Morgunblaðið - 05.11.2002, Blaðsíða 27

SAFN til sögu íslenskrar leiklistar
og leikbókmennta 2. bindi er komið
út og hefur að geyma nýja íslenska
þýðingu á leikriti Jóhanns Sigur-
jónssonar, Skugganum. Jón Viðar
Jónsson, fil. dr., sem ritstýrir rit-
röðinni, hefur þýtt verkið og ritar
inngang. Leikritið Skugginn var
samið á dönsku, að öllu líkindum
síðla hausts 1902, og á því aldaraf-
mæli um þessar mundir. Það hefur
þó aldrei fyrr verið þýtt eða gefið út,
heldur legið í handriti, fáum kunnugt
nema fræðimönnum, í handritadeild
Landsbókasafnsins.
Jón Viðar Jónsson, fil. dr., sem rit-
stýrir ritröðinni, hefur þýtt leikinn
og ritar ítarlegan inngang. Í ritinu er
einnig birt ný þýðing hans á öðru
æskuverki Jóhanns, Rung lækni,
sem kom út á dönsku árið 1905. „Þó
að það verk hafi ekki átt brautar-
gengi að fagna á leiksviði vakti það
athygli danskra bókmennta- og leik-
húsmanna á hinu unga íslenska
skáldi og varð þannig til að greiða
braut þess inn í heim danskra bók-
mennta og leiklistar,“ segir Jón Við-
ar.
Í bókarauka er birtur hinn danski
frumtexti Skuggans, ásamt þýðingu
á brotum úr uppkasti að Rung lækni.
Þetta er í annað skipti sem Jón
Viðar sendir frá sér útgáfu á verkum
Jóhanns Sigurjónssonar. Árið 2000
kom út hjá JPV-útgáfu endurskoðuð
gerð hans á Fjalla-Eyvindi, þar sem
textinn var lagaður að þeim breyt-
ingum sem urðu á verkinu í hinni
dönsku lokagerð þess frá 1913.
„Markmiðið með þessu starfi er að
skila textum skáldsins í fyllri og rétt-
ari mynd til íslenskra lesenda,“ segir
Jón Viðar. „Þegar Jóhann Sigur-
jónsson samdi Skuggann stóð hann á
miklum tímamótum. Hann hafði
stundað nám í dýralækningum í þrjú
ár, frá því hann sigldi til Kaup-
mannahafnar haustið 1899, en var nú
hættur því námi, þvert gegn vilja
föður síns sem hafði styrkt hann til
náms. En Jóhann hafði ekki áhuga á
því að verða hjáverkaskáld líkt og ís-
lensk skáld höfðu verið fram að því.
Skugginn er saminn undir miklum
áhrifum frá Ibsen og leikrænn frá-
sagnarháttur þess sniðinn að fyrir-
mynd hins svokallaða „vel gerða
leikrits.“ Þar bregður fyrir minnum
sem Jóhann átti eftir að vinna úr í
bestu verkum sínum, Fjalla-Eyvindi
og Galdra-Lofti.“
Í inngangi gerir Jón Viðar frekari
grein fyrir þessum atriðum ásamt
þeim áhrifum frá ofurmenniskenn-
ingu Nietzsches sem Jóhanni var
hugleikin, eins og fleiri samtíðar-
mönnum, og endurspeglast m.a. í
Rung lækni og Galdra-Lofti.
Útgefandi er Narfi-leiklistarút-
gáfa.
Óbirt æskuverk Jó-
hanns Sigurjónssonar
Jóhann Sigurjónsson (1880–1919)
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 2002 27
LJÓÐABÓK Matthíasar Johann-
essen, Sálmar á atómöld, hefur ver-
ið gefin út í norskri þýðingu Knut
Ödegaards. Nefnist þýðingin Salm-
er i atomalderen og kemur út hjá
útgáfufyrirtækinu Cappelen í Nor-
egi um þessar mundir.
Knut Ödegaard er búsettur hér á
landi og er mörgum kunnur fyrir
ritstörf sín, en hann er mikilvirkt
skáld og þýðandi. Salmer i atom-
alderen er önnur þýðing Ödegaard
á ljóðabók eftir Matthías Johann-
essen, en árið 1990 þýddi hann
ljóðabókina Dagur af degi.
