flest enn
bundið við SV-landið, þar sem nýt-
ur aðsóknarfæris frá Reykjavík.
Það hljómaði því eins og hver
önnur lygasaga og babelsfregn að
Austfirðingar skyldu endurtaka
leikinn frá frumrauninni í fyrra
með Töfraflautu Mozarts og setja
upp annað höfuðverk óperubók-
mennta nú í sumar. Ef farið yrði í
talnasamanburðarleik, væri svona
framtak á svona 15.000 manna
byggðasvæði sambærilegt við á
sjötta hundrað álíkra óperusmiðja í
Svíþjóð! Eða, svo aðeins skemmra
sé leitað, á við 11-12 í henni Stór-
reykjavík. En þó að menningar-
afrek landans í blóra við fámenni
og peningaleysi hafi löngum verið
daglegt brauð og hvers konar sam-
anburður út frá höfðatölu orðin
hálfgerð þjóðaríþrótt, þá verður að
líkindum að telja austfirzku óperu-
útgerðina landsmet, og þar með
eftir öllum sólarmerkjum að dæma
heimsmet. Sem fyrst og fremst má
þakka atgervisflóttamanninum
Keith Reed, aðalstofnanda Óperu-
stúdíós Austurlands, og samstarfs-
fólki hans, í góðri samvinnu við
Tónlistarskólann á Egilsstöðum og
öðru Héraðsfólki, auk nokkuiTa
aðkomumanna að norðan og sunn-
an.
Viðmiðunargrundvöllur undirrit-
aðs við komuna að Eiðaskóla var
sannast sagna í rýrara lagi hvað
varðar óperur almennt, sem ekki
munu beinlínis hans ær og kýr. Né
heldur var forþekkingin á meist-
araverki Rossinis aftaka mikil,
enda verkið ekki fyrir í hljóm-
plötusafni heimilisins og helzta við-
kynningin kvöldstund í Konung-
lega leikhúsinu í Kaupmannahöfn
fyrir hartnær 20 árum. Þó vissi
hann af prentheimildum, að frá því
að hafa verið mesta frumsýning-
ar„fjaskó“ (ítalska orðið mun dreg-
ið af flöskukasti) á ferli Rossinis
suður í Napólí 1816 - að virðist fyr-
ir atbeina áhangenda keppninaut-
arins Paisiellos, sem samdi óperu
um sama leikrit - gerði óperan
fljótlega allt vitlaust í Vínarborg
(Beethoven til sárrar gremju, enda
þá afskril'aður sem ,,útbrunninn“)
og hefur upp frá því verið talin
með bezt heppnuðu gamanóperum
allra tíma.
Söguþráður óperunnar er
byggður á fyrsta leikriti hins
franska P. A. Beaumarchais úr þrí-
leik hans um grallarann í Sevilla,
Le Barbier de Séville frá 1775.
Annað leikritið, Le Mariage de
Figaro (1778) Iá til grundvallar
samnefndri óperu Mozarts frá
1786, sem því má segja að hafi tek-
ið við þar sem Rossini sleppti, eftir
að Rosina (síðar greifynjan) og
Almaviva greifi hafa náð saman.
Þótt skemmtiefni væri á yfirborð-
inu reyndist flækjukómedía Beau-
marchais enn á dögum Mozarts
pólitískt eldfim, þar eð valdhafar
litu á makk óbreytts alþýðufólks
við aðalborna sem óæskilegt for-
dæmi. Sá bakgrunnur er nú löngu
fyrir bí, en enn þann dag í dag
gerir óperan, þrátt fyrir lauflétt
yfirbragð sitt, miskunnarlausar
kröfur til flytjenda og útheimtir
vænan skammt af hraða, þokka og
pottþéttri söngtækni í hinum
mörgu hálsbrjótandi flúraríum.
Væntingar aðkomumannsins að
sunnan voru því vægast sagt
blendnar, m.a. í ljósi þess hvað
hljómlistarfólkið hlyti að vera mis-
langt komið á listabrautinni, enda
nemendur og kennarar í meirihluta
og fæstir fullfleygir atvinnumenn.
Hinn 180 sæta salur skólans virtist
ekki í fljótu bragði til stórræða
fallinn, allra sízt fjárhagslega - í
3/1 hlutfalli við nærri 60 flytjend-
ur, auk tuga hjálparhellna - en þó
var komin alvöru hljómsveitar-
gryfja, og litla sviðið var hugvits-
samíega leikskreytt með því að
nýta lofthæð undir þvertliggjandi
svalagang, auk þess sem hliðar-
gangar salarins komu víða að
gagni undir inn- og útkomur
söngvara. í stað fortjalds var
þannig gripið til þess snjallræðis
þegar leiktjöldum var breytt að
færa samsönginn undir kastljós út
á gangi á meðan.
