Skírnir - 01.12.1908, Side 74

362
Ritdómar.
saman. Bóndi trúir þeim manni fráleitt fyrir dóttur sinni. A hinu
ber samt roeira, að hann trúir honum ekki fyrir jörðinni. Kona
hans gengur í lið með dóttur sinni, þegar á herðii. Bóndi sér, að
hann fær ekki sínu rnáli framgengt. Hann hefir aldrei látið undan
á æfinni. Og hann getur það ekki nú. Hann fer inn í rústirnar,
kippir stoðinni undan baðstofuþakinu, verður uudir því og tynir
lífinu.
Þetta er í stuttu máli s a g a n í ritinu.
Ekki leynir það sér, að höf. er ungur og hefir enn ekki náð
fullu valdi á efni sínu. Hann sýnir alt vinnufólkið á bænum. Þeir
menn eru lítið einkendir. En þeir eru látnir segja sumt af því,
sem allra skáldlegast er í ritinu, Hér fara á eftir fáeitt dæmi:
— Það var eins og eg væri að rista í lifandi skepnu — það var
eins og eg væri að flá lifandi hold. — — Og risturnar frá því í
fyrra voru eins og ljót ör, segir einu vinnumaðurinn um torfristu
í landskjálfta.
— Og eins og jörðin skalf — hún hafði ekka — gráturinn er
■erfiður gömlum. segir annar vinnttmaðurinn.
— Við seinustu stóru landskjálftana kom sprunga, sem var
margar mílur á lengd; eg sá hana sjálf; það lagði upp úr henni
heita gufuna. Jörðin dró andann með opnum munninum. — —
Vitið þið hvers vegna vetrarsnjórinn fyllir ekki gjóturnar? Hafið
þið nokkurn tíma séð svo stórar snjóflyksur, að þær festist í munn-
unum; það er jörðin, sem blæs á móti snjónum; hún býr til gildrur
fyrir mennina. Jörðin er mannæta, segir kerliugin á bænum.
Þetta er afburða-vel að orði kveðið. Eti af því að lesandi veit
svo lítið um þessa menn, annað en að þeit geta talað svona, þá
komast ummælin ekki í samband við neitt hugsanalíf, sem honum.
er kunnugt um. Þau verða líkust gimsteinum, sem vantar um-
gjörðina.
Aðalgalli ritsins er samt í mítmm augum sá, að lesandi fær
svo lítið að kynnast grasafræðingnum. Er nokkttð réttmætt. í þeirri
óbeit, sem bóndi hefir á honum? Eru tvær menningarstefnur þar
að reka sig hvor á aðra? Eða gagnstæðar lífsskoðanir? Þeim
spurningum er engu svarað. Lesandi er jafn-ókunnugur manninum,
þegar leiknum er lokið, eins og þegar maðurinn er fyrst nefndur.
Og samræðurnar eru ekki hvarvetna sem eðlilegastar. Hugsana-
sambandið er sumstaðar furðu laust. Eg bendi t. d. á bls. 64.
Sveinungi (bóndinn) spyr Jórunr.i (konu síua), hvort hún geti
ekki sofið. — Nei, eg get ekki sofið, segir Jórunn. — Þá segir