Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Síða 47

49
einura ög síðan í förni kastalarúst. Sóttu margir þangað til hans og líktu
eftir dæmi hans og gerðu sér hreysi umhverfis aðsetursstað hans, en hann gerð-
ist leiðtogi og andlegur faðir ótal barna, þótt aldrei gæti hann barn sjálf-
ur. — Af þessu var hann síðar á öldum talinn höfundur hitis fytsta munk-
lífis, en vitanlega er klausturregla sú sem honum er eiguuð, síðari tíma
samsetniugur. Tvisvar tók Antoníus sig upp og fór til mannabygða, til
Alexandríu, það var þegar Maximinus keisari ofsókti kristna menn 311, og
í annað sinn til að berjast gegn arianismanum; þyrftust menn að honum
til að hlýða á mál hans og sjá hann, því að þeir álitu hann sannheilag-
an mann. Hann dró sig síðan útúr samfélagi við þá sem gerst höfðu
fólagar hans við kastalarústina og fór leynilega á burt með tveimur vinum
sínum til fjarlægari staðar á eyðimörkinni, og dó þar saddur lífdaga 17.
janúar 356. Hann var samlandi og samtímamaður hinna heilögu meyja
Barbaru og Katrínar, og síðustu 16 ár æfinnar var hann og samtímamað-
ur Hieronymusar. Athanasius mikli ritaði æfisögu hans og er hún til út-
lögð á íslenzku og prentuð í Heilagra manna sögum (útg. af C. R. Unger,
Christiania, 1877); í sömu bók eru og sögur þeirra Barbaru og Katrínar.
Skjöldurinn er, eins og sést af meðf. mynd af kápunni, beinn
að ofan, en hliðarnar eru bogadregnar og ganga saman í sljó-
an odd neðst. Niður úr þessum oddi heíir að líkindum í fyrstu
hangið skúfur, sem nú er glataður1). A skildinum er samskonar saum-
ur og á borðanum og með líkum litum; á efra helmingi skjaldarins
er grunnurinn gullsaumaður eins og á borðanum, þannig að gullnir
þræðir eru lagðir hvor við hliðina á öðrum og saumaðir niður með
rauðu silki tveir og tveir, en sporin mynda skrautmyndir, skáhyrn-
inga, tigla, krákustigi o. s. frv., og er þetta sitt með hverju móti á
grunnum myndanna2). Þetta var kallað »brodé á or battu« og tíðk-
aðist fyrrum mjög, einkum i Arras. A neðra helmingi skjaldarins
er grunnurinn saumaður með grænu silki — í miðju dökku en neðst
liósu — upp og ofan, og lagðir gullnir þræðir með millibilum yfir
silkið. Myndin virðist eiga að sýna dómsdag: Kristur situr í miðju
á regnboganum og er gullinn hnöttur undir fótum hans; við hægri
hlið honum ki’ýpur heilög kona, en við hina vinstri heilagur maður.
Engar einkunnir sýna hver þau eru, en búningarnir ei’u þeir, sem
tíðkaðist að hafa á Nýja testamentis dýrlingum, og er konan með
bláa skikkju og í bleikrauðum kyrtli, en maðurinn í brúnum kyrtli
með rauða kápu, fóði’aða bláu. Að líkindum eru þessar persónur
María móðir Jesú og Jóhannes postuli. — Mjög líkt fyrirkomulag er
á mynd einni á fornri eirplötu frá Bæ á Rauðasandi (Þjms. nr. 3083):
*) Sbr. athugagrein á 54. bls. hér fyrir aftan.
’) Sbr. Arb. 1909, 51. bls., um sauminn á korporalshúsinu frá Skálholti.
7