Eimreiðin - 01.01.1901, Qupperneq 1

Kristnitakan á íslandi.
Eftir prófessor, dr. Finn Jónsson.
Pað hefur verið sagt, að það gegndi furðu, að önnur eins
söguþjóð og íslendingar skuli ekki eiga samfelda ritaða sögu sína,
svo að nokkuru væri nýt. Vér eigum á voru máli ekki nema
söfn og tildrög til sögunnar. Vér eigum heldur ekki — og það
er næstum því enn minkunarlegra — dugandi ritgjörðir um vora
mestu menn, nema aðeins örfáa. Pað er ekki heldur nóg að tína
saman það, sem stendur í ýmsum heimildarritum, — og væri þó
góðra gjalda vert, ef það væri gert. Pegar litið er á bókagerð
vora um þessar mundir, er ekki hægt að neita því, að það kemur
ærið lítið út af bókum, en því meira af blöðum og tímaritum.
Tímarit eru eða geta verið góð; blöðin mættu vel vera færri eftir-
sjónarlaust. Ef litið er á tímaritin — og þá einkum á Tímarit
Bókmentafélagsins, þá er ekki því að neita, að það hefur flutt oss
margar góðar, gagnlegar og sjálfstæðar rannsóknarritgjörðir, er
snerta sögu lands vors. En það er þó furðanlegt, hve fáar þær
eru, þegar þess er gætt, hve margt lítt merkt hefur fengið þar
samastað, sem ekki var svertunnar vert, að minsta kosti ekki á
þeim stað; — og þetta er því furðanlegra, sem mér er það kunn-
ugt, að ritgjörðir af öðru og betra tægi hafa ekki komist að eða
verið teknar aftur sökum dráttar eða undandráttar, og ruslið svo
komist að. Manni verður að spyrja: hvað veldur þessari fátækt
í bókagerð og ritgerðasmíð að því er snertir sögu lands vors?
Pað er auðvitað, að hér í söfnum er ýmislegt óprentað, sem menn
í Reykjavík eiga erfitt með að ná í; og þó eru nú lánuð handrit
héðan úr Árnasafni til Reykjavíkur. En söfnin í Reykjavík eru
svo auðug og víðtæk, að þau geta látið í té efni í sjálfstæðar rit-
gjörðir hundruðum saman. Og nú er skjalasafnið er komið svo
vel á laggirnar, ættu erfiðleikarnir að hafa rýrnað. Pað sýnist þá
reka að því, að það vanti mennina — og veit ég þó ekki, hvar