Morgunblaðið - 09.12.2000, Blaðsíða 54

54 LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Sannleikanum er
hver sárreiðastur
STANZ - baráttu-
hópur gegn umferðar-
slysum hefur sannar-
lega hrist duglega upp í
umræðunni um umferð-
aröryggisáaetlim ríkis-
stjómarinnar ef marka
má þau viðbrögð sem
greinarkom mitt
„Efndir en ekki nefnd-
ir“ sem birtist í Morg-
unblaðinu þann 9. nóv-
ember, hefur fengið.
Þar leyfði ég mér að
benda á að nokkur mik-
ilvægustu markmið í
umferðaröryggisáætl-
un ríkisstjómarinnar
hafi ekki náð fram að
ganga. Gerði ég einkanlega að um-
talsefni þær staðreyndir að á sama
tíma og skrifaðar em langar skýrslur
um háleit markmið í þágu umferðar-
öryggis, er umferðarlöggæsla í sögu-
legu lágmarki og framkvæmdir við
umferðarmannvirki skomar niður á
fjárlögum.
Greinin virðist hafa komið illa við
Sólveigu Pétursdóttur, dómsmála-
ráðherra, sem skrifar svargrein í
Morgunblaðið þann 16. nóvember s.l.
þar sem hún fer mikinn í að drepa
málefnalegri gagnrýni á dreif. SkDj-
anlega á dómsmálaráðherra, sem er
fyrst og fremst stjómmálamaður,
erfitt með að afsaka aðgerðarleysi
stjómvalda á annan hátt en þann að
benda á þau atriði úr umferðarörygg-
isáætluninni sem þegar hafa komist í
framkvæmd. Eyðir hún því töluverðu
rými í að telja upp atriði eins og
punktakerfið, ökuferilsskrána, Rann-
sóknamefnd umferðarslysa (sem var
Ólína
Þorvarðardóttir
þegar til en var endur-
vakin), rauðljósa-
myndavélar o. s.frv.
Um þessi atriði er eng-
inn ágreiningur - enda
voru þau ekki til um-
ræðu í grein minni.
Gagnrýnin fólst í því að
benda á skort á fram-
kvæmdum á loforðum
sem hafa mest vægi í
baráttunni við umferð-
arslysin og blandast
víst engum, nema e.t.v.
Sólveigu Pétursdóttur,
hugur um að öflug, fyr-
irbyggjandi umferðar-
löggæsla og örugg um-
ferðarmannvirki em
þar forgangsmál.
Ráðherrann telur að umfang um-
ferðareftirlits á þjóðvegum landsins
verði best metið með því að skoða töl-
ur frá árinu 1999. Það ár hafði lög-
reglan í 12.641 tilfellum afskipti af
ökumönnum í dreifbýli vegna
meintra brota á reglum og þar af
vom 8.639 hraðakstursbrot. Ef þess-
um tölum er deilt niður á 365 daga
ársins kemur í Ijós að öll lögreglulið
landsbyggðarinnar höfðu að meðal-
tali afskipti af 23 ökumönnum á dag
vegna hraðaksturs. Með þessum „af-
kösturn" reynir ráðherrann að hrekja
þær réttmætu fullyrðingar að um-
ferðarlöggæslu þurfi að stórefla.
Hver maður hlýtur þó að geta séð að
23 hraðakstursbrot á dag á öllum
þjóðvegum landsins og götum innan
smærri bæjarfélaga, er fráleitt öflug
umferðarlöggæsla.
Þá bendir Sólveig að fjárframlög til
vegamála hafi aukist á síðustu ámm
Mikið urval af tískuefnum!
Burberry’s efni, prjónaefni, gervi snáka- og
krókódílaskinn og margt margt fleira.
VIRKA
Mörkin 3 - Sími 568 7477
www.virka.is
Opið
Mánud.-föstud. kl. 10-18.
Lau. kl. 10-16.
