Morgunblaðið - 04.10.2000, Qupperneq 32

32 MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 2000 33
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
TEKJUAFGANGUR
OG RÍKISSKULDIR
JARLAGAFRUMVARPIÐ
gefur vísbendingar um þróun
efnahagsmála næstu misserin
og þess vegna hafa margir nú vafa-
laust beðið með nokkurri eftirvænt-
ingu eftir birtingu þess vegna þeirrar
þenslu sem ríkt hefur að undanförnu.
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
hefur nú kynnt frumvarp sitt og ríkis-
stjórnarinnar fyrir árið 2001 - fyrstu
fjárlög nýrrar aldar. Gert er ráð fyrir
því að tekjuafgangur ríkissjóðs verði
meiri en nokkru sinni fyrr, eða um
30.3 milljarðar króna sem er 4,2% af
landsframleiðslu. Það er svo sannar-
lega ánægjulegt að unnt er að halda
inn í nýju öldina með slíkan tekjuaf-
gang eftir þá miklu skuldasöfnun rík-
isins sem einkenndi stóran hluta
þeirrar aldar sem er að líða.
Tekjuafgangi ríkissjóðs á næsta ári
verður varið til að greiða niður skuld-
ir og reyndar gott betur, því láns-
fjárafgangur er áætlaður 34,7 millj-
arðar króna, en hann segir til um það
fjármagn sem unnt er að ráðstafa til
greiðslu skulda. Tekjuafgangur ríkis-
sjóðs árin 1999-2001 verður um 80
milljarðar króna en samanlagður
lánsfjárafgangur þessi þrjú ár er enn
meiri, eða um 90 milljarðar. í upphafi
ársins 1998 voru hreinar skuldir rík-
issjóðs 170 milljarðar króna, eða
32,5% af landsframleiðslu, en í árslok
2001 verða hreinar skuldir komnar
niður í 100 milljarða króna, eða 14%
af landsframleiðslu. Það er mikill og
góður árangur sem léttir skuldabagg-
ann á baki skattgreiðandans um
meira en helming.
I fjárlagafrumvarpinu er drepið á
það í fyrsta sinn að áframhald að-
haldssamrar stefnu í ríkisfjármálum
geti áfram leitt til stórfelldrar lækk-
unar skulda á árunum 2002-2004. Það
sé raunhæft markmið að peningaleg-
ar eignir ríkisins nemi hærri fjárhæð
en skuldir, þ.e. að hrein skuldastaða
verði „neikvæð" fyrir loks ársins
2004. Það yrðu svo sannarlega mikil
tímamót. Þá munu peningalegar
eignir ríkissjóðs skila fjármagnstekj-
um sem hægt verður að nota fyrir all-
an almenning í stað þess að skattar
landsmanna hafa að töluverðu leyti
farið í að standa undir vaxtabyrði af
skuldum hins opinbera. Renni þessi
tímamót upp verður kannski unnt að
setja á stofn varasjóð fyrir þjóðina í
líkingu við olíusjóð Norðmanna sem
ávaxtaður er á fjármagnsmörkuðum í
New York.
Fjárlagafrumvarpið fyrir 2001 ger-
ir ráð fyrir að tekjur ríkissjóðs nemi
240.3 milljörðum króna og útgjöldin^
nemi tæpum 210 milljörðum. Fjárlök®*
in fyrir yfirstandandi ár gerðu ráð
fyrir 210 milljarða tekjum og 193'
milljörðum í útgjöld. Samkvæmt þyi.
átti tekjuafgangur í ár að nema 17
milljörðum króna en samkvæmt nýj-
ustu áætlun fyrir árið er reiknað með
því að tekjurnar nemi 225 milljörðum
og útgjöldin 199 milljörðum. Þannig
verði tekjuafgangur í ár 26 milljarð-
ar. Hreinn lánsfjárjöfnuður í ár er
áætlaður 28 milljarðar króna í stað 21
milljarðs og er áætlaður nær 35 millj-
arðar króna á næsta ári.
