Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1882, Blaðsíða 89

89
bygðr bœr síðar, sem fengið hafi annað nafn ? Sama er að segja
um legstað Melkorku; hann hlýtr að vera frammi í Laxárdal, þar
sem sagan segir, að þau, f>orbjörn og hún, liggi bœði í kumli
í Laxdrdal, bls. 158, þannig væri ekki sagt, ef þau hefði verið
grafin niðri á sjóarbakka. f*að er ólíklegt, að þau f>orbjörn og
Melkorka hafi verið flutt þangað ofan frá Lambastöðum; enn þar
fyrir getr hóllinn verið kendr við Melkorku, síðan hún var á
Höskuldsstöðum. f>að er svo víða, að hólar draga nafn af mönn-
• um, þó að þeir sé ekki legstaðir þeirra.
Síðan fór eg frá Höskuldsstöðum og út að Rútsstöðum. Rétt
fyrir utan Höskuldsstaði, millum þeirra og Sauðhúsa, er graslægð,
er liggr upp og ofan, sem nú er kölluð Orrustulág. Menn hafa
haldið, að Rútr hafi barizt hér við húskarla Höskuldar, þegar hann
rænti nautunum frá Höskuldi, Laxd. s. bls. 62 ; sjá Safn til s. ísl.
II 570, og Kálund I 467—468; enn þetta getr ekki verið; þessi
Orrustulág kemr ekkert Laxdœla sögu við, þvíað þeir Rútr börð-
ust hjá garði á Kamlbsnesi: „f>eir Hrútr sá ei fyrr eptirreiðina,
enn þeir áttu skamt til garffs d Kambsnesi; stíga þeir Hrútr þegar
af baki, ok binda hesta sína, ganga fram á mel nokkurn, ok sagði
Hrútr, at þeir myndi þar við taka“, og svo bls. 64: „í>ar er nú
kallaðr Orrustudalr, síðan er þeir börðust þar“. Fyrir norðan
túnið á Kambsnesi gengr lægð upp eftir, sem enn í dag heitir
Orrustulægð eða Orrustudalr. þaðan, heim að garði á Kambsnesi,
eru melar\ þar á melbarðinu börðust þeir Rútr. f>etta á mæta
vel við söguna, og getr heitið hjá garði á Kambsnesi.
þegar eg kom að Rútsstöðum, litaðist eg þar um fyrst. Rúts-
staðir hafa verið í eyði nú hér um bil 100 ár, og liggja hálfir und-
ir Kambsnes, enn hálfir undir f orbergsstaði, sem eru þar rétt fyr-
ir sunnan, og liggja nær saman garðar. Túnið er stórt áRútsstöð-
um og nær ferskeytt; sést enn glögt fyrir öllum túngarðinum;
hefir hann viða verið alldigr, einkannlega að ofan, og landsuðrs meg-
in er hann svo stórkostlegr, að hvergi hefi eg séð slíkan fornan
garð ; hvorki utar eða innar sést fyrir nokkurum öðrum garði; fyrir
ofan túnið liggr þjóðvegrinn. Sunnan til í túninu eru yngri bœjar-
tóttirnar, og standa lágt; þar fyrir norðan er brekka. Norðan til
í túninu hefir bœr Rúts, eða hinn forni bœr, staðið, þar sem túnið
er hæst; þar eru ákaflega miklar móarústir, með eins og þúfnagörð-
um, sem mest ber á, enn ekki séstáþessum stað fyrir tótta lögun;
orsökin getr verið sú, að þegar yngri bœrinn var bygðr, hafi ver-
ið rifið grjótið úr fornu tóttunum og notað í hinar, og rústirnar
svo með tímanum orðið að stórum þúfum. Upp við túngarðinn
eru tvær langar tóttir fornar, er snúa langsetis með garðinum. Fyr-
irsunnan, þar sem forni bœrinn hefir staðið, er hoftóttin, og stendr
þar einstök; sjá lýsing á hoftóttinni hér að framan í Árb. bl. 4 —
6 b