Eimreiðin - 01.09.1911, Blaðsíða 65

221
grundvallaði hana, væri því kærara, sem það væri við þá þjóð, sem
vér höfum lengi átt saman við að sælda, sem á sama kynferði, og
sömu sögu um langan aldur. í’að væri því kærara, sem vér sæjum
þá ljósan vott þess, að Danir sé göfuglynd þjóð, sem ekki vill kúga
þá, sem minni máttar eru« (NF. VIII, 18—19).
Petta virðist nægilegt til aö sýna, að skilnabargosar vorra
daga mundu ekki hafa átt sér neins góðs að vænta af Jóni Sig-
urðssyni, ef hann hefði nú uppi verið. Hann mundi ekki einu
sinni hafa talið þá í flokki »ærlegra Islendinga«, heldur nánast
sem ósjálfráða þjóðféndur, stórhættulega sjálfstæði landsins útávið,
gagnvart öðrum þjóðum; og hann mundi hafa skipað þeim á bekk
með þeim, er ekki hefðu neitt *vit á stjórnmálum«. Annað virb-
ist naumast af orðum hans ráðið.
Niðurstaðan af þessum rannsóknum vorum verður þá í fám
orðum sú, að »innlimun« og »skilnaði« var Jón Sigurðsson stækur
á móti, og mjög andvígur »persónusambandi«. »Nýlendusamband«
mundi hann hafa getað sætt sig við með ákveðnum skilyrðum, og
án nýlendunafnsins, en »veldissamband« var það, sem hann barð-
ist fyrir, og »málefnasamband« mundi hann hafa fúslega þegið.
En margt fleira má læra af hinum pólitisku ritgerðum Jóns
Sigurðssonar og framkomu. Meðal annars það, að það er sitt hvað,
að vera stefnufastur stjórnmálamaður, sem aldrei missir sjónar á
markinu, en kann þó ab hliðra til, þegar á þarf að halda, eða að
vera einsýnn og óbilgjarn þrákálfur, sem anar áfram í ofstæki og
blindni, hversu miklar torfærur sem verða á vegi hans. Eins og
kunnugt er, var orðtak Jóns Sigurðssonar: »aldrei að víkja«, sem
hann hafði látið grafa á innsigli sitt. Pví reyndist hann líka trúr,
að því leyti, sem hann aldrei hvarf frá því marki, sem hann hafði
sett sér, né þeim grundvallaratriðum, sem öll stefna hans bygðist
á; en þau voru í sem fæstum orðum: innlend löggjöf og stjórn
í sérmálum Islendinga og frjálst atkvæbi um samband þeirra við
Dani. En þeir, sem halda, að hann hafi aldrei kunnað að víkja,
eða hliðra til við andstæðinga sína og laga sig eftir kringumstæð-
unum í hvert sinn, þeir misskilja hann hraparlega. Hann var of-
mikill stjórnmálaspekingur til þess, að sjá ekki, að án slíks verður
aldrei neitt áunnið í pólitík. Petta sýna líka glögglega ýms um-
mæli hans, þó að fátt eitt verði hér tilfært. Patinig segir hann,
að vel mætti sætta sig við sumskonar nýlendusamband, »þó það
elcM fullnægði öllum kröfum vorum nii þegar í stað«, og að eins
>5