Fjármálaráðherrann er ánægður
með fjárlagafrumvarpið og segir m.a.
að slíkur afgangur, miðað við lands-
framleiðslu, sé óþekktur í nágranna-
löndunum nema í Noregi. Hann vek-
ur sérstaka athygli á því að með þeim
umbótum, sem gerðar hafi verið í rík-
isfjármálum síðustu árin, sé orðinn
kerfislægur tekjuafgangur af ríkis-
sjóði, 2% af landsframleiðslu, og
þenslan í þjóðfélaginu hafi ekki áhrif
þar á. Þá sagði Geir H. Haarde:
„Efnahagslega séð er mikilvægt,
og ánægjuefni fyrir mig, að skila
þessum tekjuafgangi til að ganga á
skuldirnar og skila af okkur til næstu
kynslóða.“ Það er rétt hjá ráðherran-
um því löngum hefur verið deilt á það
á opinberum vettvangi að núverandi
kynslóð eyddi um efni fram og ætlaði
kynslóðum framtíðarinnar að borga.
Þótt frumvarpið sé kennt við að-
hald eru í því ýmis ákvæði um ný og
hækkuð útgjöld.
„Þetta er lifandi frumvarp með
fullt af nýjum atriðum þótt um leið sé
verið að þrengja að og passa upp á út-
gjöldin. Þetta er íhaldssamt frum-
varp að mörgu leyti, en þó ekki aftur-
haldssamt í þeim skilningi, að ekkert
sé að gerast. Heilmikið er að gerast,“
sagði fjármálaráðherra og nefndi
m.a. 600 milljóna króna aukið framlag
til barnabóta, aukin framlög til fæð-
ingarorlofs, framkvæmdir við vegi og
hafnir, einkum þar sem lítil sem eng-
in þensla er á vinnumarkaði. Þá má
minnast á nýmæli eins og stofnun
tveggja sendiráða, í Kanada og Jap-
an, og vafalaust verður mörgum
starsýnt á mikinn kostnað við kaup á
húsnæði fyrir sendiráðið í Tókýó, eða
700 milljónir króna. Það sama má
vafalaust segja um nær 7 milljarða
króna vegna búvöruframleiðslu.
I frumvarpinu er gert ráð fyrir
verulegri hækkun framlaga til trygg-
ingamála, eða um 2,7 milljarða, eink-
um vegna hækkunar bóta og sjúkra-
trygginga. Þá hækka framlög til
sjúkrahúsa og heilsugæzlustöðva um
rúma 2 milljarða.
Við gerð fjárlagafrumvarpsins var
byggt á spá Þjóðhagsstofnunar um
horfur í efnahagsmálum á næsta ári.
Spáð er að verulega dragi úr vexti
þjóðarútgjalda og hagvexti sem verð-
ur 1,5% í stað 3,5% í ár. Reiknað er
með að vísitala neyzluverðs, þ.e.
verðbólga, hækki um 4% í stað 5% í
ár. Kaupmáttur ráðstöfunartekna
heimilanna er talinn aukast um 1,5%
á næsta ári, svipað og í ár. Atvinnu-
leysi verður nær ekkert eins og í ár
en hins vegar mun viðskiptahallinn
verða áfram mikill.
Þótt fjármálaráðherrann lýsi
stefnunni í ríkisfjármálum sem að-
haldssamri má benda á að útgjöldin
aukast um 1,5% umfram launa- og
verðlagsbreytingar. Vera kann að
þetta sé óhjákvæmilegt þar sem
kröfugerð í þjóðfélaginu er mikil og
hávær og margir vilja fá sneið af
tekjuafganginum, þ.á m. margir
þingmenn sem ekki draga af sér í
þeim slag. Ríkisstjórnin verður því að
standa fast á stefnu sinni, þegar
frumvarpið fer til umfjöllunar á Al-
þingi, en þá hækkar það oft ótæpilega
við lokaafgreiðsluna. Astæðan er að
sjálfsögðu sú að þenslan er enn mikil í
efnahagslífinu og viðskiptahallinn
gífurlegur. Ekki má mikið bera út af
til þess að þenslan aukist á ný.