Athyglin beindist fyrst að hljóm-
sveitinni, sem hefur verkið á öl-
keldufreyðandi Rossini-forleik með
tilheyrandi crescendóum, einu af
vörumerkjum hans. Eins og við var
að búast hefðu strengir mátt vera
fleiri; 16 af 38 manna heild er í all-
ra neðsta kanti, og bara tvær 2.
fiðlur, 1 víóla og 1 kontrabassi til
viðbótar hefðu gert afgerandi gagn
(hafi þau komizt fyrir í gryfjunni,
sem ekki er víst). Engu að síður
var jafnvægið merkilega gott, sér-
staklega með tilliti til málmblásar-
anna, þ. á m. 4 horna, og þó að
viðvaningsblæ mætti stöku sinni
greina í fiðlum þegar sindrandi
nótnarunur Rossinis gerðust ósa-
mtaka, kom spilamennskan í heild
á óvart. Fylgnispekt hljómsveitar
við söngvarana var yfírleitt til fyr-
irmyndar og hraðaval stjórnandans
almennt sannfærandi og í stíl.
Hann sá reyndar einnig um söng-
lesmeðleik á hljómborð (þó ekki
væri tekið fram í leikskrá) og sat
því hvergi auðum höndum.
Óperan var sungin á að því er
bezt varð heyrt lýtalausri ítölsku,
og bar ekki á öðru en að framburð-
arleiðbeinandinn hafi kunnað sitt
fag. Gagnvart íslenzkum óperu-
gestum stóð uppfærslan engu að
síður frammi fyrir textameðtöku-
vandamáli sem stundum er leyst
með því að varpa þýðingum á tjald.
Hér kynnti í staðinn þulur sögu-
ganginn um hátalara í byrjun
þátta, en að öðru leyti undirstrik-
uðu söngvararnir textann með leik-
rænum tilburðum. Til allrar lukku
eru samskipti persóna í Rakaran-
um með einfaldara móti í orðum
talið. Framvindan er hröð og auð-
skilin, þrátt fyrir allar flækjur og
makk, og söngritið því öðrum
fremur fallið til slíkrar meðferðar.
Enda var ekki annað að sjá á
áheyrendum en að allir fylgdust
með af athygli út í gegn.
Sýningin átti sér líka naumast
dauðan punkt. Söngvararnir léku
margir hverjir eins og sjóaðir gam-
anleikarar, og sjónarspilið rann
svo nákvæmt, lipurt og viðstöðu-
laust áfram að minnti nærri því á
vel kóreógraferaðan ballett, með
mörgum kostulegum hugdettum í
útfærslu samsöngs- og kóratriða.
Ef eitthvað skar sig úr hjá Óper-
usmiðjunni í samanburði við aðrar
íslenzkar uppfærslur, var það sér-
staklega þetta - hrífandi létt og á
köflum hreint snilldarleg leikræn
útfærsla, sem þjónaði leiftrandi
gáska gleðileiksins svo varla varð á
betra kosið.
En ópera er vitaskuld ekki síður
fyrir eyru en augu. Um 10 manna
karlakór í gervi varðliða Sevillu-
Sýning á bátum
um borð í
flutningaskipi
FLUTNIN GASKIPIÐ Nordwest
er væntanlegt til Reykjavíkur-
hafnar i dag, fímmtudag, með
farandsýninguna Fólk og bátar í
norðri innanborðs. Á ntorgun,
föstudaginn 16. júní, verður sýn-
ingin opnuð í gömlu höfninni.
Hún stendur til 27. júní og er op-
in frá kl. 10-22.
Á sýningunni er cinstakt safn
báta frá öllum Norðurlöndum,
Eistlandi og Iljaltlandseyjum.
Flutningaskipið Nordwest
heimsækir í sumar ellefu hafnir í
sex löndum og verður á siglingu
á opnu hafi í þrjá mánuði. Þetta
er annað sumarið sem hún er á
siglingu, en í fyrra voru heim-
sóttar 17 hafnir í sex löndum.
Á hverjum viðkomustað verða
daglegir viðburðir, t.d. hópsigl-
ing gamalla báta, boðið verður
upp á þjóðlega rétti, bátasmíði
og tónlist tengda strönd og hafi.
