Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Qupperneq 117

SAGA HESTALÆKNINGA Á ÍSLANDI
119
Þá er enn ógetið svara við 23. spurningaskrá er send var út á vegum
Þjóðháttaskráningar Þjóðminjasafnsins í apríl 1971. Þau svör, 56 að tölu, eru
■— jafnhliða viðtölum Housers — einna mikilvægust þeirra heimilda er notaðar
liafa verið í bókinni. Árangurinn af viðtölunum og spurningaskránni má kalla
furðulega góðan. Enginn vafi leikur á, að þeir alþýðumenn og konur nærri því
alstaðar að af landinu, er gefið hafa þessi svör, hafa haft eins mikirm áhuga
fyrir efninu og Houser sjálfur, og að mörgu sem annars mundi hafa farið for-
görðum hefur verið bjargað. Þetta sýnir, að þó að komið sé að síðasta forvaði
er það ekki of seint. Þeir íslendingar sem kunna að meta menningararf sinn
ættu að hafa opin augu fyrir því, að það sem gildir um hestalækningar gildir
einnig um önnur efni, svo hundruðum og þúsundum skiftir, og sjá um að
þjóðfræða- og þjóðsagnasöfnun komist á fastari fætur hér á landi en hingað
til hefur verið.
Líta verður á, að það er að miklu leyti þjóðin sjálf sem hefur gert höfundi
kleift að skrifa þessa bók. Aldrei verður of vel þakkað þeim sveitamönnum sem
af góðum vilja og borgunarlaust hafa miðlað þekkingu sinni. Margir hafa óskað
þess að nafn síns verði ógetið. Þar sem frumregla í þjóðfræði er að hlíta ósk-
um heimildarmanna, vitnar doktorsefnið aðeins í heimkynni þeirra og fæðingar-
ár, t.d. „Eftir sögn Skagfirðings f. 1894, þótti mjög til bóta að setja blöðkur á
sjónhræddan hest.“ Atvinnu heimildaimanna er þó líka oft getið, a. m. k. ef
þeir hafa stundað annað en búskap, og einnig er sérstaklega tekið fram þegar
heimildarmenn eru konur. Þær upplýsingar sem mestu máli skifta til þess að
átta sig á aldri, útbreiðslu og heimildargildi svaranna eru því á strangvísinda-
legan hátt gefnar í hvert skifti, sem rætt er um sérstök atriði. Nöfn og heimilis-
föng heimildarmanna eru einnig í frumheimildunum, og höfundur hefur átt við-
töl við 12 þeirra manna er svöruðu spurningalistanum. Enginn vafi leikur á að
doktorsefnið er orðinn sannkallaður þjóðfræðingur á þann hátt að kunna að
meta þekkingu og áhuga heimildarmanna og að hann hefur kostað kapps að gera
rit sitt þannig úr garði að það yrði þeim til sóma.
Að árangurinn við öflun nýs efnis er orðinn eins góður og raun er á byggist
líka að miklu leyti á framsetningu og skipulagi spurningaskrárinnar. Það er
mér reyndar ekki alveg ljóst hvort dolctorsefnið hefur átt nokkurn þátt í samn-
higu hennar eða ekki. Sagt er á bls. X: „Þór Magnússon, þjóðminjavörður, og
Árai Bjórnsson, forstjóri þjóðháttadeildar Þjóðminjasafnsins, hafa veitt mér
dýrmæta hjálp við rannsóknir mínar. Að beiðni Árna bjó Þórður Tómasson,
hyggðasafnvörður ... til spurningalista um rannsóknarefni mitt.“ Eðlilegast
virðist að skilja þetta þannig að spurningaskráin sé að mestu eða öllu leyti verk
Þórðar. Hvernig sem þessu er háttað, skilur hver maður sem hefur fengist við
spurningaskrár þjóðfræöilegs efnis að þessi skrá er sérstaklega vandlega og vel
samin. Einnig er það rétt og nauðsynlegt að spurningaskráin sé birt í heilu lagi,
svo að hver maður geti áttað sig fyllilega á um hvað hefur verið spurt og
hvernig. Þó finnst mér að réttara hefði verið að prenta spurningaskrána í lok
bókarinnar, fyrir framan heimildaskrá, bls. 314 t. d., heldur en þar sem hún
11 ú er, bls. XV og áfr. Þar sem hún er nú, kemur hún dálítið eins og fjandinn úr
sauðarleggnum. Fyrirsögn spurningaskrárinnar lítur í fljótu bragði út sem
dagsetning á formáianum. Einnig væri ef til vill ekki úr vegi að skýra mönnum
er ekki kunna tok á rannsóknarbrögðum þjóðfræðinga ögn nánar frá því heldur
en gert liefur verið, hvers vegna spurningaskráin er birt.