Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 02.02.1969, Page 52

laga, blaðgrænulausar lífverur, sem nærast að hætti dýra, á
lífrænum efnum. Jarðvegurinn er aðalheimkynni svepp-
anna, en nokkrir þeirra lifa auk þess í lifandi eða dauðum
plöntum, t. d. eru þeir mikið í dauðum trjám og valda því
að viðurinn fúnar. Annars eru sveppirnir afar fjölbreyti-
legur og háþróaður flokkur, og er þeim því skipt í marga
undirflokka. Þörungasveppir (Phycomycetes) eru einfaldast-
ir að gerð. Þeir eru oftast þráðlaga, og þræðirnir ekki skiptir
í frumur. Til þeirra teljast nokkrir algengir myglusveppir,
en sumir þeirra eru einnig í jarðvegi, svo sem hnoðamygla
(Mucor) og rótarmygla (Rhizopus).
Næstir koma askasveppir (Ascomycetes, grósekkjasveppir),
en af þeim flokki eru margir algengustu jarðvegssveppirnir,
svo sem grænmygla (Penicillinum) og geislamygla (Asper-
gillus). Nokkrir þessara sveppa vaxa upp á yfirborðið og
mynda þar eins konar aldin, þ. e. disk- eða skállaga líkami,
sem bera gróin.
Æðstir eru taldir basiðusveppirnir (Basidiomycetes, gró-
stilkasveppir). Þeir eru langflestir jarðvegsbúar* og mynda
sumir stór og stæðileg aldin ofanjarðar. Af þeim eru hatt-
sveppir (Agaricales) og belgsveppir (Gasteromyetes, gorkúl-
ur) þekktastir. Margir hattsveppir mynda svepprætur með
blómplöntum, t. d. með skógartrjánum.
Þýðing sveppanna í lífheimi jarðvegsins er efalaust mjög
mikil, og felst einkum í umbreytingu plöntuhluta og efna
úr þeim, svo sem trénis (ligníns) og sellulósa.
Líta má á sveppina sem mótpart (kompliment) við grænu
plönturnar, þar sem annar parturinn framkvæmir það sem
hinn ekki getur, og því getur hvorugur verið án hins. Því
er það engin furða þótt sprottið hafi upp margs konar sam-
býli sveppa með grænum plöntum. Svepprætumar eru dæmi
um það, en frægara dæmi eru þó hinar svonefndu fléltur eða
skófir (Lichenes). Þær eru sambýlisverur, myndaðar af svepp
annars vegar og þörung hins vegar. Flétturnar hafa mikla
þýðingu sem jarðvegsmyndarar á jarðvegslausum og gróður-
vana svæðum. Margar þeirra framleiða sýrur, sem éta grjót-
ið, og eftir það molnar það auðveldar.
54