Dagleg leiðsögn verður í boði,
kl. 18 virka daga og kl. 14 um
helgar, auk þess sem boðið verð-
ur upp á fýrirlestra og kaffiveit-
ingar um borð. Fulltrúi íslands á
sýningunni er sexæringur með
Engeyjarlagi, smíðaður 1912 í
Engey. Sjóminjasafn íslands hef-
ur umsjón með sýningunni í
Reykjavíkurhöfn í samstarfi við
Reykjavík, menningarborg
Evrópu 2000 og Reykjavíkur-
höfn.
Sýningin Fólk og bátar í
norðri ber með sér angan af
tjöru og salti þar scnt við erum
kynnt fyrir örlögum tuttugu
strandbúa og bátum þeirra. Ilér
er ineðal annars sagt frá stúlku
frá Suður-Noregi sem lóðsaði
enskt seglskip í nauðum til hafn-
ar, bónda í skerjagarði Stokk-
hólms og konum í gi’ænlenska
vciðimannaþjóðfélaginu.
Sýningin er samvinnuverkefni
milli farandsýninga sænska rík-
isins (Riksutstallingar) og Sjó-
minjasafnsins í Stokkhólmi
(Sjöhistoriska Museet) þar sem
sýningin var upphaflcga liður í
dagskrá Stokkhólms, menning-
arborgar Evrópu 1998.
Morgunblaðið/Anna Ingðlfsdðttir
I umfjölluninni segir að uppfærslan hafi verið ótrúlega skemmtileg, þar
sem fleira gekk upp en nokkum hefði órað fyrir.
borgar var svolítið daufur í byrjun
en kórónaði skörulega ærslin í
þáttalokum með harðskeyttum
söng. Samsöngsatriði aðalpersóna
voru nær öll afburða vel samstillt;
atriði sem furðuoft virðist vanrækt
í óperusöng. Stærstu fimm ein-
söngshlutverkin voru sem vænta
mátti misvel skipuð, enda söngvar-
arnir enn það ungir að árum að
munar um hvert námsmisseri, en
þó kom á óvart hvað þeir komust
upp með, sérstaklega þegar Ross-
ini heimtaði barkafimi á mörkum
hins mögulega. Þorbjörn Björns-
son var sprækur Figaro; raunar í
þeim mæli að hann átti stundum til
að stinga hljómsveitina af í tempói
svo ekki varð við neitt ráðið, en
spengileg barýtonrödd hans lofaði
góðu. Margrét Lára Þórarinsdóttir
söng Rosinu (S) og virtist í mörgu
efnileg, ekki sízt í leikrænu tilliti,
þótt röddin líkt og hjá Þorbirni
eigi eftir að þroskast verulega enn.
Það var samt með ólíkindum hvað
henni tókst vel upp í bravúru-aríu
eins og Una voce poco fa, sem
sýndi fína tækni miðað við ungan
aldur.
Raddlega séð vakti Þorbjörn
Rúnarsson (Almaviva) kannski
hvað mesta eftirtekt með óvenju-
bjartri og öflugri tenórrödd en
samt áferðarþýðri, sem á örugg-
lega eftir að slá í gegn að aukinni
sviðsreynslu fenginni. Hljóðfæri
Jóhanns Smára Sævarssonar (Don
Basilio) komst í öruggt annað sæti.
Boldangsbassi hans var safaríkur
og leikurinn skemmtilega kersk-
inn, þótt söngvaranum hætti
stundum til að ofgera. Frá leik-
rænu sjónarmiði var kannski þakk-
látasta hlutverkið gamli nízkupúk-
inn Dr. Bartolo, þar sem Herbjörn
Þórðarson fór á kostum, þrátt fyrir
nokkuð staðlaðan fýlusvip, og átti
einnig góða söngspretti, þó að
röddin mætti hafa aðeins meiri
fyllingu.
Smærri hlutverkin voru prýðis-
vel sungin. Kannski eftirminnileg-
ust var Berta (ráðskona Bartolos) í
góðum sópranhöndum Laufeyjar
Helgu Geirsdóttur, en Pétur Orn
Þórarinsson (Fiorello, þjónn greif-
ans) og Þorsteinn Helgi Árbjörns-
son (herforinginn) áttu einnig góða
spretti. Þöglu hlutverk Ambrogios
(þjónn Bartolos) og lögmannsins
lágvaxna vöktu og nokkra kátínu í
þessari ótrúlega skemmtilegu upp-
færslu Austfirðinga, þar sem fleira
gekk upp en nokkurn skyldi hafa
órað fyrir. Undirtektir úr þéttskip-
uðum salnum voru eftir því heitar
og létu engan velkjast í vafa um að
sannkölluðu grettistaki hafði verið
lyft í fjórðungi drekans.
Ríkarður Ö. Pálsson
SKEMMTILEGÁR
TRÉVÖRUR