Eimreiðin - 01.05.1920, Side 60

188
[EIMREIÐIN
Ritsjá.
ÚR ÖLLUM ÁTTUM, átta sögur eftir Guðmund Friðjónsson^
Rvík, Sig. Kristjánsson, 1919.
Rað mun nú óhætt orðið, að telja Guðmund Friðjónsson best
vigan mann á smásögur, þeirra er á Islandi rita. Sðguefnalindin
sýnist vera nokkurn veginn ótæmandi, og þá brestur hann ekki
orðin og setningarnar, alt rammislenskt, eins og það væri rist
upp úr íslenskri jörð.
Petta nýja sögusafn stendur nákvæmlega við hlið hins næsta
á undan, kostirnir sömu, og mistökin sömu. Eu aðal-mistökin
sýnast stafa af of litilli hirðu á fastri söguheild, að sagan hafi
einn breonidepil, eins og hvert listaverk þarf að hafa, og þang-
að stefni allir geislar og safnist þar allir. Með því einu mótinu
verður þar verulega heitt. Eg tek til dæmis »Bóndadagskvöld«.
Höfundurinn býr svo vendilega um hvern hnút i upphafi sög-
unnar, að engum getur dottið í hug annað efni, en einhver fá-
dæma hrakningarima um för Pránds bónda út í hriðina á heið-
inni. En mikil ósköp, Þrándur finnur ferðalanginn og fer med
hann heim, og alt þetta er ekki til nokkurs skapaðs hlutar
nema að koma gestinum inn í söguna. Svo er það kynjasýnin
á heiðinni. Næst heldur maður að það eigi að verða efnið, og
að öll þessi draugalega sögubyrjun stefni að því. En, nei, óneit
Alt þetta snýst loks upp í rökræðu milli gests og bónda um
bannmálið, guðfræði o. s. frv. af þvi að gesturinn er umferða-
bóksali, og hefir bækur um þessi efni »i pokahorninu«. Og á
alt þetta »spandérar« Guðmundur sinum málmslegnu orðum og
setningum, er væru betra efnis verðar.
En með þessu er ekki allri bókinni lýst. Petta er nú gallinn.
En lítum t. d. á sögurnar »Sigurveig í Austurhlíð«, »Sundrung.
og sættir« og einkum »Náttmál«. Eg hefði gaman af að sjá þann,
sem tæki það efni og færi fallegar með það en hér er gert.
Pað eru þessi snildarverk, sem gera það að verkum, að manni
hálfparl gremst, að Guðmundur skuli vera að skemma aðrar
sögur sínar alveg að óþörfu. Næmt auga og örugg hönd lýsa
sér hér svo að segja í hverri línu. »Melaliljan« gleymist vart
þeim, sem lesið hafa söguna »Náttmál«. Efnið er vandasamt, en
þó sést hvergi annað, en höf. fari með það eins og fis. Sjálfs-
morð er venjulega talsvert ruddalegt söguefni, en hér svo að-
segja hverfur það, eða leysist upp í tárhreinan skáldskap og
skilur engan biturleik eftir eða óbeit.
Pað er ekki annað um þetta smásögusafn að segja en það,.
að maður vonast sem fyrst eftir meiru frá Guðmundi af slíku tæi..
M. J.