Skírnir - 01.04.1916, Side 110

-222
Utan úr beimi.
[Skírnir
•víxlapólitík til þess að þetta gæti komið að tilætluðum notum. Ef
tilhögun þessi verður samþykt, þá er þar með seðlabönkunum (ríkinu)
ekki einungis veittur réttur til að ákveða öll verð á Norðurlöndum,
Jieldur einnig til að stjórna öllu atvinnulífinu og verða þeir þá
skyldugir til að leiða landið út úr öllum ógöngum ófriðarins og við-
skiftakreppu þeirri, sem að líkindum kemur, er friður verður saminn.
Eftir að hafa litið á hvernig alþjóðaviðskiftin eru að breytast
í ófriðinum, mun eg nú benda á aðaldrættina og hver viðfangsefni
virðast liggja fyrir viðskiftalífinu í framtíðinni.
IV.
1. Eitt hið eftirtektaverðasta við þessa styrjöld er hin m i k 1 u
afskifti ríkisinsaf ófriðinum á bak við tjöldin, jafnt í við-
skiftalífinu sem annarstaðar. Seðlabankarnir hafa fengið
margf aldlega aukin völd og eru ekki að eins lánveitend-
ur rikisins, heldur einnig í raun og veru leiðtogar alls atvinnulífs-
ins. Það er mjög líklegt, að seðlabankarnir verði efldari eftir ófrið-
inn heldur en áður, bæði vegna þess að viðskifti þeirra hafa
margfaldast 1 ófriðinum, og vegna þess að þeir hafa sannað,
hve mikils virði það er fyrir þjóðfélagið að hafa sér til aðstoðar
öflugan seðlabanka, sem er vel stjórnað, ef einhver vandræði ber að
höndum. Tíminn synir ekki eingöngu, að hagsmunir einstakling-
anna verða að lúta hagsmunum þjóðfólagsins, heldur einnig, að
grundvöllurinn undir öllu lífi þjóðarinnar er gangur atvinnulífsins.
2. Auk þessa hafa menn hafið rannsóknir á nýjum grundvelli
og breytt skoðunum á fjölmörgum sviðum. Þannig um álitið á
g u 1 1 i n u. Fáir eru þeir hlutir, sem menn álitu hafa eins óbreyti-
legt verð eins og gullið. Það var sameiginlegur verðmælir fyrir
allan hinn mentaða heim. Þess vegna álitu menn það vera óbrigð-
ula hjálp á erfiðum tímum og nauðsynlegt fyrir fjármálalegan und-
irbúning ríkjanna undir ófrið. Menn sáu, hvernig Frakklandsbanki
hafði veitt ríkinu ómetanlega hjálp 1870, með því að hafa fyrir
hendi mikinn gullforða, sem hann gat selt, og í hans stað gefið út
óinnleysanlega seðla fyrir ríkið. Menn bjuggust til að gjöra hið
sama nú í byrjun ófriðarins og söfnuðu þess vegna gullinu inn í
bankahvelfingarnar með því að gefa út smáseðla. En síðar hefir
brugðið svo við, að þó að víxilgangverðin féllu niður úr öllu valdi
og slöguðu eins og drukkinn maður, þá hafa bankarnir sent tiltölu-
lega lítið gull út úr landinu, en safnað sífelt meiri gullhrúgum, og
legið á þeim eins og ormar. Þeir hafa viljað geta sýnt vöxt-
inn af gullfúlgunni, þrátt fyrir ófriðinn, svo að þjóðin
gæti haft fyrir augum hve mikið af efnum ríkisins væri ónotað
enn. Meun hafa dýrkað gullkálfinn, en ekki reyntaðfæra
sér hann í nyt.
Þar að auki hafa sést þess dæmi, að gullið getur ekki
komið að tilætluðum notum, þegar ekki er hægt
að fá vörur þógullsó íboði. Gullið er þó aldrei annað
en ávísun á umráð yfir ákveðnu kaupmagni á vörum eða vinnu,