Ödegaard segir Sálma á atómöld
hafa orðið fyrir valinu af ýmsum
ástæðum, en hér glími hann t.d. við
allt annars konar ljóð en í Dagur af
degi „Ég hef lifað með þessum
sálmum Matthíasar í mörg ár, en
hluti ljóðanna, þ.e. 49 þeirra, kom
fyrst út í ljóðabókinni Fagur er dal-
ur árið 1966. Síðar jók Matthías við
bálkinn, og voru þau orðin 65 að
tölu í ljóðabókinni Sálmar á atóm-
öld sem út kom árið 1991. Þetta er
öðruvísi Matthías, hér er ekki á
ferðinni sá flókni módernismi sem
einkennir önnur ljóð hans. Í sálm-
unum dregur hann upp einfaldar
landslagsmyndir úr hversdagslíf-
inu sem vísa síðan til einhvers sem
er mun stærra. Kannski birtist okk-
ur þarna trúaða skáldið Matthías
Johannessen,“ segir Ödegaard en
bætir því við að þótt Dagur af degi
hafi verið meðal flóknustu ljóða-
bóka Matthíasar sé Sálmar á atóm-
öld ekki síður krefjandi í þýðingu.
„Maður verður að vera mjög var-
kár við þýðingu ljóða sem virðast
svo einföld við fyrstu sýn. Í þýðing-
unni má ekki auka við einu einasta
orði sem ekki tilheyrir heildinni,
því þá getur allt raskast.“
Salmer i atomalderen kemur að
sögn Ödegaards út í tengslum við
850 ára afmælishátíð erkibisk-
upssetursins í Niðarósi í Noregi.
„Af því tilefni hefur Matthías ort
nýtt ljóð er nefnist „I Nidaros“ og
birtist í fyrsta sinn í bókinni Salm-
er i atomalderen. Matthías mun
flytja ljóðið á afmælishátíðinni í
Niðarósi næsta sumar og má segja
að sagan endurtaki sig þá að
nokkru leyti. Það var nefnilega ís-
lenska skáldið Einar Skúlason sem
flutti ljóð í tilefni af stofnun erki-
biskupssetursins fyrir 850 árum. Í
þessu nýja ljóði vitnar Matthías í
þetta ljóð skáld-
bróður síns. Ég
skrifa eftirmála að
bókinni þar sem gerð
er grein fyrir til-
komu þessa nýja ljóðs
Matthíasar. Inngang
að bókinni skrifar
síðan Lars Roar
Langslet fyrrverandi
menntamálaráðherra
Noregs, en hann
fjallar um sálma
Matthíasar og setur
ljóðin í bókmennta-
legt samhengi.“
Þýðingarnar vann
Ödegaard í náinni
samvinnu við
Matthías Johannessen. „Við höfum
unnið mikið saman í gegnum tíð-
ina, við hittumst reglulega og
spjöllum saman, auk þess sem
Matthías hefur þýtt eitthvað af
mínum ljóðum á íslensku. Ég hef
því getað borið ýmislegt undir
Matthías, enda hann er mjög vel að
sér í norsku. Margir vita það ef-
laust að afi hans var Norðmaður og
leitast Matthías mjög við að rækta
tengsl sín við Noreg. Ég hef því á
tilfinningunni að honum þyki vænt
um að fá að vera skáld í landi afa
síns í gegnum þessar þýðingar,“
segir Knut Ödegaard að lokum.
Sálmar á atómöld í norskri þýðingu
„Þetta er öðru-
vísi Matthías“
Knut Ödegaard Matthías Johannessen
Tónlistardagar Dómkirkjunnar
Hilmar Örn Agnarsson leikur á org-
el kirkjunnar kl. 20:30. Á efnisskrá
eru orgelverk eft-
ir J.S. Bach, Þor-
kel Sigurbjörns-
son, Floor
Peeters o.fl.
Hilmar Örn byrj-
aði ungur að læra
á píanó og fór síð-
ar í orgelnám í
Tónskóla Þjóð-
kirkjunnar og
Tónlistarskól-
anum í Reykja-
vík. Hann stundaði framhaldsnám í
kirkjutónlist í tónlistarháskólanum í
Hamborg. Kennarar hans voru Ger-
hart Dickel og Rose Kirn. Frá árinu
1991 hefur hann verið organisti í
Skálholtskirkju. Hann hefur haldið
orgeltónleika á Íslandi, Ítalíu og í
Noregi og Þýskalandi og leikur fyrir
ferðafólk á sumrin í Skálholtskirkju.