Stefnuræða Davíðs Oddssonar forsætisráðherra á Alþingi í gærkvöldi
Þjóðarbúskapurinn
öflugri en nokkru
sinni fyrr í sögu
þessarar þjóðar
Morgunblaðið/Golli
Þingmenn hlýða á stefnuræðu forsætisráðherra í gærkvöldi.
Davíð Oddsson forsætisráðherra flytur ræðu sína í gærkvöldi.
Herra forseti. Góðir íslendingar.
Fræg eru þau ummæli ritsnillingsins að Islend-
ingar vildu helst ekki deila um neitt nema tittl-
ingaskít. Eftir þessum orðum var tekið og þau
lögð á minnið vegna þess að þau voru hnyttin og í
þeim fólst sannleikskom. Flest okkar hafa ein-
hvem tíma orðið *sek um að láta aukaatriðin
byrgja okkur sýn til þess sem meira máli skiptir.
Og jafnvel á þessum virðulega stað vill það henda
full oft. En það breytir ekki hinu að hvergi annars
staðar er á jafnfáum fermetrum í landinu fjallað
oftar og af meiri alvöm um málefni, tillögur og álit
sem miklu skipta, jafnt fyrir einstaklinga, stóra
hópa og jafnvel alla þjóðina. Og nú er „vertíðin“ að
hefjast enn á ný - orðaskakið, átökin, deilumar og
rifrildið en líka velhugsaðar röki’æður og lipurleg-
ar skylmingar sem em til þess fallnar að varpa
ljósi á mismunandi leiðir að því markmiði sem
okkur öllum hlýtur að vera mikilvægast - að verða
landi og þjóð til gagns. En margt er hér starfið,
sem minna ber á, svo sem nefndastarííð sem unnið
er í skugganum en skiptir svo miklu máli og loks
era það úrslitastundimar - þegar frumvöip verða
að lögum og tillögur að ályktunum þingsins. Með-
altöl em hættuleg en ég læt undan freistingunni
og nefni hér það meðaltal sem segir að Alþingi Is-
lendinga afgreiði ein lög á hverjum vinnudegi sín-
um og er spumingin helst sú hvort það sé ekkl of í
lagt. Hvað sem þessu líður þá kynnir ríkisstjómin
nú þingheimi lista yfir þau framvörp sem ráðherr-
ar hugsa sér að flytja og er hann auðvitað ekki
tæmandi. Þjóðhagsáætlun heíúr verið lögð fram
og fjármálaráðherra hefur lagt fram framvarp sitt
til fjárlaga. Ekki er því hægt að saka þingheim um
að byrja á „tittlingaskítnum" sem áður var nefnd-
ur. Og hvað segja þessi miklu plögg okkur um
framtíðina. í hvað stefnir og hvemig hefur stjórn-
arstefnan gengið fram á fyrsta heila starfsári rík-
isstjómarinnar.
Ríkisssjóður verður á næsta ári rekinn með
meiri afgangi en nokkra sinni fyrr í sögu þjóðar-
innar og hefur ríkissjóðsafgangurinn aukist ár frá
ári að undanfömu. Afgangurinn verður nálægt 30
milljörðum króna eða sem nemur 4% af lands-
framleiðslunni. Þetta er algjört einsdæmi. En það
sem mestu skiptir er að þessi árangur er hluti af
þróun. Þriðja árið í röð verður afgangur á ríkis-
sjóði meiri en 20 milljarðar eða samanlagt mehi
en 80 milljarðar frá árinu 1999. í lok næsta árs
verða hreinar skuldir ríkisins aðeins um 14% af
landsframleiðslunni en stefndi í 60% íyrir fáum
áram. Um þetta segir í þjóðhagsáætlun: ^Þetta er
einstæður árangur sem hefur skipað Islandi í
fremstu röð í þessum efnum meðal sambærilegra
ríkja.“ Ef svo heldur fram út kjörtímabilið verður
ríkissjóður nær skuldlaus við lok þess. Það yrðu
mikil tímamót og trygging fyrir vaxandi hagsæld
og það sem meira er varanlegri hagsæld í landinu.
