Frjáls verslun - 01.04.1999, Blaðsíða 66

Hafi reksturinn gengið vel, þ.e.
arðsemi verið há og hærri en
gengur og gerist í viðkomandi
atvinnugrein, er iíklegt að selj-
andinn vilji fá hærra verð en
endurmetið eigið fé, enda
fælist jtá i fyrirtækinu við-
skiptavild. Samkvæmt pessu
er viðskíptavild til staðar í fyr-
irtæki og ástæða til hess að
greiða fyrir hana ef ávöxtun
fyrirtækisins er mjög góð og
vænta má að hún verði bað
áfram á næstu árum.
Greitt fyrir eigin hæfileika
Viðskiptavild gæti jafnvel verið
í fyrirtæki sem rekið hefur ver-
ið með tapi á undangengnum
árum — ef beim rekstri má
snúa við. En á kaupandi fyrir-
tækis að greiða seljanda bess
fyrir viðskiptavild ef hún er háð
bví að kaupandinn geti snúið
rekstrinum við? Þá virðist
kaupandinn vera að greiða fyrir
eigin hæfileika til að stunda
rekstur með betri ávöxtun en
gengur og gerist.
þess fyrir viðskiptavild ef hún er háð
því að kaupandinn geti snúið
rekstrinum við? Þá virðist kaup-
andinn vera að greiða fyrir eigin
hæfileika til að stunda rekstur
með betri ávöxtun en geng-
ur og gerist.
Fari maður úr launuðu
starfi til þess að hafa viður-
væri sitt af eigin atvinnu-
rekstri verður hann að
hyggja að því að reksturinn
þarf ekki einungis að standa
undir eigin launum og
launakostnaði heldur einnig
eðlilegum afrakstri á fyárfest-
ingu í fyrirtækinu. Sýni rekstur-
inn tap eftir gjaldfærslu reiknaðra
launa fyrir eigandann — og vensla-
menn sem vinna við reksturinn — má
segja að launamaður helði betur látið
ógert að fara í eigin rekstur.
Ekki veltuhugtak Það er reynsla mín og
flestra starfsbræðra minna að í alltof mörg-
um tilvikum sé greitt fyrir viðskiptavild
sem ekki er til staðar. Hún er iðulega
ákveðin sem margfeldi af veltu, en eins og
lesandi þessa greinarstúfs hefur vonandi
skilið, þá er viðskiptavild hagnaðarhugtak
en ekki veltuhugtak. Sorglega mörg eru
þau dæmi þar sem kaupandi fyrirtækis
ræður ekki við að greiða kaupverðið af því
að reksturinn skilar ekki nægilegum, eða
jafnvel engum, arði til þess að standa und-
ir greiðslum. Kaupendum smárra fyrir-
tækja skal því bent á að íhuga vandlega
hvort rekstrarskilyrði séu með þeim hætti
að vænta megi verulegs hagnaðar; sé svo
ekki, þá eru engin efni til þess að greiða
fyrir viðskiptavild. Ef sá, sem vill stunda
eigin atvinnurekstur, hefur ekki tök á því
sjálfur að rannsaka fyrirtæki á þann hátt
sem hér hefur verið lýst, er honum ráðlagt
að leita til endurskoðenda eða annarra sér-
fræðinga um mat á fyrirtækjum.
Greitt fyrir ánægju? Að íokum þetta; sá
sem er reiðubúinn að greiða fyrir við-
skiptavild, jafnvel þótt hún sé ekki til stað-
ar, kann að vera að greiða fyrir þá ánægju
að stunda eigin atvinnurekstur. Þegar slík
sjónarmið liggja að baki kaupum á fyrir-
tæki hugsar kaupandinn ekki eins og
„hinn hagræni maður“, en fyrir þá, sem
vilja beita lögmálum hagfræðinnar í eigin
atvinnurekstri, geta þau sjónarmið, sem
vakin er athygli á í þessum greinarstúfi,
vonandi komið að gagni. &9
að það er og
verður rekið með talsverðum
hagnaði? Nokkrir skýringarkostir
koma hér til greina. Einn er sá að eigandi
fyrirtækisins vilji breyta til og snúa sér að
öðrum rekstri þrátt fyrir velgengni þess.
Annar kostur er sá að eigandinn sé að setj-
ast í helgan stein og vilji því hætta rekstri.
Varla kemur sá kostur til greina að eigand-
inn sé orðinn þreyttur á því að græða og
vilji þess vegna hætta rekstrinum.
í þessu sambandi vaknar áleitin spurn-
ing. Ef viðskiptavild er til staðar í tilteknu
fyrirtæki og atvinnugrein má þá ekki búast
við að lögmál markaðarins hagi því svo að
hún hverfi? Vegna þessa er mjög varhuga-
vert að greiða fyrir viðskiptavild í litlum
fyrirtækjum sem auðvelt er að stoíha, því
ef gróðinn er vænlegur má búast við að
margir vilji taka þátt í því að hirða hann.
Og það er einmitt við þær aðstæður sem
viðskiptavildin hverfur. í öllu falli er ljóst
að kaupandi fyrirtækis, sem væri tilbúinn
að greiða fyrir viðskiptavild, ætti ekki að
greiða fyrir margra ára umframhagnað ef
rekstrarskilyrði geta breyst á skömmum
tíma.
Viðskiptavild í tapfyrirtækjum? Þó að
þess kunni að vera dæmi að fyrirtæki í
blómlegum rekstri sé til sölu, þá er hitt
vafalaust líklegra, þ.e. að fyrirtæki sem
rekið hefur verið með lftlum hagnaði eða
jafnvel tapi sé til sölu. Er þá engin við-
skiptavild í slíkum fyrirtækjum? Það er
ekki óhugsandi en er alls ekki líklegt.
Svars, eins og áður, er að leita í möguleik-
um á framtíðarhagnaði. Ef líklegt þykir að
hann sé meiri en ávöxtunarkrafa kaupand-
ans segir til um mætti vel greiða fyrir við-
skiptavild. Viðskiptavild gæti jalhvel verið í
fyrirtæki, sem rekið hefur verið með tapi á
undangengnum árum, ef þeim rekstri má
snúa við. En þá vaknar þessi spurning: A
kaupandi fyrirtækis að greiða seljanda
66