Eimreiðin - 01.01.1901, Side 13

13
honum stendur í engu sambandi við kristniboðið og kristnitök-
una; hún er öll um garð gengin á undan.
Sönnun höf. fellur því um koll; það er engin heimild í neinu
riti til, er mæli með því, að ný goðorð hafi myndast fyrir árið
iooo og eftir 965 eða á síðustu árum 10. aldarinnar. Það sem
stendur í Bandamannasögu um upptöku nýrra goðorða og höf.
skýrir á sinn hátt, mælir heldur ekki með þessari skoðun. I þeirri
sögu stendur, »að þá (0: um 1050) hafi það verið »míkill siðr at
taka uþp ný goðorð eða kaupa« og segir höf. að hér í felist
»endurminningin .... um það, að einhvern tíma í fyrnd-
inni1 hafi« þetta »verið mikill siður«. Pessi ályktun er ekki al-
veg rétt. Það er auðvitað, að þetta er endurminning um hvað
gerðist fyr og eflaust líka rétt frásögn um, hvað gerðist um 1050,
að menn þá gátu keypt goðorð. En ef það er hægt að álykta
nokkuð með réttu um tímatakmarkið upp á við, þá er það, að
þessi »siður« hafi ekki fyr orðið til en í kristni. Annaðhvort það
eða þá, að ekkert verði ráðið af þessum stað í þessari sögu.
Af öllu þessu er þá ljóst, að goðavald, goðaskipun og »póli-
tískar« ástæður er ekki hægt að færa fram sem orsakir til þess,
að kristnin komst á og hve greiðlega það gekk. Pað hvort-
tveggja stendur í engu innra sambandi hvað við annað. Hin fornu
heimildarrit hafa engar stoðir að bjóða, er styrki, hvað þá heldur
sanni, skoðun höf. Hún verður að falla.
Alveg það sama er að segja um skoðun og hugmynd höf.
um, hvað gerst hafi sumarið 999 — um samtök kristinna manna
— og 1000, að því er snertir fund þeirra við Vellankötlu; alt þetta
á sér engan stað í heimildarritunum; það er því í raun réttri tómur
skáldskapur, enda segir höf. sjálfur: »og skal ég nú skýra frá,
hvernig ég hugsa mér1 afstöðu viðburðanna« (80. bls.). Pað
er auðvitað, að skáldskapur er oft góður, en saga er betri, og
þaðersaga kristninnar, sem þetta rit hefði eingöngu átt að flytja.
Um nokkur samtök kristinna manna á þingi og út um land
999 þegja öll heimildarrit eins og steinn, og því þykir mér lík-
legast, að þau hafi engin átt sér stað, og það er ekkert, er bendi
á, að svo hafi verið. Par á móti er sagt greinilega frá ferðum
Hjalta og Gissurar ekki sízt alt í frá þeirri stundu, er skip þeirra
sást fyrir utan Dyrhólmaey. Um sama leyti reið Flosi (Brennu-
1 Gleiðletrað af mér.