Morgunblaðið - 10.01.2002, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 10. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BIRGIR Ísleifur Gunnars-son seðlabankastjóri seg-ir að í ræðu sinni dragiseðlabankastjóri Nýja-
Sjálands fram kosti og galla þess
fyrir lítið ríki eins og Nýja-Sjáland
að tengjast myntbandalagi eða
taka upp gjaldmiðil annars ríkis
eða ríkjahóps. Helst hafi verið rætt
um myntbandalag við Ástralíu eða
að taka upp Bandaríkjadal. Þótt
ræðan mótist auðvitað fyrst og
fremst af aðstæðum á Nýja-Sjá-
landi þá sé þó mjög margt líkt með
þeim sjónarmiðum sem hann setji
fram og þeim sjónarmiðum sem
reifuð hafi verið hér á landi varð-
andi Efnahags- og myntbandalag
Evrópu.
„Ég vil í því sambandi rifja upp
að 1997 gaf Seðlabanki Íslands út
rit um Efnahags- og myntbanda-
lagið þar sem m.a. var fjallað um
kosti þess og galla að Ísland yrði
aðili að bandalaginu og reifað
hvaða kosti við hefðum í gengis-
málum. Þótt nú séu bráðum fimm
ár liðin síðan þetta rit var gefið út
stendur það vel fyrir sínu,“ sagði
Birgir.
Hann sagði að áður en hann viki
að þeim kostum og göllum sem
Donald Brash nefndi í ræðu sinni
vildi hann vekja athygli á nokkrum
atriðum sem fram kæmu í máli
hans.
„Í fyrsta lagi bendir hann rétti-
lega á að hugsanleg ákvörðum um
að leggja af nýsjálenska dollarann
sé fyrst og fremst pólitísk. Sama
gildir hér á landi. Hlutverk Seðla-
banka Íslands er að upplýsa ráð-
herra, ríkisstjórn og Alþingi um
allar efnahagslegar hliðar Mynt-
bandalagsins, jafnt kosti sem galla,
og greiða fyrir almennri umræðu
um málið. Hlutverk Seðlabankans
er ekki að vera með eða á móti
ákveðinni lausn heldur fyrst og
fremst að upplýsa.
Donald Brash bendir einnig á að
það sé firra, að lítil ríki séu á ein-
hvern hátt svo viðkvæm, að erfitt
sé fyrir þau að vera með sjálfstæð-
an gjaldmiðil nú á dögum. Samlík-
ingin við árabát í ólgusjó sé ekki
rétt. Auðvelt sé að benda á smáríki
með sjálfstæðan gjaldmiðil sem
hafi vegnað vel og nefnir hann
Singapore og Sviss í því sambandi.
Hann bendir á að miklar sveiflur
geti einnig orðið á gengi stóru
gjaldmiðlanna. Myntbandalag eyði
nafngengisóvissu vegna viðskipta
innan þess, en ekki gagnvart við-
skiptum við lönd utan þess. Sama
gengisóvissa verði áfram fyrir þá
sem eiga viðskipti við svæði utan
myntbandalagsins. Í því sambandi
má benda á að útflutningur Íslands
til Efnahags- og myntbandalags
Evrópu var 46,5% á fyrstu 9 mán-
uðum síðasta árs, en innflutningur
32,6%. Meirihluti vöruviðskipta Ís-
lendinga var því við lönd sem eru
utan Myntbandalagsins. Í gildandi
gengisskráningarvog íslensku
krónunnar, en þar er einnig tekið
tillit til þjónustuviðskipta, vegur
evran aðeins 31,66%,“ sagði Birgir.
Ekkert myntbandalag getur
tryggt raungengisvissu
Hann sagði að Donald Brash
benti einnig á að ekkert mynt-
bandalag gæti tryggt raungengis-
vissu, þ.e. stöðugt gengi að teknu
tilliti til verðbólgu.
„Hann nefnir eftirfarandi kosti
við myntbandalög. Kostnaður
vegna gjaldeyrisyfirfærslna spar-
ast. Vextir myndu lækka en gætu
þó aldrei orðið lægri en í mynt-
bandalaginu. Hann bendir á að
ekki sé hægt að slá því föstu að
frammistaða hins aðilans í efna-
hagsmálum verði ávallt betri en
Nýja-Sjálands. Aðild að mynt-
bandalagi eyði nafn-
gengisóvissu í viðskipt-
um milli landa innan
bandalagsins og sé líkleg
til að efla viðskipti
bandalagslandanna inn-
byrðis.