Æ R1-O.U___:____
Umferðaröryggi
Það er til lítils að skrifa
skýrslur og skipa
nefndir, segir Ólína
Þorvarðardóttir, þegar
mikilvægustu markmið-
in ná ekki fram að
ganga.
og reynir með þvi að hrekja þá stað-
reynd að niðurskurður til fjár-
framlaga nýbygginga umferðar-
mannvirkja hafi átt sér stað. í því
sambandi er vert að minna ráðherr-
ann á að fjárframlög til vegamála fela
í sér allar framkvæmdir til vegamála
(þar á meðal jarðgöng og viðhald
vega) en gagnrýni mín beinist ekki
síst að niðurskurði til nýframkvæmda
umferðarmannvirkja í Reykjavík,
skv. fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnar-
innar. Sá niðurskurður, ásamt hættu-
ástandi í umferðarlöggæslumálum
landsins, er bláköld staðreynd á sama
tfma og hin háleitu markmið umferð-
aröryggisáætlunarinnar gera ráð fýr-
ir fækkun umferðarslysa.
Það getur hver maður séð að
skýrsla með innantómum orðum ger-
ir lítið gagn. Það er til lítils að skrifa
skýrslur á skýrslur ofan og skipa
nefndir sem gera áætlanir um fram-
kvæmdir sem eiga að leiða til fækk-
unar umferðarslysa - þegar mikil-
vægustu markmiðin ná ekki fram að
ganga. Á nýafstöðnu umferðarþingi
voru kynnt til sögunnar drög að um-
ferðaröryggisáætlun til næstu tólf
ára þar sem markmiðið er 40% fækk-
un umferðarslysa á tímabilinu og að
minna en 120 manns látist. Athygli
vakti að Umferðarþing 2000 sam-
þykkti einnig tiliögu þar sem skorað
er á stjómvöld að tryggja nægfiegt
fjármagn úr opinberum sjóðum til að
koma framkvæmdum Umferðarör-
yggisáætlunar 2001 - 2012 í verk.
Þingið skoraði jafnframt á stjómvöld,
og þar með Sólveigu Pétursdóttur, að
lýsa nú þegar yfir að væntanleg áætl-
un muni uppfylla framangreind skil-
yrði. I þættinum Deiglunni, sem
sendur var út í Ríkissjónvarpinu
sunnudaginn 3. desember sl. lýsti
Þórhallur Ólafsson, formaður um-
ferðaröryggisnefndarinnar, því yfir
að hann væri hættur nefndarstörfum
- enda sagðist hann langþreyttur á að
bíða eftir áhuga hjá ríkisstjórninni að
koma tfilögum nefndarinnal• í verk.
Þar með tekur sjálft Umferðarþing
og formaður Umferðarráðs, Þórhall-
ur Ólafsson, að miklu leyti undir
gagnrýni okkar félaga Stanz-hópsins
(auk mín má þar nefna greinar Ragn-
heiðar Davíðsdóttur, Önnu Ringsted
og fleiri) sem bent hafa á aðgerðar-
leysi stjómvalda í umferðaröryggis-
málum.
í grein dómsmálaráðherra koma
fyrir undarlegar aðdróttanir í garð
Stanz-hópsins þar sem hún lýsir bar-
áttu hópsins „sem sérstakri baráttu
gegn dómsmálaráðherra" fremur en
bættri umferðarmenningu. Óhætt er
að fullyrða að meðlimir Stanz-hóps-
ins hafa engan áhuga á persónustríði
við dómsmálaráðherra, því hér á bæ
gera menn glöggan greinarmun á
mönnum og málefnum. Ummæli ráð-
herrans em því fráleitt viðeigandi í
þessu samhengi.
I annarri grein í Morgunblaðinu
þann 28. nóvember sl. sjá þeir Óli H.
