Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Blaðsíða 48

50
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
yfir þeim, sperrur yfir bita og áfellur nýtt. Gamalt ætti þá að vera
hornstafir, biti yfir þeim, sperrur á þeim bita, skammbiti í sperrum
og þil í gafli, syllur og þil í hliðveggjum. 1 framkirkju eru allir stafir
nýir nema hornstafir. Gamalt ætti því að vera syllur, áfellur, bitar,
sperrur, skammbiti og þil, ásamt með súð eins og áður er getið.
Ekki er gott að átta sig á því hvort biskup telur stafina, sem
marka kór og kirkju, til kórsins eða framkirkjunnar. Telji hann þá
til kórsins, má gera ráð fyrir að þeir séu úr torfkirkju I, en álíti
hann þá hinsvegar vera hluta framkirkj unnar eru þeir nýir.
Það er reyndar fleira en umsögn biskups um hina gömlu og nýju
viði sem vekur athygli. Um kórskilin hefur hann eftirfarandi að
segja: „Hinsvegar frá kórdyrastaf til prédikunarstóls er einn út-
höggvinn stafur og fjöl þar á negld, við hverja prédikunarstóllinn
styðst, fjölin er ofantil aukin, eins og hinsvegar undir bitanum, sem
og svo er negld í höggvinn staf“.
Torfkirkja II er tekin ofan árið 1853 og í hennar stað reist timbur-
kirkja sú sem nú stendur í Hólum. Það er ómaksins vert að líta að-
eins á stærðir hennar. I ljós kemur að hún er sömu lengdar og for-
veri hennar en ívið breiðari. Hitt er enn merkilegra að kórskilin í
timburkirkjunni eru nákvæmlega í gullinsniðshlutfalli af lengd henn-
ar. Það er séra Haligrímur Thorlacius Hallgrímsson á Hrafnagili
sem þessa kirkju lét reisa, enda er hann eigandi Hóla á þessum tíma.
I byggingarreikningi sést að Ólafur timbursmiður Briem á Grund er
yfirsmiður og gömlu kirkjuviðirnir seldir hæstbjóðendum fyrir 53
rd. að fráteknum umboðslaunum. Enda þótt séra Hallgrímur eigi
Hóla, bar honum ekki að halda við húsum, það ok kom á leiguliðana.
Af þeim sökum gat verið gott að fá timbur fyrir lítið á staðnum.
Kirkjurnar tvær og húsaviðirnir í Hólabæ.
Hvernig kemur mynd sú, sem reynt hefur verið að bregða upp af
torfkirkjunum tveim, heim og saman við fornviðaleifarnar í gamla
bænum í Hólum?
Auðvitað er ekki beinlínis hægt að sanna að stafimir sívölu og
sveru í skemmunni séu fjórir af sex stöplum eldri torfkirkjunnar og
endurnotaðir í þeirri yngri. En hvað annað gætu þeir verið? Eitt er
víst að úr stafverkshúsi hljóta þeir að hafa verið í upphafi. Ilver
norskur fornhúsafræðingur mundi sjá það undireins. Hann gæti
hinsvegar ekki kveðið á um hvort þeir væru frekar úr kirkju eða
veraldlegu húsi. Nú falla syllumar miklu nákvæmlega í klofa stöpl-