Hann nefnir það sem stóran
ókost við aðild að myntbandalagi
að viðkomandi land missi alla
stjórn á eigin peningamálum. Ekk-
ert tæki verði þá til lengur til að
hafa áhrif á og milda eftirspurn-
arsveiflur og þar með geti landið
haft lítil áhrif á verðbólgustigið.
Hann nefnir það einnig sem ókost
að myntsláttuhagnaður myndi tap-
ast ef land tengist einhliða mynt-
bandalagi en væntanlega myndi
slíkur mynthagnaður haldast inni í
landinu ef um beina aðild að mynt-
bandalagi væri að ræða.
Hann lýkur ræðu sinni á því að
benda á að meginspurningin sem
svara þurfi sé sú hvort kostirnir
vegi upp ókostina. Til þess tekur
hann ekki afstöðu en leggur
áherslu á að myntbandalag sé eng-
in töfralausn og geti í raun ekki
tekið þá ábyrgð frá innlendum
stjórnvöldum að hafa efnahagsmál
sín í lagi.
Þetta eru auðvitað í grundvall-
aratriðum þær spurningar sem Ís-
lendingar standa frammi fyrir þeg-
ar rætt er um aðild að evru-
svæðinu, en til viðbótar kemur að
aðild að Efnahags- og myntbanda-
lagi Evrópu er útilokuð nema að
ganga í Evrópusambandið fyrst.
Einhvers konar aukaaðild að
Myntbandalaginu er vafalaust
óraunhæfur kostur. Fyrir okkur
Íslendinga eru því ekki fyrir hendi
neinar töfra- eða skyndilausnir í
gengismálum, sem taka fram því
kerfi sem við búum við í dag,“
sagði Birgir Ísleifur.
Svipuð umræða og hefur
farið fram hér á landi
Hannes G. Sigurðsson, aðstoð-
arframkvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins, segir að þau viðhorf
sem reifuð séu í grein nýsjálenska
seðlabankastjórans, séu ekki
ókunn hér þar sem svipuð umræða
hafi farið fram hér á landi. Hins
vegar sé mikill akkur í því að fá að
heyra af sjónarmiðum í ríki sem
búi við svipaðar aðstæður og við að
mörgu leyti, t.d. væri
það tiltölulega fámennt
eyríki með einhæfan
útflutning.
„Þetta innlegg
breikkar umræðuna
hér á landi og getur hjálpað okkur
til að átta okkur betur á því hvaða
kostum við stöndum frammi fyrir,“
sagði Hannes.
Hann segir að kjarninn í viðhorfi
nýsjálenska seðlabankastjórans
komi í raun fram í fyrirsögninni að
myntbandalag sé engin töfralausn.
Þá sé athyglisvert að hann
skaplega lítinn greinarmun
bandalagi annars vegar
vegar einhliða upptöku
gjaldmiðils. Í þeirra tilvik
okkar yrðu þeir það s
áhrifalitlir í myntbandalag
lítið tillit yrði tekið til h
þeirra.
„Síðan rekur hann kosti
og það er þar eins og hér
þessir kostir og gallar er
og metnir leiða þeir ekk
hlítrar niðurstöðu út frá
hagsmunamati. Kostirnir
tengjast öðrum gjaldmiðli
upp annan gjaldmiðil veg
kostina við að vera með ei
ingastefnu og það er ekki
ljós mismunur á þessum ko
það leiði til einhlítrar niðu
sagði Hannes ennfremur.
Hann sagði að við værum
búnir að taka upp nýja
peningamálum. Hún hefði
stað með miklum óróleika
ætti eftir að sýna sig betur
þessi skipan hentaði okku
hins vegar litið væri lengr
tímann myndu aðstæður
lega breytast þegar evr
stækkaði, bæði með því a
andi aðildarríki Evrópusa
ins, sem væru mikilvæg v
lönd okkar, myndu taka u
og einnig með stækkun
sambandsins til austurs
myndi þá vega mjög þung
ríkisviðskiptum okkar og
stæður myndu hafa áhri
ræðuna og hagsmunamat
landi. Aðild að evru yrði
með vaxandi hlutdeild v
okkar við evrusvæðið.
Engin töfralausn
Rannveig Sigurðardótt
fræðingur Alþýðusamban
lands, segir að það athy
asta í erindi nýsjálensk
bankastjórans fyrir umræ
á landi sé að hann bendi ré
að það sé engin töfralau
gengismálum.