Þórðarson og Sigurður Helgason,
sem starfa hjá Umferðarráði, ástæðu
tfi að rengja fullyrðingar Stanz-hóps-
ins um skerta löggæslu og leggja
talsmanni hópsins reyndar orð í
munn í þeim efnum. Það hlýtur að
vekja furðu okkar, sem vinnum hug-
sjónastarf í þágu umferðaröryggis-
mála í frítíma okkar, að talsmenn
þeirra stofnana, sem eiga lögum sam-
kvæmt að fara með umferðarmálefni
í landinu, sjái fremur ástæðu til að
gera starf okkar tortryggilegt en að
fagna sjálfboðnum liðsauka. Maður
hefði fremur búist við því að umferð-
aryfirvöld landsins tækju undir þau
sjálfsögðu baráttumál sem þessi hóp-
ur almennra borgara vill beita sér
fyrir fremur en að stilla honum upp
sem „andstæðingi" formlegra vald-
hafa. Þegar svo er komið er stutt í
meinsemi og ótta - en hvorugt á
heima í umræðu þar sem líf og hefisa
vegfarenda er í húfi.
Höfundur er háskdlakennari og
meðlimur ( Stanz - baráttuhópi gegn
umferðarslysum.
ISLENSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1086. þáttur
SVEITUNGI minn, Rögnvaldur
Þorleifsson frá Hofsá, skrifar mér
mjög fróðlegt og greinargott bréf
um urlast, urlaður og url og birti
ég þetta bréf með ánægju og þökk-
um:
„Ágæti Gísli.
Eg les jafnan frábæra þætti þína
um íslenskt mál í Morgunblaðinu. í
þætti þínum sl. laugardag óskaðir
þú eftir upplýsingum um sögnina
að urlast, lýsingarorðið urlaður og
nafnorðið url. Þá minntist ég þess,
að ég hefi oft heyrt son minn Berg
Þór nota sögnina að urlast. Ég
veitti þessu málfari hans þó ekki
athygli fyrr en allrasíðustu árin.
Hann notar sögnina jafnan í þeirri
merkingu að verða uppnæmur,
æstur eða brjálast. Dæmi: Hann
urlaðist alveg, þegar ég sagði hon-
um fréttina. Ég er alveg að urlast
út af þessum veikindum - (verða
brjálaður út af þessum veikindum).
Ég hefi ekki heyrt hann nota lýs-
ingarorðið eða nafnorðið.
Bergur, sem er 36 ára gamall,
bjó á Hornafirði nokkur ár og
dvaldi um skemmri tíma í öðrum
landshlutum, þó ekki á Norður-
landi eystra eða vestra. Ég spurði
Berg um þetta orðafar í fyrradag.
Hann sagðist hafa lært sögnina af
vini sínum Úlfari Finnbjömssyni
(Þorvaldssonar), eða tekið hana
upp eftir honum, líklega um 10-12
ára aldur. Úlfar dvaldi á þessum
árum á sumrum í Öxarfírði. Ég og
fjölskylda mín bjó á þessum árum í
Amarnesi í Garðabæ og fjölskylda
Finnbjöms líka. Þama vom þá
margir strákar á líku reki og Berg-
ur og umgengust mikið og frömdu
strákapör. í þeim hópi var m.a.
Úlfar, Hermann Steingrímsson
(Hermannssonar), Jóhann
Brandsson líffræðingur o.fl. Úlfar
býr í Reykjavík. Ég hringdi í hann
í gær og spurði hann um þessi orð.
Hann sagðist oft nota sögnina að
urlast og í þeirri merkingu, sem að
ofan getur, en ekki lýsingarorðið
eða nafnorðið. Ég spurði hvar
hann hefði lært þetta orð. Hann
taldi að hann hefði sjálfur búið það
til og giskaði á að hann hefði breytt
sögninni að sturlast í urlast. Hann
sagðist ekki minnast þess að hafa
heyrt orðið í Öxarfirðinum, eða
annarsstaðar.
I þessu tilviki virðist sögnin að
urlast hafa orðið til sem slangur-
yrði meðal stráka í Amarnesinu.
Ég hefi ekki heyrt önnur börn mín
nota orðið, og ekki annað fólk, svo
ég muni.
Bergur er nú bóndi í Eyja- og
Miklaholtshreppi á Snæfellsnesi
og þekkir og umgengst marga í
sínum hreppi og í Kolbeinsstaða-
hreppi, og vera má að kunningjar
hans taki orðið upp eftir honum.
