Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Page 115

SAGA HESTALÆKNINGA Á ÍSLANDI
117
dóma, 25 um næma sjúkdóma, 26—29 um sjúkdóina á liófum og limum, 30—31
um taugakvilla. Þar við bætast svo fjórir kaflar (32—35) um þjóðtrú tengda
frjósemi, fósturlát, fangvörn og gæðingsefni, og tveir kaflar (36—37), sem kall-
aðir eru Nærfærnir menn og sjálflærðir lækningamenn, og Dýralæknar og vand-
ræði þeirra — með öðrum orðum sögulegt yfirlit yfir starfsemi þeirra manna
er fengust við hestalækningar. Svo kemur Niðurlag, þar sem dæmin eru dregin
saman og reynt að lýsa sérstöðu og séreinkennum íslenskra hestalækninga. Loks-
ins er Heimildaskrá, Atriðaskrá og Skrá um mannar.öfn.
Niðurskipun efnisins finnst mér vera sérstaklega skýr og rökrétt. Enginn
þarf að efast um, hvar í bókinni hann á að fletta til þess að finna þær upp-
lýsingar sem hann kann að óska að finna. Aðeins er slæmt að efniságrip á al-
þjóðamáli vantar þar sem efni bókarinnar, eins og ég mun víkja að síðar, kem-
ur mörgum við sem ekki geta lesið íslenska tungu.
Ég bef að siálfsögðu ekki lagt á mig að bera bann aragrúa af tilvitnunum,
sem í bókinni eru, saman við frumritin. Prentun og prófarkalestur hljóta að
hafa verið mjög erfið, þar sem vitnað er ekki aðeins í nútíma íslensku, sænsku,
norsku, dönsku, þýsku og fleiri mál, heldur einnig í mállýskutexta og í texta á
eldri stigum þessara mála. Þó virðist yfirleitt tiltölulega vel með tilvitnanir
farið. Þar sem ég er Svíi, er ég samt ef til vill skyldugur að benda á nokkrar
villur í sænsku tilvitnunum. Á bls. 303 neðanmálsgrein 6, í annarri línu að neðan,
á sjálfsagt að lesa taga ekki taka og dá ekki da; bls. 302 neðanmálsgrein 1,
Sveriges första ekki förste veterinárer; samskonar villa, e í staðinn fyrir a, kem-
ur fyrir á bls. 239, neðanmálsgrein 6, les uppblandad í staðinn fyrir uppblanded,
og á nokkrum öðrum stöðum. Þetta gerir að vísu ekki mikið til, en við Svíar
erum montnir af því að hafa önnur sérhljóð heldur en e í áherslulausum atkvæð-
um.
Á nokkrum stöðum eru villur í mannanöfnum: Sænski fræðimaðurinn Ham-
marstedt er alls staðai' kallaður Hammerstedt, og norski fræðimaðurinn Aslak
Liestol er nokkrum sinnum kallaður Liestol. Slíkt virðist þó sjaldgæft.
Flestar prentvillur eru í smáu letri í neðanmálsgreinum. Ekki hef ég rekist á
neitt sem máli skiftir fyrir skilning' textans.
En nú er mál að snúa okkur að atriðum er meira máli skifta. Fyrst hef ég í
huga að ræða um efnivið og efnisviðaröflun.
Aðalheimildir ritsins eru auðvitað íslenskar. Ritið er sögulegt að því leyti,
að markmið höfundar hefur verið að halda til haga öllu viðvíkjandi hestalækn-
ingum frá upphafi íslandsbyggðar fram til okkar daga. Þó eru, eins og hann
segir, „ritaðar heimildir um alþýðlegar hestalækningar á íslandi tiltölulega fáar
og að mörgu leyti ófullnægjandi, einkum kennir þar fárra grasa fram á ofan-
verða 18. öld.“ Hitt er bó augljóst mál að höfundur hefur farið yfir mikið efni
og gert sér mat úr öllu sem er einhvers virði í fornritum, eldri annálum, lækn-
ingaritum miðalda, handritum 17. aldar, sýslulýsingum og ferðasögum 18. aldar
og fleiri ritum.
Á 19. öld og áfram koma líka þjóðsagnasöfn til skjalanna. Þótt aðeins fátt
eitt af kreddum og þjóðtrúarhugmyndum, og ekkert um skynsamlegar alþýðu-
lækningar á hrossum, sé að finna í þeim, hefur allt verið kannað af mikilli
gaumgæfni. Ilöfundur fékkst við þessar rannsóknir þegar á Svíþjóðarárum sín-