Rannveig sagði að í g
væri farið yfir kosti og g
að vera með eigin gjaldm
ars vegar eða taka upp
gjaldmiðil. Niðurstaða ha
að það sé engin töfralausn
andi gengisskráningu freka
Efnahagssérfræðingar segja rök seðlabankast
Engar tö
til í gen
„
a
g
u
i
„…áhættuþóknun í
formi vaxtamunar við
útlönd hverfi og að
nafngengisóvissu sé út-
rýmt. Allt þetta álít ég
að eigi einnig við hér-
lendis.“
Yngvi Harðarson
„…upptaka annarrar
myntar [mun] ekki að-
eins festa nafngengi
heldur einnig leiða til
stöðugra raungengis ef
mikil viðskipti eru innan
myntsvæðanna.“
Ásgeir Jónsson
Donald T. Brash, bankastjóri Seðla
myntbandalaga og fyrirkomulag ge
ræðu sem birt var í Morgunblað
hagfræðinga og sérfræðinga í efn
röksemdir hans ættu e
Umræðan um
kosti og galla
nauðsynleg
ÞÁTTTAKA KVENNA
Í STJÓRNMÁLUM
Í Morgunblaðinu í gær var umfjöll-un um viðhorf stjórnmálaflokk-anna til þess hvort reglur um
hlutfall kynjanna á framboðslistum
séu nauðsynlegar til að hvetja konur
til þátttöku í stjórnmálum. Þar kom
fram að ráðherraskipuð nefnd um auk-
inn hlut kvenna í stjórnmálum hefur
beint þeim tilmælum til allra stjórn-
málaafla á Íslandi sem hyggjast bjóða
fram lista í sveitarstjórnarkosningum
í vor að fyrsta og annað sætið verði
skipuð karli og konu.
Í greininni er vísað til bréfs nefnd-
arinnar til allra stjórnmálafélaga á
landinu, en þar segir m.a.: „Karlar og
konur hafa að mörgu leyti ólíkan bak-
grunn, uppeldi og reynslu. Það er í
þágu jafnréttis og lýðræðis að bæði
konur og karlar taki þátt í að móta
samfélagið sem við búum í. Það er því
eftirsóknarvert að fleiri konur taki
þátt í stjórnmálum.“ Um þetta virðast
allir vera sammála, ef marka má þá af-
stöðu sem fulltrúar stjórnmálaaflanna
lýstu í greininni, en ekki eru þó allir á
eitt sáttir um aðferðir til að ná þessu
markmiði fram.
Ljóst er að mörgum í íslensku sam-
félagi eru svonefndir fléttulistar eða
fyrirfram ákveðin skipting í sæti eftir
kynjum þyrnir í augum. Margir telja
slíka skipan andlýðræðislega í eðli
sínu og líta svo á að með þeim hætti sé
kynferði sett ofar manngildi. Tilmæli
ráðherraskipaðrar nefndar geti t.d.
ekki haft forgang, þegar valið er á
framboðslista með prófkjöri í ein-
hverri mynd.
Aðrir, svo sem Ásta R. Jóhannes-
dóttir, þingmaður Samfylkingar,
benda á að nokkuð seint sé að grípa til
slíkra ráða nú þegar konum er loksins
að fjölga á þingi og ef slíkur háttur
yrði ofan á gæti það jafnvel orðið til
þess að kjörnum fulltrúum kvenna
fækkaði hjá einhverjum stjórnmála-
hreyfingum. Þórunn Sveinbjarnardótt-
ir, sem einnig er þingmaður Samfylk-
ingarinnar, telur þó fléttulista
„tilraunarinnar virði“, og segir hags-
muni heildarinnar verða að vega
þyngra en persónulega pólitíska hags-
muni í kjördæmum.
Umræðunni sem nú á sér stað hér
má að nokkru leyti líkja við þá um-
ræðu sem átti sér stað í Bandaríkj-
unum þegar farið var að stunda „já-
kvæða mismunun“ til að auka
hlutfallslega þátttöku þeirra sem telj-
ast til minnihlutahópa, svo sem
kvenna og fólks af afrískum og asísk-
um uppruna, í háskólum og stjórnkerf-
inu. Mörgum fannst vegið að gildi ein-
staklingsins og þar með lýðræðisins,
en þrátt fyrir það varð sú skoðun ofan
á að jákvæð mismunun væri nauðsyn-
leg til þess að ryðja þeim þjóðfélags-
hópum braut sem ekki höfðu átt nægi-
lega eða sanngjarna hlutdeild í mótun
samfélagsins fram til þess tíma. Litið
var til þess að margir þeirra sem til-
heyrðu þessum hópum höfðu ekki haft
sambærileg tækifæri til menntunar,
þeir höfðu heldur ekki sömu tengsl og
þeir, sem fyrir voru, og áttu t.d. erfitt
með að finna farveg til að koma sjón-
armiðum sínum á framfæri.
