Skírnir - 01.04.1916, Blaðsíða 96

■208
Utan úr heimi.
[Skirnir
vingur hefir verið lítill, og er hér einnig bending um að breyta
stefnu greiðsluviðskiftanna.
2. Víxilgangverðið fer samt ekki eingöngu eftir greiðsluvið-
skiftunum, heldur einnig eftir því, hvort 1 á n s m i ð i 11 1 a n d s i n s
,h e f i r lækkað í verði í samanbiirði við gull, en gildi
peninganna í útlöndum só jafnt sem fyr, eða ekki. Verð á öllu í
landinu ((verðlagið, Prisniveauet) er sem sé komið undir því, hve
mikið er ( landinu af gulli, seðlum og öðrum lánsmiðli. Ef nú er
gefið út of mikið af seðlum eða veitt of mikið lánstraust, þá eykst
kaupmagnið án þess að vörumagnið í landinu hafi aukist, verð á
vörum hækkar og peningarnir falla í verði. Ef peningarnir hafa
ekki fallið í verði í útlöndum, þá innleysa menn seðla heimalands-
ins og fá gull fyrir, sem þeir svo senda til útlanda þar sem það
er meira virði. Heimalandið tæmist þvi af gulli, bankarnir hætta
að geta leyst inn seðlana og nú bjóða menn meira verð fyrir gull
en seðla. Þegar gullið er horfið út úr landinu, eru engin tak-
m ö r k fyrir gangverðsbreytingum á útlendum víxlum, gulldeplarnir
eru horfnir. Þegar orsökin til lágs víxilgangverðs á heimalandið er
sú, að það skuldar útlöndum, þá græða útlendingar á víxilgang-
verðiuu í viðskiftum vegna þess að kaupmagn peninga heima-
landsins er óskert. En þegar verðfall peninganna í heimalandinu
er orsökin, þá græða hvorki útlendingar né tapa á lágu víxilverði
vegna þess, að þó að þeir fái meiri upphæð í peningum heima-
landsins fyrir vörur sínar, þá eru peningar þess því minna virði.
Aftur á móti geta auðvitað þeir, sem eru hepnir, grætt á
breytingunum á víxilgangverðinu, jafnt þegar um er að kenna
verðfalli peninganna, eins og þegar orsökin er óhagstæð greiðslu-
viðskifti landsins. Ef maður semur t. d. um kaup á togara í Þyzka
landi fyrir 250,000 mörk þegar markið er 85 aura virði, þá svarar
það til 212,500 króna. Ef markið er nú fallið á gjalddaga niður í
75 aura, þá á maðurinn ekki að greiða meira en 187,500 krónur,
þ. e. a. s. hann hefir grætt 25,000 krónur á verðt'allinu. En ef
markið hefði stigið < verði, þá hefði maðurinn aftur á móti tapað.
Viðskiftin eru því orðin miklu áhættumeiri vegna breytinganna í
víxilgangverðinu. Lönd, sem eru á þeirri hálu braut, að hafa gefið
út of mikið af seðlum eða veitt of mikið lánstraust, skulda vana-
lega öðrum löndum mikið fó, og þar sem ekkert land getur skuld-
að öðrum löndum miklar fúlgur til lengdar, þá kemur fyr eða
síðar að því eina ráði, sem hægt er að nota, ef landið á ekki að
verða gjaldþrota, t. d. á þann hátt, að lögákveða minna verð í