Úlfar, sem er matreiðslumeistaii,
umgengst enn fleira fólk. Hugsan-
legt er að fleiri jiessara fornu fé-
laga noti orðið. Eg hefi ekki kann-
að það.
Þetta vekur ýmsar spurningar
um tilurð orða og útbreiðslu
þeirra.
Með bestu kveðju.“
★
Vilfríður vestan kvað:
Mælti Karítas blíðust á brá
við Bósa sinn (það var nú þá)
þessum blessunarorðum:
„Komdu ber eins og forðum
upp í bólið mér einni hjá.“
★
Guðmundur Kr. Reykdal í
Reykjavík sendir mér afar vandað
og fróðlegt bréf sem ég birti með
þökkum. Fyrri hlutinn kemur hér,
en seinni hlutinn í næsta þætti:
„Kæri Gísli.
Ég þakka þér fyrir fróðlega og
skemmtilega þætti um íslenskt
mál i Morgunblaðinu. í þætti þín-
um nr. 1081 birtist bréf frá Árna R.
Árnasyni alþm., sem ég sé mig
knúinn til að gera nokkrar athuga-
semdir við. Ég vil taka fram að öll
umræða um málfar og staðhætti á
norðanverðum Vestfjörðum er
fagnaðarefni. Sjálfur á ég ættir að
rekja til eyðibyggða Sléttuhrepps
og Grunnavíkurhrepps, sem báðir
eru löngu aflagðir sem sveitarfé-
lög, og átti ég reyndar heima á
Látrum í Aðalvík fyrstu ár ævinn-
ar þó þá hafi hin eiginlega byggð
verið komin í eyði.
Á uppvaxtarárum mínum á ísa-
firði, nokkru síðar en alþingismað-
urinn ólst þar upp, átti ég þess
kost vegna einstæðs áhuga for-
eldra minna að kynnast Jökul-
fjörðum, Aðalvík og Hornströnd-
um, bæði staðháttum og sögu,
betur en þá tíðkaðist meðal ungl-
inga.
Ami nefnir í bréfi sínu að í um-
fjöllun í Mbl. 3. september sl. hafi
verið rætt um Jöioilfjörð, en rétt
er að enginn fjörður með því nafni
er til á Vestfjörðum. Hins vegar
hvarflar að mér að um misskilning
hafi verið að ræða, sprottinn af
þeirri málvenju að tala um Jökul-
fjörður í kvk. ft. Vestfirðingar eiga
það til að kvenkenna það sem aðrir
landsmenn hafa í karlkyni og næg-
ir þar að nefna fjörk og fjarkir í
stað fjarka í spilum, skúrin og
skúrirnar, hvort sem rætt er um
rigningarskúr eða lítið hús. Eins er
það með ömina, sem aðrir lands-
menn telja konung íslenskra fugla,
hún er í kvenkyni fyrir vestan.
Gaman er að geta þess hér að vél-
báturinn Örn IS 18, sem varðveitt-
ur er á safninu í Neðstakaupstað á
ísafirði var ævinlega nefndur Örn-
in í daglegu tali og skipstjórinn
Torfi á Örninni.
í þætti þínum hefur áður verið
fjallað um Fjörður, landsvæðið á
utanverðum skaganum milli Eyja-
fjarðar og Skjálfanda, sem alkunna
er að haft sé í kvk. Færri vita að
vestur við Djúp er venjulega talað
um Fjörðumar þegar rætt er um
svæði það sem aðrir landsmenn
myndu kalla Jökulfirði. Sjómenn
tala um að fara norður 1 Fjörður og
að hann liggi út Fjörðurnar þegar
norðaustan vind leggur yfir Djúpið
beint uppá Bolungarvfk."
★
Hlymrekur handan kvað:
Margt henti manngreyið Kol,
og misjafnt hans styrkur og þol,
en aldrei þó meira
og atlotafleira
en í leikum með Lucille Ball.
★
Auk þess fær Gísli Marteinn
Baldursson stig fyrir Evróvisjón,
ekki, júró“-ómyndina.