Skírnir - 01.01.1908, Blaðsíða 79

Ritdómar.
79“
tákni hér ríkisráðiS norska, að »utanstefnin<;'ar« merki útboð ti)
hernaðar og að ákvæðið uni skipsfarmatia merki það, að Islending-
ar hafi selt sjálfstæði sitt fyrir mat og önnur gæði, eins og Esaú
forðunt daga seldi frumburðarrétt sinn. Ætti naumast að þurt'a að'
taka það fram oftar en gert hefir verið, að ekkert. af þessum atrið-
um fær staðist við nánari íhugun. ))Be/.tu menn« eru synilega
nefndarmenn og handgengnir menn konungs á Islandi, eins og
samþyktin fra 1302 ber með sér (bls. 13), enda mætti það þykja
næsta ósennilegt, að Islendingar hafi verið þau brirn, að leggja svo-
afar mikilsvert mál undir álit og úrsknrð erlendra manna einna
saman. Hitt nær heldur eigi nokkurri átt, að orðið ))utanstefning-
ar« eigi við útboð til hernaðar, því engin rök finnast til þess í
öðrum heimildum, að Islendiugar hafi átt herskyldu að gegna í
Noregi, og þegar eftir var leitað, var þvi meira að segja mótmælt
af Islendinga hálfu. Samþykt ísletidinga 1302 (bls. 12), bréf Is-
lendinga til ríkisráðsins í Noregi 1320 (bls. 14) og Arnesingaskrá
1375 (bls. 16) sýna það Ijóslega, að hér er átt við utanstefnur
mála undir dóm konungs og ekkert atinað. Atti það að sporna
við því, að dómsvaldið væri að nauðsynjalausu dregið út úr land-
inu, »því at þar höfum vær margfaldan skaða af fengit, ok vit
þat þykjumst vær eigi búa ntega«, segir berum orðum í samþykt-
inni frá 1302, og þeir, sem kunnugir eru sögu Siurlungaaldarinn-
ar, vita að þetta er sannmæli. Að því er þriðja atriðið snertir,
um skipsfarmana, þá er það bersýnilega sett intt í sáttmálann tií
þess að fyrirbyggja, að landið verði bjargþrota af siglingaleysi.
Það á hvorttveggja í senn að aftra því, að Noregskonungur leggi
algert farbann á skip til Islands, og um leið að gera lionum að-
skyldu að sjá um, að landið verði birgt að nauðsynjavöru, hvernig
sem árar. Þessa nauðsynjavöru k e y p t u svo landsmenn við fullu
verði1). Hitt er annað mál, að bæði þetta og flest önnur skilyrði
sáttmálans voru margrofin af konungs hálfu.
Þá er annar aðalviðburðurinn, siðaskiftin og skuldbindingarnar
1551. Höf. ritar langt mál og fróðlegt í marga staði um tildrög
viðburða þeirra allra, er gerðust hór um miðja 16. öld. Lætur
hann það ásannast, að siðaskiftasaga vor er að mörgu órannsökuA
enn sem komið er og bregður hann nýju ljósi yfir ýmsa af við-
burðunum, að minsta kosti fyrir almenningi. Ættu menn að-
1) Það má rnikið vera. ef verzlunareinokunin á eigi að einhverju.
leiti rót sína að rekja til þessa ákræðis.