Þessi þróun er til marks um að þjóðarbúskap-
urinn er öflugri en nokkra sinni fyrr í sögu þessar-
ar þjóðar. Oft er deilt um ágæti mikils hagvaxtar
og ekki er síður tekist á um skiptingu lífsins gæða.
Nú hefur hagvöxtur verið ná-
lægt 5% að meðaltali frá miðj-
um síðasta áratug og þekkjum
við ekki hagstæðara tímabil í
íslenskri efnahagssögu. Og
kaupmáttaraukning og hærri
laun hafa íylgt þessum hag-
vexti. Um þann mikla árangur
verður ekki deilt. Á sama tíma
hafa um 15.000 ný störf orðið
til á íslandi. Verðbólga hefur
verið lítil nær allan þennan
tíma en því var spáð að hið íslenska hugarfar þyldi
ekki svo langt og öflugt hagvaxtarskeið og verð-
bólgan hlyti að fara algjörlega úr böndunum eins
og jafnan hefur gerst áður við þessar aðstæður.
Merkur maður hélt því fram með nokkuð stói-yrt-
um hætti að ríkisstjórnin leitaðist við að fela hið
erfiða ástand, sem hann kallaði svo, fram yfir síð-
ustu kosningar. „Hin tifandi tímasprengja“ í efna-
hagsmálum myndi springa strax eftir kosningar
með stórbrotnum afleiðingum. Nú er liðið eitt og
hálft ár frá kosningum.' Verðbólgan fer minnk-
andi, það dregur úr þenslu, staða krónunnar er
sterk þótt mikil vantrú umheimsins á evranni hafi
reynt á þanþol hennar. Minnkandi þensla mun
draga hægt en öragglega úr viðskiptahalla. At-
vinnuleysi er ekkert en sveigjanlegri reglur um
erlent vinnuafl hafa auðveldað mönnum að koma í
veg fyrir að atvinnumai'kaðurinn færi úr böndun-
um. Um alla þessa þróun segir svo í þjóðhagsáætl-
un þeini sem þingmenn hafa hér fyrir framan sig.
„Þessi hagfellda þróun á sér rætur í traustu
efnahagsumhverfi og stöðugleika sem hefur glætt
vöxt í mörgum greinum atvinnulífsins. Markaðs-
umbætur, aukin samkeppni og skýrari leikreglur
hafa leitt af sér aukna framleiðni og verðmæta-
sköpun á breiðum grunni. I þessu umhverfi hafa
nýjar atvinnugreinar blómstrað; hátæknifyrir-
tæki í lífefnaiðnaði og hugbúnaðargerð hafa náð
ótrúlegum árangri á fáum árum. Nýja hagkerfið
hefur því sett svip sinn á efnahagsþróunina og
virðast Islendingar standa framarlega á því sviði
eins og tölur sýna um vöxt slíkra íyrirtækja og að-
gang að Netinu. Einnig hefur verið mikill vöxtur í
ýmsum „hefðbundnum" greinum á undanfömum
áram, m.a. hefur framleiðsla áls stóraukist og
ferðaþjónusta hefur eflst. Þá hafa íslendingar
verið að hasla sér völl erlendis í ríkari mæli en áð-
ur, ekki síst á sviði hátækniiðnaðar, sjávarútvegs
ogfjármála.
