Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Side 18

20
þessi »almenna sögn« kemur vel heim við frásögn Ljósv. s., því að
kringum kirkjuna er mjög grunnur jarðvegur og klappir; hafa hér
því vel getað verið berar hellur í fornöld. — Þó að þessi frásögn í
Ljósv. s. væri nú ekki til, er hin almenna sögn um sérstaka þing-
manna kirkju samt mjög eðlileg og sennileg. Kirkjugarðurinn er
kallaður búandakirkju-garður, og sýnir það, að kirkjan í honum er
fyrst og fremst kirkja búandans á Þingvelli, bændakirkja, bænda-
eígn, eins og aðrar kirkjur þá1). En nú mun þráfaldlega hafa komið
fyrir að lögrétta hafði samkomu í kirkju og þingmenn flokkuðust í
og við kirkju, og verður það þá mjög ólíklegt að þeir hafi viljað
eða getað notað kirkju bóndans, jafnvel þótt þeir hefðu auðveldlega
getað fengið heimild til þess, engu síður en til hins, að nota kirkju-
garðinn. Aftur á móti sýnir það að þeir notuðu hann, að ekki var
kirkjugarður umhverfis kirkju þingmanna, enda var hann algerlega
óþarfur. Það, að kirkja sú, sem Olafur konungur sendi íslendingum
við til, var bygð á Þingvelli, bendir til að hún hafi verið almenn-
ings eign, — eins og einnig vera bar og gefandinn sjálfsagt hefir
ætlast til, líklegast beint ákveðið; en hitt er í alla staði ólíklegt, að
Olafur konungur hafi gefið búandanum á Þingvelli kirkjuvið eða að
kirkjuviður hans og klukkurnar frá þeim konungunum hafi af al-
menningi (eða lögréttumönnum) verið gefnar búandanum á Þingvelli.
Svo sem áður var sagt mun Olafur konungur hafa sent kirkju-
viðinn sumarið 1018, en atburðir þeir er nú var frá greint í Ljósv. s.
gerðust sem sagt 4 árum áður, eftir tímatali Guðbr. Vigfússonar.
Kirkjan, sem bygð var úr viðnum frá Ólafi konungi, hefir því ekki
verið hin fyrsta þingmanna kirkja, sem reist var á Þingvelli, enda
mátti ganga að því vísu, að kirkja hafi verið reist þar þegar á fyrstu
árum eftir kristnitökuna; en ekki er óeðlilegt að hin fyrsta þingmanna
kirkja hafi verið bygð svo ófullkomin, að hún hafi þótt of lítil eða óveg-
leg er stundir liðu, og þegar Ólafur konungur sendi kirkjuviðinn hefir
þótt sjálfsagt að byggja úr honum nýja kirkju eða stækka hina upp
runalegu. Frásagnirnar í Njáls sögu 123. k. og 145. k.2) um viðburði,
sem eftir tímatali Guðbr. Vigfússonar3) gerðust sumurin 1011 og 1012,
bera með sér að þá hafi til verið kirkja og búanda-kirJcjugarður á
Þingvelli, — áður en kirkjuviðurinn kom frá Ólafi konungi.
I frásögninni í 16. og 17. k. Ljósv. s. er sagt frá því er þeir
Guðmundur ríki, Einar bróðir hans og aðrir hafi gengið eitt kveld
til aftansöngs, »sem þeir voru vanir«, og næsta dag gengu þeir til
‘) Sbr. Grág. III. reg., 627. bls.
J) ísl. s. 3. b., 637. og 817. bls.
s) Safn I. b., 435. bls.