Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1882, Side 100

IOO
sýna fram á hitt, að trúin á aftrgöngu fórólfs er ekki neinn seinni
tíma tilbúningr, yngri enn viðburðir sögunnar, heldr mun hún vera
þeim jafngömul og samvaxin. Eg fyrir mitt leyti hafði helzt hald-
ið um þess konar í sögum vorum, að slíkt myndi hafa myndazt í
alþýðutrúnni, meðan sagan geymdist í manna minni, áðr enn hún
varð fœrð í letr; enn eftir þeim skirteinum, sem hér fyrir liggja,
fyrst orðum sögunnar og svo þeim kennimerkjum, sem eru henni
samkvæm, og sem enn sjást, þá verðr ekki annað séð, enn að Arn-
kell goði, ásamt öðrum, hafi trúað því, að f>órólfr faðir hans gengi
verulega aftr. Er þetta merkilegt dœmi um hina sterku trú forn-
manna á aftrgöngur, þar sem hér liggja svo skýr rök fyrir, og þess
vegna hefi eg tekið þetta hér fram.— Síðan fór eg út að Hrísum,
kom þar um nóttina, og var þar til morguns.
Föstudaginn, 24.júní, fór eg ofan að Saurum ; þessi bœr kemr
nú reyndar ekkert Eyrb. s. við, enn eg þurfti að athuga þar
rauðablástrstótt, sem Dr. Hjaltalín hafði sagt mér frá; hann hefir
og fundið þar digran járnbút, og stórkostlega járntöng, hvort-
tveggja mjög fornlegt; hefir hann lofað að gefa þetta forngripa-
safninu. Tótt þessi er fyrir norðan túnið á Saurum nær Saura-
vatni; síðast hafa verið gerðar úr henni kvíar, sem nú eru af lagð-
ar, enn áðr hafði verið bygt þar fjárhús úr hinni upprunalegu tótt,
sem merki sjást enn til. þ>etta sagði mér fólkið þar á heimilinu.
Eg kannaði þessi tóttabrot og fann, að þar var alt fult af gjalli og
viðarkolaösku, bæði inni í rústunum og í veggjunum; mun því
þannig farið, að það hefir mokazt upp í veggina með annari mold.
Töngin fanst þó ekki hér, heldr suðr í túninu, þar í þúfu milli
tveggja fjárhúsa. Mér var sýndr staðrinn; sá eg, hvar hún hafði
verið grafin upp1. þ>essi kennimerki í sambandi við járnið og
töngina er góðr fundr, til að sýna járngerð hér í fyrri daga. í
Sauralandi er enn töluvert af skógi, fyrir austan, norðan og vestan
vatnið. Frá Saurum fór eg ofan að Gruflunausti við Vigrafjörð;
það er nú kallað Sauranaust, enn rétt hjá naustinu rennr lœkr í
fjörðinn, sem heitir Gruflulœkr; hann kemr ofan úr Sauravatni;
þetta er í j>ing'skálanesi forna, Eyrb. s. bls. 84, sem nú er kallað
Sauranes. Frá bardaganum á Vigrafirði er sagt svo rétt og vel í
Eyrb. s., að eg get ekki lýst því betr; sögunnar orð eru bezt.
1) Nú hefir landfógeti A. Thorsteinson, formaðr fornleifafélagsins, af-
hent þessa hluti forngripasafninu úr dánarbúi Dr. Hjaltalíns. Smiðjutöng-
in er á lengd 2ð þuml. og digr að því skapi; hefir þó verið nokkuð lengri,
þar hún er mjög ryðbrunnin ; töngin vegr 4 pund 49 kvint. Járnbútrinn
vegr 5 pund 15 kvint; hann er á annan veg 5£ þuml., enn á hinn frá 4—5J
þuml. Járn þetta er eftir fyrstu bræðslu eða hreinsun úr jörðinni, og hefir
átt að fara að slá það eða drepa, þvíað inn frá röndinni gengr hvast meit-
ilsfar, þannig að það er nær klofið 1 sundr. þessi klofi nær um 4 þuml.
inn, að ofan er hann og nær 2 þuml. á vídd.