Eimreiðin


Eimreiðin - 01.09.1911, Blaðsíða 34

Eimreiðin - 01.09.1911, Blaðsíða 34
»Að lyktum hreyfir höfundurinn (o: Monrad biskup) fyrirkomu- lagi á stjórninni á Islandi, sem er svipað því, sem er í sumum nýlend- um Englendinga. Á íslandi œtti ab vera mabur (segir hann), sem kon- ungur nefndi til, og meb ábyrgð fyrir konungi einum, — köllum hann vísikonung, eða landstjóra, eða landræðismann, eða stiftamtmann, eða hvað sem menn vilja; —- bezt væri að finna eitthvert fallegt gamalt íslenzkt nafn. f’essi maður ætti að hafa á hendi æðstu forustu íslands sérstaklegu mála, svo að konungs samþykki þyrfti ekki að koma þar til, nema í hinum allrahelztu íslenzku málum. Undir honum ætti að standa einn maður, eða fleiri, ef íslendingar vildi, með öðrum orðum íslenzkur ráðgjafi, eða íslenzkt stjórnarráð, sem hefði alla ráðgjafastjórn á hendi í öllum íslands sérstaklegu málum, og hefði ábyrgð fyrir al- þingi. Ef hagað væri til þannig, eða þessu líkt, þá gæti fyrst komið til mála um frjálsa framför íslands. Lesendur Nýrra Félagsrita munu taka eftir, að þetta, sem höf- undurinn finnur til og stingur upp á, er einmitt hib sama, eða mjög svipað því, sem hefir verið sagt í ritum þessum, og stungib upp á strax í upphafi, þegar hin frjálsari stjórnarskipun hófst í Danmörku (Ný Félagsrit í VIII. árg. og síðan, og einkum í XXIII. árg.), og tök- um vér þess heldur mark á því, sem höfundurinn mun varla þekkja Félagsritin að nafni til, því síður meira. Nýlendunafninu biðjum vér oss vissulega undan þegna, hvort sem það er í enskri merkingu eða annarri; en það er eðlilegt, að frelsi og sjálfsforræði sé sú krafa, sem vér ekki getum látið falla niður, og vér ætlum, að enginn geti varnað oss því til lengdar; því það er eins og einn af frændum vorum í Noregi, skáldið Björnstjerne Björnson hefir sagt, hérumbil á þessa leið : Vér vitum betur, hvað ísland er, og vér skulum segja þeim (Dönum) það: ísland er sjálfstœtt frístjórnarland, sem hefir sofið um nokkur hundruð ára. Það sofnaði við hliðina á Noregi, og er nú vaknað aftur við hlið Danmerkur, eða er að vakna upp aptur. »Það var frá fæð- ingunni þjóðstjórnarland, og það á að vera það enn, þó það sé að nafninu til sameinað einhverju af ríkjunum á Norðurlöndum, og petta sé svo sem settur svaramaður landsinsA Þar ber nú enn að sama brunni, eins og sagt var og samþykt á Þingvallafundinum (Þjóðólf. 1850, nr. 44 og víðar), og á Þjóðfundi vorum var komist að orði, og svo nú á alþingi 1869: i>/sland er frjálst sambandsland Danmerk- urn, og á þeim grundvelli þarf stjórn Islands að vera bygð, ef hún á að verða landinu til sóma og heilla, og enda sjálfri Danmörku llka« (NF. XXVII, 186—187, sbr. Andv. I, 78—79). Um meðferð alþingis á málinu 1871 ritar Jón Sigurðsson í rit- gerð sinni »Stjórnarskrá Islands« á þessa leið: »Um stjórnarmenn og stjórnarábyrgð hélt alþingi hinu sama fram og áður, að landstjóri yrði settur á Islandi, sem hefði alla ábyrgð á stjórninni fyrir alþingi, og skyldi sú ábyrgð ákveðin með lögum. En til vara fór þingið nú fram á, að konungur skyldi skipa jarl á íslandi, sem hefði þar hið æðsta vald, og stjórnaði í nafni og umboði konungs og meb ábyrgð fyrir honum einum; til að framkvæma stjórnarstörfin
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Eimreiðin

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.