Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1883, Síða 43

43
ánna. Nyrðri áin er af sumum kölluð Tungná þar upp frá, þangaðtil
hin áin kemr í hana, enn fyrir neðan ármótin heitir hún þó Botnsá,
og það er víst hennar rjetta nafn upp frá lika, því hún er aðaláin.
Kálund segir, að því er eg skil (bl. 560), að ármótin sé rétt fyrir
ofan túnið í Botnþþar sem hanntalar um fylgsnin í sambandi við ána
(„lige ovenfor tunet pá Botn“). þ>annig er þetta þó ekki; langt er frá
túninu upp að ármótunum, sjá hér að aftan við Árb. plata II. mynd
i. Uppdráttr af Geirþjófsfirði. öll örnefni vóru týnd í Geirþjófs-
firði, nema Auðarlboer og Einhamar, sjá pl. II. mynd 1. Skal eg
nú fyrst tala um það fyrnefnda. Fyrir ofan túnið í Botni er lág
brekka, sem liggr þvert frá ánni til norðrs; heiman til við brekk-
una nær við ána eru fornar tóttir, sem enn i dag heita Auðarbær
eða Gíslabær, pl. III. mynd 3, aftan við Árb. Hér eru tóttirnar
stœkkaðar og sýndar eins og þær lýta nú út. Mannvirki þetta er
í einu lagi eða samfast, og skiftist í þrjár tóttir, það er als 60 fet
á lengd og 26 fet á breidd um miðjuna. Heimsta tóttin er 23 fet
á lengd, að því er séð verðr, þvi fjárhúskofi hefir verið bygðr við
endann á henni, og ef til vill stungið eitthvað af enda tóttarinnar
í hann. Miðtóttin er níu fet á breidd, enn lengd hennar er breidd-
in á mannvirkinu um miðjuna, þannig að hún eftir lögun sinni snýr
þversum. Fremsta tóttin er 28 fet á lengd. Dyr heimstu tóttar-
innar eru á miðjum hliðvegg, er að ánni veit; enn áþeirri fremstu
út úr hliðveggnum sama meginn, rétt við hornið á miðtóttinni. Ut
úr miðtóttinni sjást engar dyr, að því er séð varð; gólf miðtóttar-
innar er jafnvel lægra enn á hinum, og þannig lagað, að viddin
smámjókkar, og verðr að síðustu sem djúp laut í miðjunni. Allir
veggir tóttanna eru digrir og mjög flattir út. Víða sést fyrir
hleðslusteinum, og kampsteinarnir sáust og stóðu nokkuð upp úr.
Mig langaði mjög svo til að ransaka þessar tóttir með grefti, því
á því er hin mesta nauðsyn, enn það var mér með öllu ómögulegt;
hér var ekki karla á heimilinu, nema bóndinn og gamall maðr, og
þar að auki einn kvenmaðr veikr í bœnum, og yfir stóð hér að
slá túnið, enn hér ekki í annað hús að venda, enda annarstaðar
líkt ástatt. Að grafa upp þessar tóttir er margra daga verk1.
Eg hefi ekki ástœðu til að efast um, að mannvirki þetta sé hinn
forni Auðarbœr, þar sem nafnið hefir haldizt við, ekkert mælir á
móti því, miklu heldr er það sennilegt, enda sýnir lögun og ásig-
komulag tóttanna, að þær munu vera fornar; dyrnar út úr hliðinni
á báðum þeim stœrstu, sem er einkenni fornra tótta. Margbreytt-
1) þegar eg fann síra þorstein Benidiktsson, sem þá hafði nýfengið
Hrafnseyri, beiddi eg hann að sjá um, að þessar tóttir stœðu óraskaðar, að
hvorki væri bygt ofan í þær, eða þær hreifðar á annan hátt; Botn er nefnil.
kirkjujörð frá Hrafnseyri. þetta var það einasta sem eg gat gert, og að
taka mynd af tóttunum, sem eg og gerði.