Kennileitin í íslensku efnahags- og atvinnulífi
hafa því breyst mikið á tiltölulega skömmum tíma.
Þjóðarbúskapurinn hefur nú á sér alþjóðlegan
blæ þar sem í aðalatriðum gilda sömu leikreglur
og meðal þein'a þjóða sem hafa náð lengst. Þetta
er án efa besta leiðin til að tryggja efnahag lands-
manna í framtíðinni. Ríkisstjómin mun því byggja
áfram á þeim granni sem hér hefur verið lagður á
undanfömum áram þar sem homsteinamir era
opinn markaðsbúskapm-, stöðugleiki, skýrar
leikreglur og öflugir innviðir til að búa í haginn
fyrir framfarir í atvinnulífinu.
Hagvaxtarskeiðið hefur leitt til þess að kjör
heimila hafa stórbatnað. Til marks um það stefnir
í að kaupmáttur ráðstöfunartekna verði um 23%
meiri á þessu ári en hann var 1995. Á sama tíma
heíúr einkaneysla aukist um 36%, eða um 110
milljarða króna sem samsvarar um 1,5 milljónum
króna á hverja fögmTa manna fjölskyldu. Við
þetta má bæta að mörg heimili og einstaklingar
hafa fært sér í nyt ný tækifæri til sparnaðar og
fjárfestinga sem leitt hafa af opnun hagkerfisins,
sölu ríkisfyrirtækja og eflingu innlends hluta-
bréfamai-kaðar.“
Mikill viðskiptahalli heíúr verið eina neikvæða
táknið í íslenskum efnahagsmálum upp á síðkastið
og hann er áhyggjuefni. Við höfum löngum búið
við viðskiptahalla. En áðm’ stafaði hann ekki síst
af ógætilegum tökum á ríkisfjármálunum. Við-
skiptahallinn nú er allt annars eðlis. Ríkið greiðir
hratt niður skuldir sínar og er að verða nær skuld-
laust. Aðrir aðilar hafa traust á stöðugleika ís-
lenska efnahagslífsins og trúa á
möguleika sína til endur-
greiðslu þeirrar skuldar sem
þeir hafa stofnað til. Hafi þessir
aðilar reiknað sín dæmi rétt,
sem engin sérstök ástæða er til
að efast um, og takist okkur að
halda óbreyttri efnahags-
stefnu, sem ríkisstjórnin mun
leggja allt kapp á, er viðskipta-
hallinn því minni ógn en menn
vilja vera láta auk þess sem nú
er væntanlega komið ylir stærsta kúfinn þar. Þá
er rétt að benda á enn eina mikilvæga staðreynd.
Árið 1995 áttu Islendingar nánast engar eignir í
erlendum hlutabréfum. Á miðju þessu ári vora
þessar eignir komnar í 155 milljarða króna og
hafa sjálfsagt vaxið enn frá þeim tíma. Aft’akstur
af þessum miklu eignum hingað heim mun aukast
mjög á næstu áram og stuðla þar með að stöðug-
leika í gengi og jafnframt era þær til þess fallnar
að styrkja stoðimar undir langtímaspamaði
landsmanna.
Kjarasamningar sem launþegahreyfingin og
samtök atvinnulífsins hafa þegar gert eiga að
tryggja tvennt. í fyrsta lagi að hin mikla kaup-
máttaraukning sem orðið hefur undanfarin ár
varðveitist og reyndar vaxi. En almennur kaup-
máttur hefur vaxið um tæp þjátíu prósent frá ár-
inu 1993. Era varla dæmi um jafnmikla kaupmátt-
araukningu í hefðbundnum samanburðarlöndum
okkar. í öðru lagi var forsenda kjarasamninga sú
að treysta stöðugleika og lága verðbólgu. Enn
sem komið er bendir flest til að bæði þessi
markmið náist. Hið síðarnefnda markmið þjónar
auðvitað öllum á vinnumarkaðinum, ekki síður
þeim hluta hans sem ekki hefur enn gengið frá
sínum samningum. Því hlýtur öllum að vera full
ljóst að við þá samningagerð sem eftir er hlýtur
meginmarkmiðið báðum megin við borðið að vera
að kollvarpa ekki þeim forsendum sem stöðugleiki
efnahagslífsins er að þessu leyti byggður á.