Eftir því sem fleiri fulltrúar minni-
hlutahópa fengu tækifæri til að kom-
ast til metorða á mikilvægum sviðum
þjóðlífsins kom í ljós að þessir hópar
gátu iðulega ekki, eða vildu ekki, sam-
sama sig þeirri orðræðu og aðferða-
fræði sem mótast hafði á löngum tíma,
þrátt fyrir að þeir nytu nú hliðstæðrar
menntunar og/eða starfstækifæra,
enda var hún ekki sniðin til að end-
urspegla sjónarmið þeirra eða
reynsluheim. Að lokum leiddi þetta til
þess að t.d. hefðbundin akademísk
orðræða var endurskoðuð og varð mun
fjölraddaðri en áður gerðist, og sjón-
armið minnihlutahópanna voru tekin
til greina í vaxandi mæli í samfélag-
inu.
Hér á landi má segja að konur séu
sá hópur sem þessi sjónarmið eigi að
einhverju leyti við um. Eins og fram
kemur í fyrrnefndri umfjöllun hér í
blaðinu í gær virðist vera erfiðara að
fá konur til að taka sæti á framboðs-
listum stjórnmálaflokkanna en karla.
Þannig var það raunar mestan hluta
síðustu aldar og átti ekki bara við um
skipan framboðslista heldur um þátt-
töku í stjórnmálastarfi almennt. Að
hluta til stafar það af félagslegum að-
stæðum í okkar samfélagi, svo sem því
að konur voru og eru enn bundnari
heimili og börnum en karlar, en einnig
má gera ráð fyrir að hluti kvenna
veigri sér við að taka þátt í þeim hefð-
bundna opinbera vettvangi stjórnmál-
anna sem karlar hafa átt mestan þátt í
að móta í gegnum tíðina. Ef svo er
höfum við enn ríkari ástæðu en ella til
að hvetja konur til starfa í stjórn-
málum. Þær hafa að sjálfsögðu jafn-
mikið fram að færa í þjóðmálumræðu
hér í landi og karlar, þótt sá farvegur
sem þeirri umræðu er markaður henti
þeim ef til vill ekki að öllu leyti fyrr
en þær hafa fengið viðunandi tækifæri
til að móta hann sjálfar til jafns við
karla.
Raunverulegt jafnræði í íslensku
samfélagi næst ekki fyrr en hlustað er
á allar þær raddir er samfélagið býr
yfir af sömu virðingu. Í því felst t.d.
að málefni séu ekki flokkuð sem
„mjúk“ mál eða „hörð“ og kyngreind
eða forgangsraðað í samræmi við það.
Öll málefni sem skipta sköpum fyrir
heill meirihluta þjóðarinnar eru alvar-
leg mál þegar þau koma til umræðu
meðal kjörinna fulltrúa hennar, hvort
heldur um er að ræða dagvistarmál
eða sjávarútvegsmál, félagsþjónustu
eða utanríkismál, svo dæmi séu nefnd.
Vonandi velkist enginn lengur í vafa
um það að konur eigi jafn brýnt erindi
inn á vettvang stjórnmála og karlar og
að átak til að auka hlut kvenna í þeim
sé nauðsynlegt. Hins vegar er ekki
nema eðlilegt að menn greini á um
hvernig stuðla eigi að slíkri fram-
kvæmd. Almenn þátttaka kvenna í at-
vinnulífi og stjórnmálum á sér ekki
langa sögu og því eru margir ólíkir
þættir sem taka þarf tillit til þegar
staða kvenna sem minnihlutahóps inn-
an stjórnkerfis landsins er metin. Um-
ræða um þennan vanda er þó afar
mikilvæg og hvetjandi í sjálfu sér og
verður vonandi til þess að skila ein-
hverjum árangri þegar til lengdar er
litið. Það er undirstöðuatriði að konur
og karlar eigi jafnan hlut í því að móta
íslenskt samfélag og sjálfsagt að
stefna að jafnræði milli kynjanna þeg-
ar verið er að kjósa fulltrúa í sveit-
arstjórnir og á Alþingi. Slíkur jöfn-
uður er einungis vitnisburður um
lýðræðislegt þjóðfélag sem starfar í
samræmi við eðlilegar kröfur nú-
tímans. En þetta verður að gerast á
grundvelli lýðræðislegra leikreglna.