Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1999, Blaðsíða 153

NÁNARI SKÝRINGAR UM GRUNDARSTÓLA
157
tegund mynda er í KLNM, ló.b., d. 92-96. Furðumyndir eru þó reyndar
eldri í evrópskri miðaldalist. (Sjá Romanesque, George Zanecki, bls. 163,
o.fl. í listsögulegum skrifum).
bví miður er leiðréttingar þörf á teikningunni af Hafnarstól sem birt
var í Antiquarisk Tidsskrift árið 1843 og ég lét fylgja grein minni í Arbók
árið 1980 og 1993.Yst t.h. á neðri þverfjöl í framhliðinni er þarna að sjá
sem rúnina <, kaun, og sé hún rist oftar en einu sinni, en eiginlega er
þarna sem gerð sé einu sinni rún þessi, og t.v. við hana er rúm fyllt
krossristum. Andspænis, yst t.v. á fjöhnni, verður einnig greind rúnin < . A
baki stólsins í Höfn að neðanverðu má sjá nokkurn hóp ristra atriða.
Rétt neðan miðju er fjögurra blaða smári inni í hring, tvöföldum, en
táknið <, tvöfalt, er úti við stólpana á sömu fjöl. Ofan við og neðan eru
tvöfaldir bogar. betta er all hliðstætt við það sem skorið er á stólnum að
framan.
Sagt hefur verið að handverksmenn miðalda hafi notið olnbogarýmis
gagnvart listamönnum og afurðir handverksmannanna orðið við þetta
fjölbreyttari. Víkur Odd Brochmann að þessu í umfjöllun um húsagerð-
arlist tímabilsins í bók sinni Hus (Khöfn 1969). I Grundarstólum lætur að
sér kveða handverksandi miðalda, en varla eru ýkjur að telja þarna á ferð
frumlega listsköpun. Greina má tengsl við forna baksturssiði, að því er
virðist, þegar fólk mótaði myndir úr brauðdeigi. Líklega gætir áhrifa frá
brúðum í stólunum frá Grund. Jurtaknippin í sæti Ara lögmanna (b.G.,
Arbók, 1993) eru í ætt við erlend þjóðfræðileg minni þar sem brúður
eða svipuð form eru mynduð. I heimildaskrá bendi ég að þessu sinni á
nýleg skrif Norðmannsins Gisle Jakhellns. Styðst hann við rannsóknir
sainlanda síns Emil Birkelis um forn hásæti og öndvegi. Birkeli segir frá
því að norskir bændur hafi sett sérstakar myndir og gripi í hásætið í stof-
um sínum.Við hátíðlega athöfn létu men í Setesdal og belamörk myndir
úr tré í hásætin á jólum og vissa daga vikunnar.
Um brúðusamhengi má lesa í grein Terry Gunnells, „Skírnisleikur og
Freysmál,“ (Skírnir 1993). Varðveitist heimild um brúkaupssiði á Hjalt-
landseyjum á 19. öld, þar sem nefndur er Skudler, stráklæddur maður.
Dansaði hann ásamt áþekkum strákörlum er nefndust gröleks. Hafði
Skudler það hlutverk að sveifla stráknippum yfir höfðum hinna nýgiftu
hjóna. A vinstra bakstólpa í Arastól er gert grímuættað og kórónað andlit
karlmanns og mynd fisks, en grímuandlit karlmanns sést á bundini hægra
stólpans við bak. (b.G., Arbók, 1993). Mun vikið að þessu hér á eftir.
Jurtarúnirnar þrjár á herðafjölinni í stól Ara Jónssonar, $, % og $,
þ.e. ingwaz, óðal og ingwaz, standa e.t.v. í sambandi við blóthríslur og