Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Page 50

52
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
anna eins og þeir hefðu þar alltaf átt heima. Með sanngirni má
halda því fram að upphaflega hafi syilur og stafir verið hvort fyrir
annað smíðað. Óskynsamlegt er ekki heldur að halda því fram að
bitarnir tveir í skemmunni, sem prýddir eru sama striki og syllurn-
ar, hafi einnig fylgst að. Að minnsta kosti hæfa höfuð þeirra vel í
bitaklofa stöplanna. Hversvegna þá hafna stöfunum tveim nr. 4 og 9?
Þeir eru af sama sverleik og með sama striki. Að vísu er strik þeirra
öðruvísi staðsett og snið þeirra annað. Við vitum of lítið um strika-
kúnstir fornra smiða til þess að geta fullyrt nokkuð um það, en af
sniði stafanna mætti geta sér þess til að hér væru endatré, e.t.v
sperra, e.t.v. biti. T samfylgd hinna höfum við þá engu að síður, því
veldur strikagerðin. Auk þessara viða bjóðum við í flokkinn spora-
syllunni og tveim reisifjalarbrotum af sörnu ástæðu (3., 5., 7., 17.—
20., 23., 25., 26. og 28. mynd).
I fyrstu lotu má því setja þá tilgátu fram, að stöplarnir fjórir,
syllurnar tvær breiðu um miðbik skemmunnar, sú í innsta stafgólfi
norðanmegin, bitarnir tveir og stafirnir tveir og fjalirnar tvær hafi
í einhvern tíma verið í sama húsi, e.t.v. kirkju eða kirkjum. Til þess
að hnykkja á þeirri tilgátu má spyrja: Er það tilviljun að lengd
sylinanna tveggja er svo sem jöfn áætlaðri lengd framkirkju I? Syll-
an er 5.50 m, framkirkjan 5.15 m. Hér verður að reikna með þykkt
stafanna. Samfylgdarsjónarmiðið er mér ríkt í huga. Til frekari á-
réttingar þeirri þráhyggju skal ég nefna annað dæmi og ef til vill
kalla tvennar fornviðaleifar með í fylgd til viðbótar.
Eins og svo margt annað í skemmunni í Hólum vekur gluggurinn
óskipta forvitni fornhúsafræðings. Næstum má fullyrða að í hann
hefur aldrei glerrúða komið. Kannski hafa menn getað sett
skæni í svona glugg, um það er erfitt að segja. Gluggabora þessi
er á fjöl í árefti ásamt með öðrum fjalvið, sem auðsjáanlega hefur
verið notaður sem slíkur áður en í skemmuna kom. Varpa má fram
í því tilefni þeirri spurningu hvort gluggurinn hafi þá ávallt verið
í reisifjöl, eða er viðurinn sem hann er skorinn í margbrúkaður?
Gluggi í þekju ætti í sjálfu sér ekki að teljast til tíðinda í torfhúsi.
Skjágluggar hafa verið algengir þegar á miðöldum. Hinsvegar benda
allar líkur til að þeir hafi verið neðarlega á þekju. Eftir siðaskipti má
segja að það verði plagsiður að setja litla glugga á þekju kirkna rétt
ofan við prédikunarstól. Aldrei eru þeir þó hátt á þaki á þeim kirkj-
um sem við könnumst við. Af elstu skoðunargerðum, sem eitthvert
mark er á takandi, eru þeir allir með glerrúðum. Nú er ljósboran á
gluggafjölinni í Hólum langt frá neðri brún. Lag gluggsins bendii'