Þess hefur verið gætt að kaupmáttaraukningin
nái einnig til þeirra sem ekki semja um kjör sín,
+
svo sem aldraðra og öryrkja og hafa öll þau skref
sem ríkisstjómin hefur stigið undirstrikað þann
vilja hennar að varðveita og efla kaupmátt þess-
ara hópa á kjörtímabilinu.
Fjárhagur sveitarfélaganna í landinu er æði
misjafn. Flest hinna stærri sveitarfélaga njóta
þess mjög að stórhækkað fasteignamat og aukin
raunhækkun launa er að skila þeim veralegum
tekjum að óbreyttum tekjustofnum. Reyndar hafa
sum sveitarfélög verið að hækka álögur sínar á al-
menning um leið og ríkið hefur verið að skera sín-
ar niður. Mörg sveitarfélög hafa á hinn bóginn lið-
ið vegna fólksfækkunar og annarra erfiðleika og
er Ijóst að ríkisstjórnin vill koma til móts við þessi
sveitarfélög með því að styrkja jöfnunarsjóð sveit-
arfélaga með fólksfækkunar- og þjónustuframlög-
um. Jafnframt er að því stefnt að leiðrétta þá skip-
an að fólk úti á landi greiði fasteignaskatta sem
era ekki í neinu sami-æmi við mat á verði fast-
eigna þeirra.
Fyrir meira en áratug var gengið mjög ógæti-
lega og fyrirhyggjulaust fram í uppbyggingu
svokallaðs félagslegs húsnæðis í sumum sveitar-
félögum. Má þar um kenna skammtímasjónarmið-
um forráðamanna þessara sveitarfélaga og gá-
leysi þess hluta ríkisvaldsins sem í hlut átti. Nú er
komið að skuldadögum og engin augljós lausn í
augsýn. Ríkisstjómin mun íyrir sitt leyti leita að
lausn í samstarfi við sveitarfélögin en í þeim efn-
um verður að gæta jafnræðis og eins hins að
svipta viðkomandi sveitarfélög ekki allri ábyrgð af
gerðum sínum.
Herra forseti.
I apríl síðastliðnum lagði utanríkisráðherra
fram á Alþingi skýrslu um stöðu íslands í Evrópu-
samstarfi. I skýrslunni er umfangsmikil lýsing á
EES-samningnum og rekstri hans. Til saman-
burðar er annars vegar hugað að þeim kosti hvar
Islendingai' stæðu án EES-samningsins, hins
vegar hvaða afleiðingar aðild Islands að Evrópu-
sambandinu gæti haft.
Fram kemur að EES-samningurinn virki eins
og honum var ætlað, afraksturinn hafi reynst góð-
ur og rekstur samningsins gengið vel.
EES-samingurinn tryggir vissulega ekki bein-
an aðgang að pólitískri ákvörðunartöku í ESB.
Það stóð aldrei til. Það var vitað þegar samningur-
inn var gerður og hefru’ því legið fyrir frá upphafi
eins og segir í skýrslunni. Á móti þurfti ekki að
gangast undir nein þau atriði í ESB sem við vild-
um ekki. Bent er á að kostir EES-samningsins fel-
ist einkum í því að hann veiti aðgang að þeim þátt-
um Evi’ópusamstarfsins sem áhugaverðastir era
meðan aðrir þættir, sem ekki höfða til íslenskra
hagsmuna eða hreinlega ganga gegn íslenskum
hagsmunum, standi utan samningsins. Og hvaða
þættir era það? Jú þeir felast í þeim stóra ókost-
um sem áður hefur oft verið bent á og hin ágæta
skýrsla utanríkisráðherra staðfestir að era áfram
til staðar.
