Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1882, Page 92

92
upp til j>rándargils". prándargil heitir enn í dag stórt gil langt
fram í Laxárdal að sunnanverðu, er gengr þvert ofan í Laxá. það
er nokkuru neðar í dalnum enn á móts við Goddastaði; rétt fyrir
framan gilið er bœr, sem heitir þrándarkot. Ef þetta væri rétt,
þá hefði Höskuldr gefið Rúti alt það land að sunnanverðu í Lax-
árdal, sem þessir bœir standa nú á: Kambsnes, Saurar, Sauðhús,
Höskuldsstaðir, Hornstaðir og I.eiðólfsstaðir. það sjá allir, að þetta
getr ekki verið rétt; Höskuldr hefir þó ekki gefið honum sitt eigið
höfuðból, sem hann bjó á jafnt eftir og áðr. það liggr í augum
uppi, hvernig þessu er farið. Höskuldr gaf Rúti land hinum megin
upp með fjallinu að sunnanverðu, fram frá Rútsstöðum eða jþorbergs-
stöðum. Næsti bœr þar fyrir framan er þ>orsteinsstaðir (þeir eru tveir
saman), það er nokkuð löng bœjarleið; svo er stutt bœjarleið fram að
Köldukinn, og þánokkuð lengra fram að Skógsmúla. Milli þessara
síðast töldu bœja er gil, sem heitir Hrútagil, oggengrsuðr úr fjall-
inu ofan í Haukadalsd. f>að hefir upptök sín í svo kölluðum Höskuld-
staðatjörnum uppi á hálsinum, og er hér um bil á móti Höskuldsstöð-
um. Hér erþví auðsjáanleg ritvilla: „þrándargil11 fyrir „Hrútagil11.
J>ó hún sé ekki svo stór, þá getr hún valdið miklum misskilningi.
j>egar þetta er þannig skilið, þá fer alt vel. Lnb., bls. 114—115,
styrkir og þetta, þó að hún nefni ekki takmörkin að framanverðu:
„honum (Rúti) galt Höskuldr í móðurarf sinn Kambsnesland milli
Haukadalsár ok hryggjar þess er gengr or fjalli ofan f sjó“. f>etta
er rétt, þvíað Rútsstaðir standa sunnan til við þenna hrygg. peg-
ar Rútr fékk þetta mikla land, þá hefir Höskuldr tekið aftr hinn
nyrðra part af Kambsnesi fyrir norðan hrygginn. og þar sem bœr-
inn stendr, þvíað f>orleikr bjó á Kambsnesi síðar, sonr Höskulds.
Fyrir framan Skógsmúla skerst dalr inn í fjöllin, sem heitir þver-
dalr, og liggr fram samhliða Laxárdal. Ná drög hans nokkuð
lengra enn fram á móts við þrándargil. J>að gæti því verið, að
þessum stað væri þannig háttað, að hér ætti að standa: „fram á
móts við þ>rándargil“. f>ó held eg, að hið fyrra sé réttara, því að
Rútr átti þó œrið land, þótt hann ætti ekki þverdal með, þar sem
hann átti alt suðr að Haukadalsá. þ>að eru líka óglögg landa-
merki, að miða við það, sem er hinum megin við fja.ll, því að hœgt
myndi að hafa eitthvert merki sama megin. Eg hefi þá fœrt rök
fyrir þessari leiðréttingu.
Eg hefi hér að framan einkannlega talað um þá sögustaði, sem
eg í þessari ferð kom á, og athugaði með mínum eigin augum, enn
margir eru þeir staðir í Laxd. s., sem eg hefi áðr kannað, t. d. ferð
þeirra þ>orgils Höllusonar suðr í Skorradal, og um druknun f>orkels
Eyjólfssonar og fl., enn hér er ekki rúm fyrir það í Árb. að þessu
sinni. Síðan gerði eg dagbók mína, sem eg gat. Á þ>orbergs-
stöðum fékk eg marga gamla hluti, fór síðan af stað eftir miðjan