Eimreiðin


Eimreiðin - 01.09.1911, Page 34

Eimreiðin - 01.09.1911, Page 34
»Að lyktum hreyfir höfundurinn (o: Monrad biskup) fyrirkomu- lagi á stjórninni á Islandi, sem er svipað því, sem er í sumum nýlend- um Englendinga. Á íslandi œtti ab vera mabur (segir hann), sem kon- ungur nefndi til, og meb ábyrgð fyrir konungi einum, — köllum hann vísikonung, eða landstjóra, eða landræðismann, eða stiftamtmann, eða hvað sem menn vilja; —- bezt væri að finna eitthvert fallegt gamalt íslenzkt nafn. f’essi maður ætti að hafa á hendi æðstu forustu íslands sérstaklegu mála, svo að konungs samþykki þyrfti ekki að koma þar til, nema í hinum allrahelztu íslenzku málum. Undir honum ætti að standa einn maður, eða fleiri, ef íslendingar vildi, með öðrum orðum íslenzkur ráðgjafi, eða íslenzkt stjórnarráð, sem hefði alla ráðgjafastjórn á hendi í öllum íslands sérstaklegu málum, og hefði ábyrgð fyrir al- þingi. Ef hagað væri til þannig, eða þessu líkt, þá gæti fyrst komið til mála um frjálsa framför íslands. Lesendur Nýrra Félagsrita munu taka eftir, að þetta, sem höf- undurinn finnur til og stingur upp á, er einmitt hib sama, eða mjög svipað því, sem hefir verið sagt í ritum þessum, og stungib upp á strax í upphafi, þegar hin frjálsari stjórnarskipun hófst í Danmörku (Ný Félagsrit í VIII. árg. og síðan, og einkum í XXIII. árg.), og tök- um vér þess heldur mark á því, sem höfundurinn mun varla þekkja Félagsritin að nafni til, því síður meira. Nýlendunafninu biðjum vér oss vissulega undan þegna, hvort sem það er í enskri merkingu eða annarri; en það er eðlilegt, að frelsi og sjálfsforræði sé sú krafa, sem vér ekki getum látið falla niður, og vér ætlum, að enginn geti varnað oss því til lengdar; því það er eins og einn af frændum vorum í Noregi, skáldið Björnstjerne Björnson hefir sagt, hérumbil á þessa leið : Vér vitum betur, hvað ísland er, og vér skulum segja þeim (Dönum) það: ísland er sjálfstœtt frístjórnarland, sem hefir sofið um nokkur hundruð ára. Það sofnaði við hliðina á Noregi, og er nú vaknað aftur við hlið Danmerkur, eða er að vakna upp aptur. »Það var frá fæð- ingunni þjóðstjórnarland, og það á að vera það enn, þó það sé að nafninu til sameinað einhverju af ríkjunum á Norðurlöndum, og petta sé svo sem settur svaramaður landsinsA Þar ber nú enn að sama brunni, eins og sagt var og samþykt á Þingvallafundinum (Þjóðólf. 1850, nr. 44 og víðar), og á Þjóðfundi vorum var komist að orði, og svo nú á alþingi 1869: i>/sland er frjálst sambandsland Danmerk- urn, og á þeim grundvelli þarf stjórn Islands að vera bygð, ef hún á að verða landinu til sóma og heilla, og enda sjálfri Danmörku llka« (NF. XXVII, 186—187, sbr. Andv. I, 78—79). Um meðferð alþingis á málinu 1871 ritar Jón Sigurðsson í rit- gerð sinni »Stjórnarskrá Islands« á þessa leið: »Um stjórnarmenn og stjórnarábyrgð hélt alþingi hinu sama fram og áður, að landstjóri yrði settur á Islandi, sem hefði alla ábyrgð á stjórninni fyrir alþingi, og skyldi sú ábyrgð ákveðin með lögum. En til vara fór þingið nú fram á, að konungur skyldi skipa jarl á íslandi, sem hefði þar hið æðsta vald, og stjórnaði í nafni og umboði konungs og meb ábyrgð fyrir honum einum; til að framkvæma stjórnarstörfin

x

Eimreiðin

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.