Þannig era þær hættur sem fylgdu aðild að
sjávarútvegsstefnu ESB fyrir íslenska hagsmuni
taldar fram í skýrslunni. Ekkert bendii’ til að sjáv-
arútvegsstefna ESB sé líkleg til að haggast í nein-
um aðalatriðum. Samanborið við ísland era allar
aðstæður innan Evrópusambandsins í þessum
efnum gjörólíkar, eins og réttilega segir í skýrsl-
unni, því í ESB er litið á sjávai’útveg sem hluta af
byggðastefnu fremur en sem sjálfstæðan sjálf-
bæran atvinnuveg. Sérstaklega er tekið fram
varðandi sjávarútveginn það sem alltaf hefur ver-
ið vitað, að meginreglan í aðildarviðræðum sé sú
að varanlegar undanþágur frá stefnu sambands-
ins fást ekki.
Sumai’ greinar íslensks landbúnaðar gætu haft
eftir einhverjum styrkjum að slægjast með aðild,
styrkjum sem allar líkui’ væra þó á að færa lækk-
andi með stækkun ESB. Unnar búvörar myndu
eiga undir högg að sækja í samkeppni við stóra
framleiðendur á meginlandinu og íslenskir bænd-
ur gætu lent í vandræðum við að afsetja afurðir
sínar, eins og segir í skýrslunni. Þá kemur fram að
byggðastyrkir yrðu íslendingum torsóttir í aðild-
arviðræðum og með stækkun ESB myndu
byggðastyrkir til Islands og annarra efnaðra ríkja
í ESB minnka. Ókostir fyrir
hagkerfi eins og okkar af aðild
að efnahags- og myntbandalag-
inu og af því að verða að taka
upp evrana, era þeir sem áður
era þekktir og lúta einkum að
því að skerða enn frekar mögu-
leika íslenski’a stjórnvalda til
þess að bregðast við óvæntum
sveiflum í þjóðarbúskapnum. 1
skýrslunni er á hinn bóginn
bent á að aðild að evranni gæti
verið áhugaverð fyrir þá sök að hún mundi stuðla
að lægri vöxtum.
í skýrslu utanríksráðherra er reynt að áætla
hvað aðild íslands að ESB myndi kosta í bein-
hörðum peningum. Þannig er talið líklegt að fram-
lag Islands gæti orðið rúmlega átta milljai’ðar
króna á ári sem var varlega áætlað og bent á að
óvíst sé hve mikið kæmi til baka. Þó mætti búast
við að helmingur eða meira kæmi til baka úr sam-
eiginlegum sjóðum ESB fyrsta kastið, eins og það
er orðað, og þá vegna landbúnaðar, byggðastefnu
og vegna styrkja til sjávarútvegs. Hvað varðar
styrki til sjávarútvegs er hins vegar bent á, og rétt
að leggja áherslu á það, að óvíst væri hvort íslend-
ingar myndu sækjast eftfr slíku fé. Það gengi
gegn öllum meginreglum í rekstri islensks sjávar-
útvegs og í skýrslunni er tekið fram að styrkir til
sjávarútvegs í ESB hafi reynst honum skaðlegir.
Víst er að framlag íslands á mann til sjóða ESB
yi’ði hátt og með því hæsta sem gerist innan ESB
vegna hlutfallslega mjög hárra þjóðartekna hér.
Jafnvíst væri að íslendingar myndu greiða mun
meira til sjóða sambandsins en þeir fengju til
baka. Þá er öraggt, að eftfr stækkun ESB myndi
framlag Islands stórhækka og endurgreiðslur
lækka vegna mun hærri þjóðartekna á mann á ís-
landi en í nýjum aðildarríkjum.
