Skírnir - 01.04.1916, Side 88

200
Hvað verður um arfleifð Islendinga.
[Skírnir'
Þetta er tekið af handahófi úr kvæðum Egils, en það
er sannast sagt, að þau eru öll gerð af hinni mestu snild.
Og þótt eg hafi eigi nefnt fleiri en Egil, þá eru þó fjölda-
mörg önnur fornskáld, sem eru prýði bókmenta vorra og
væri prýði hvers lands bókmentum, og fult er af gullfalleg-
um lausavísum í sögunum víðsvegar. Mun eg láta nægja
að minna á þessa vísu Þóris jökuls, er hann kvað áður
en hann var leiddur til höggs:
TJpp skaltu á kjiil klifa,
köld er sjávar drífa,
kostaðu huginn at herða,
hér muntu lifit verða.
Skafl heygjattu, skalli,
þó at skúr á þik falli,
ást hafðir þú rrieyja,
eitt sinn skal hver deyja.
Þá er eigi síður mikils vert um rit forfeðra vorra £
óbundnu máli. Þar er þá fyrst á að minnast Islendinga-
sögur, er hafa alla hina sömu kosti sem kvæðin: gagn-
orða snilli í máli og meðferð, og sannkallaður námi þeim
mönnum, er leita að fornu gulli þjóðmenningar vorrar.
Þessar sögur eru ekki skáldskapur, heldur sagnfræði, sem
byggja má á, þótt sumstaðar kenni þjóðsagna og hjátrúar
og ekki megi taka öllu með trúarinnar augum. Slíkt rýrir
eigi tiltrú sögunnar í aðalatriðum. En gjörsamlega ástæðu-
laust er að kalla þessar sögur skáldskap. Því að alt efni
sögunnar hafa höf. haft í munnmælum þeim, er þeir höfðu
heyrt frá blautu barnsbeini og rituðu sem réttast þeir
kunnu. Sagnaritararnir hafa því alls eigi ort, og ef sög-
urnar eru skáldskapur, þá eru þær þjóðsögur. En
þær eru eigi skáldskapur. Það er alls eigi nein minsta
ástæða til að efast um, að þær hafi geymzt réttar á vör-
um manna, því að þá voru eigi bækur eða ritföng algengt eða
almenningseign, og þess vegna urðu menn að leggja miklu
meira á minnið og urðu því langtum minnugri en vér erum.
Þó þekki eg marga samtíðarmenn vora, sem segja langar
sögur rétt og nákvæmlega og samtöl manna orðrétt. Svo-