Skírnir - 01.01.1908, Blaðsíða 50

50
Prédikarinn og bölsýni hans.
óeðlilegt við það, að síra Matthías Jochumsson gerir Guð-
brandi Hólabiskupi upp orðin í kvieðinu, sem hann yrkir
um hann? Engum dettur þó fyrir því í hug að eigna
Guðbrandi kvæðið. Mjög líkt finst mér ástatt um Pré-
dikarann.
Nú þykist eg hafa fært rök að því, að Salómó beri
enga ábyrgð á því, sem í Prédikaranum stendur, né lield-
ur beri honum heiðurinn fyrir það, sem þar er vel sagb
En áður en farið er út í að ákveða nánara, hvenær ritifr
muni vera samið, er þörf að gera nokkura grein fyrir
efni ritsins.
Eg gat um það í upphafi þessarar ritgerðar, að biblí-
an væri ekki alstaðar sjálfri sér samkvæm. Sumum kem-
ur sú kenning víst ekki á óvart. En færri hafa að lík-
indum gert sér grein fyrir því, að í einu og sama riti
biblíunnar skuli vart verða mikilla mótsagna. Þó er
þessu svo farið um Prédikarann. Og fyrir þvi er svo
örðugt að gera grein fyrir aðalefni hans eða megindj’átt-
um hugsananna, sem þar koma fram. En áríðandi er að
gera sér þetta ljóst, ef menn vilja skilja lífsskoðun hansr
og það var nú einmitt tilgangur þessarar ritgerðar.
Eg ætla þá að benda á helztu mótsagnirnar. I 3,1—S
heldur höf. því fram, að öllu í lífinu sé afmörkuð stund
og sérhver hlutur undir himninum hafi sinn tíma. And-
stæður skiftist stöðuglega á eftir einhverju lögmáli, er
eigi virðist stjórnast af nokkurri skynsemi og maðurinn
geti engin áhrif haft á: að fæðast og deyja, gróðursetja
og rífa upp, lækna og deyða, hlæja og gráta, kveina og
dansa o. s. frv. Vegna þessa lögmáls verði alt strit
mannanna árangurslaust og með þessu hafi guð lagt hina
mestu þraut á manninn (v. 9—10). En þegar í 11. v.
sama kapítulans kemur alveg gagnstæð skoðun fram. Þar
farast höf. svo orð: »Alt hefir hann (þ. e. guð) gjört hag-
felt á sínum tíma, jafnvel eilífðina hefir hann lagt í brjóst
þeirra; að eins fær maðurinn ekki skilið það verk, sem
guð gjörir, frá upphafi til enda«. En ekki stendur sú
skoðun lengi, því að þegar í næstu málsgrein ræður höf.