Akvörðun dönsku þjóðarinnar um að hafna því
að kasta sjálfstæðum gjaldmiðli sínum í þágu
sameiginlegrar myntar liggur íyrii’. Sætir niður-
staðan miklum tíðindum. Ríkisstjórnarflokkamir
í Danmörku ásamt stærstu stjómarandstöðu-
flokkunum, fjölmiðlum og forystumönnum alls at-
vinnulífs urðu undir í því máli. Hér skal enginn
dómur lagður á það hvort sú niðurstaða var góð
eða slæm fyrir Danmörku. En af þjóðaratkvæða-
greiðslunni og hinni afgerandi niðurstöðu hennar
getum við öll dregið heilmikinn lærdóm. En eftir
sem áður þurfa íslensk stjómvöld að fylgjast sjálf-
stætt grannt með þróun Evrópumála. Skýrsla
nefndar forsætisráðherra um evrana og fyrr-
greind skýrsla utanríkisráðherra era liður í því.
Herra forseti.
Þótt nauðsynlegt sé að draga úr umsvifum í
þjóðarbúskapnum um sinn til að ná betra jafn-
vægi, eigum við marga góða möguleika þegar litið
er til framtíðar. Nýjustu seiðamælingar ýta undir
vonir um að fiskistofnar styrkist þegar fram í
sækir og viðræður standa yfir um verulega aukn-
ingu á nýtingu auðlinda til stóriðju. Á undanföm-
um árum hefur verið lögð áhersla á mikilvægi
þekkingar og rannsókna og framlög verið aukin til
þessara þátta. Þetta er nú að skila sér í fjölda
nýrra fyrirtækja sem fyrst og fremst byggja
starfsemi sína á rannsóknum og þróun og nýtingu
nýrrar tækni. Hér má benda á starfsemi Islenskr-
ar erfðagreiningar sem miklar vonir era bundnar
við. Skipulagsbreytingar í hagkerfinu hafa örvað
starfsemi í nýjum greinum og þeim verður haldið
áfram. Þannig er nú verið að undirbúa næsta
áfanga einkavæðingaráforma ríkisstjómarinnar.
Ekki era þó efni til þess hér að nefna einstakar
tímasetningar en Landssíminn, bankai’ og ís-
lenskir aðalverktakar era þar ofarlega á blaði. Allt
era þetta umfangsmikil verkefni og þarf því ekki
að undra að nokkum tíma taki að undirbúa þau.
Auðlindanefnd skilaði mér álitsgerð sinni fyrir
fáeinum dögum. Nefndin skilar sameiginlegu áliti
um þetta mikilvæga og snúna viðfangsefni sitt og
er það eitt töluverð tíðindi. Hljótum við öll að
binda við það vonir að þar með sé stigið fyrsta
skref í átt að sæmilegri sátt
meðal þjóðarinnar um megin-
efni fiskveiðistjórnunarkerfis-
ins þótt rétt sé að viðurkenna
að margt er enn óunnið. Ég tel
fyrir mitt leyti að skýrsla auð-
lindanefndar færi alla nær
sáttargjörð í málinu.
Hema forseti.
Það er einkenni stuttrar
stefnuræðu að hverju sinni er
aðeins rúm til að nefna örfáa
þætti úr stefnumálum ríkisstjórnarinnar. Upp-
talning á hinum fjölmörgu málefnum hefur lítið
gildi. Aherslur ríkisstjórnarinnai’ á þeim sviðum
munu koma fram við fjárlagaumræðuna og þegar
þingmál ráðherranna munu berast þinginu á
næstu vikum. Ég lýk máli mínu með því að óska
eftir góðu samstarfi við forystu þingsins og
stjómarandstöðuna um framgang mála og áma
íslenskri þjóð allra heilla í bráð og lengd.
Minnkandi
þensla mun
draga hægt og
örugglega úr við-
skiptahalla
Skýrla auðlinda-
nefndar
færir alla nær
sáttagjörð
í málinu