Skírnir - 01.04.1916, Síða 84

Hvað verður um arfleifð íslendinga?
(Alþýðufræðsla Stúdentafélagsin).
I. Arfurinn.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, hvílíkir ágætis-
mennn hinir fornu íslendingar voru. Menn vita það al-
ment, að tunga sú, er þeir fluttu með sér frá Noregi, mót-
aðist svo i höndum þeirra, að engri tungu er gefið meira
afl, meiri mýkt, meiri auður og lipurð, meiri skýrleiki eða
fegri hljómur. Menn vita, að þeir rituðu á þessa tungu
ódauðleg snildarverk. Hitt er og kunnugt, að gæfan varð
önnur en gjörvuleikurinn. Syrti fljótt yflr, er landið hafði
komist undir erlent vald, og reyndust rétt varnarorð Ein-
ars Þveræings, er hann skoraði á menn hér á landi að
ljá konungi einskis fangstaðar á landi eða þjóð. Því að
íslendingum varð það ofraun, að gæta þess réttar, sem
þeir höfðu áskilið sér í gamla sáttmála. Komu því brátt
hinar mestu raunaaldir yfir landið, svo að Jandsmönnum
varð ekkert frjálst, en kúgun, óstjórn og sultur á allar
hliðar. Þá varð gáfumönnum vorum enginn vegur fær,
og urðu þeir að flýja inn í eigið hugskot sitt. Má segja
sama um þjóðina, sem Bjarni kvað um Odd Hjaltalín, að
hún »gerði sér þar hlátraheim, er heimur grætti«. En
þetta varð þó oss til góðs, afkomöndum þeirra, því að af
þessum rökum er það runnið, að þjóðin geymdi andarauð
fornmanna og jók við, þrátt fyrir alt hið mikla böl, sem
á hana lagðist.
Nú hafa íslendingar bætt mjög efnahag sinn hina síð-
ustu áratugi, og hafa sýnt í því kapp með forsjá. Og
þótt lengra sé leitað, verður hið sama ofan á. Má segja,