Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Page 34

Biskupskápan gamla.
Eftir
Matthías Þárðarson.
Einn af merkustu gripum Þjóðmenjasafns vors er óefað hin
gamla biskupskápa, er keypt var til safnsins af dómkirkjunni hér í
Reykjavik árið 1897. Er gripur þessi svo merkur fyrir gerð sína,
aldur sinn og uppruna, sögu sína og notkun. Áður en skýrt verður
frekar frá þessari kápu sjálfri skal greint nokkuð frá slíkum káp-
um öðrum.
1. Urn kantarákápur yfirleitt.
Messuklæði presta voru í katólskum sið hér á landi og eru enn
í katólskum löndum þessi:
1. Höfuðlín (humerale).
2. (Messu-)serkur (alba).
3. (Messufata-)lindi (zona, cingulum).
4. Stóla (orarium, stola).
5. Handlín (fanon, manipulus).
6. Hökull (planeta, casula).
Ennfremur hafa prestar, að minsta kosti á seinni öldum, einnig
borið húfu (birrettum). Messuklæði messudjákna voru hin sömu og
presta, nema að því leyti, að þeir höfðu dalmatikur (dalmatica) í
stað hökla; súbdjáknar báru súbtila (subtile, tunicella) í stað hökla og
höfðu ekki stólur. — Biskupar og erkibiskupar báru öll þessi klæði
(nema hattinn) og að auk sokka (tibiália) og skó (sandalia), glófa
(chirothecae, manicae) og mítur (mitra, infula), og ennfremur pallium;
auk þess heyrðu til biskupsskrúðanum: Hringur (annulus), kross á
brjósti (crux pectoralis), og bagall (baculus pastoralis)1). Auk alls
‘) Til messuskrúðans (ornatus integer) má ennfremur telja kaleiksklæðin
(tegumenta calicis): Korpóralshús (bursa corporalium), korpóral (corporale),
patinudúk (palla calicis), vígsludúk (velum calicis) og saurdúk (tinteolum, puri-
ficatorium).