Skírnir - 01.12.1908, Side 69

Islenzk heimspeki.
357
er hvernig hann af gaumgæfni notar hvern mikilsvarðandi
þekkingarþátt, sem hann hefir getað náð til, í hugsana-
vef sinn. En guðfræðin er það, sem einkum hefir frjófgað
hugsun hans, og fær hún aftur yfirhönd hjá honum eftir
þetta tímabil, sem áður er getið um; leitast hann mjög
við að samþýða hugsanir sínar við trúna — eða réttara
sagt guðfræðina — og minnir dálítið á hina fyrri jarð-
fræðinga, sem voru alt af að berjast við að láta hug-
myndum sínum og athugunum bera saman við Nóaflóðs-
söguna.
Eins og við er að búast, virðist hugsun Brynjúlfs
skörpust í guðfræðisefnum, eins og t. a. m. 27. kaflinn sýnir
vel. En ýmislegt gæti einnig bent á mjög góða eðlisfræð-
ingshæfileika hjá honum og koma sumar »einda«-hring-
ferðar hugmyndir hans lesandanum til að minnast þess,
að ýmsir hinna »nýju« eðlisfræðinga vilja telja nokkurs
konar aflhringiður undirstöðu allrar efniveru (materia); og
hugmyndir hans um eindir í geimnum, minna á hvernig ljós-
vakinn á, að sumra hyggju, að vera nokkurs konar al-
heimsmysa, sem sólkerfin með öllum sínum efnum hafa
skilist úr.
Til dæmis um hve óholl áhrif guðfræðin hefir á hugs-
unarhátt þessa heimspekings, sem hér ræðir um, má nefna
þetta. »Mér var bæði ógeðfelt«, segir hann, »og enda
ómögulegt, að fallast á það, að trúin á guðlega forsjón
væri hugarburður. Eg þurfti hennar með«.
Minnir þetta mig á spakmæli eitt sem stendur í minn-
ingarriti Cæsars ura hernað hans í Gallíu (eina spakmælið
sem þar er), en það er á þá leið, að menn séu jafnan
trúgjarnir á það sem þeim þykir æskilegt. En slíkt er
ekki heimspeking samboðið; á því svæði er ekki sannana
að leita. Það er t. a. m. ekki vitund ólíklegra að vér
séum komnir af öpum, þó að oss sé sú hugmynd næsta
ógeðfeld.