Aðgangur að tónleikunum er ókeyp-
is.
Súfistinn, bókabúð Máls og
menningar Lesið verður úr sögum
um konur og fyrir konur kl. 20.
Björn Ingi Hrafnsson les úr bók
sinni Barist fyrir frelsinu. Íris Aníta
Hafsteinsdóttir les úr bók sinni
Ekki segja frá og Ragnhildur Richt-
er kynnir bókina Íslenskar konur.
Vilborg Halldórsdóttir les úr bók
Þóru Snorradóttur Yfir djúpið
breiða og Eyrún Ingadóttir, Mar-
grét Jónsdóttir, Sóley Tómasdóttir
og Svandís Svavarsdóttir kynna bók
sína Konur með einn í útvíkkun fá
enga samúð.
Í lokin leikur Tómas R. Einarsson
af diski sínum Kúbanska.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Hilmar Örn
Agnarsson
Opin vika í
Tónlistar-
skóla Mos-
fellsbæjar
ÞESSA vikuna er Opin vika í tón-
listarskóla Mosfellsbæjar. Hefð-
bundin kennsla fellur niður en í
staðinn býðst nemendum skólans
að velja úr úrvali hóptíma, einka-
tíma eða samspilstíma. Í boði eru
m.a. samspilshópar, spunahópar og
slagverkssamspil.
Fyrir yngri deildina verður boð-
ið upp á hópa þar sem farið verður
í tónlistarleiki svo sem tónlistar-
bingó. Fiðludeildin verður með
kynningu og opna tíma, kennt
verður á tónlistarforrit Síbelíusar
og þeir sem vilja læra að spila
uppáhaldslagið sitt eftir eyranu
geta lært að „pikka það upp“ eftir
geisladiski.
Nemendum gefst einnig tæki-
færi á að fara í spilatíma á annað
hljóðfæri en sitt eigið.
Thor sýnir
í Eddufelli
BJARNI Þór Þorvaldsson,
THOR, sýnir nú verk sín á
Markaðstorgi Eddufelli 8 og er
þetta hans 6. sýning. Þar gefur
að líta fjölda veka sem unnin
hafa verið á síðustu árum.
Verkin eru öll til sölu.
Sýningin stendur til 1. des-
ember og er opið alla daga frá
13–18.30.
FYRSTU háskólatónleikar vetr-
arins verða í hádeginu á morgun,
miðvikudag, og verða að vanda í
Norræna húsinu kl. 12.30. Á tón-
leikunum flytja Tómas R. Ein-
arsson, kontrabassi, Eyþór Gunn-
arsson, píanó, Jóel Pálsson,
saxófónn og bassaklarínett, og
Matthías M.D. Hemstock, tromm-
ur, verk eftir Tómas R. Einarsson.
Aðgangseyrir er 500 kr. en ókeyp-
is fyrir handhafa stúdentaskír-
teina.
Morgunblaðið/Kristinn
Tómas R. Einarsson
Djassað á
hádegistón-
leikum
Í GALERIE Pi í Kaupmannahöfn
hefur að undanförnu staðið yfir
málverkasýning Kristínar Geirs-
dóttur og dönsku listakonunnar
Bertine Knudsen. Galleríið er við
götu Dag Hammarskjölds númer 33
og fer sýningunni að ljúka.
Ennfremur má sjá verk Kristínar
í „Café Fashion Gallery“ í tískuhús-
inu „Feminin Fashion“ í Bæjarlind
12 í Kópavogi. Myndirnar voru áður
sýndar í Hallgrímskirkju og eru ol-
íumálverk á striga þar sem áhersla
er lögð á tákn litar og forms.
Verk Kristínar Geirsdóttur, Róða.
Kristín Geirsdóttir sýnir
í Kaupmannahöfn
Engill í vesturbænum er eftir Kristínu
Steinsdóttur.
Hér segir af Aski sem býr í vest-
urbænum með
mömmu sinni,
kynnum hans af
varúlfi, engli, Línu
langsokk og fleiri
litríkum persónum
– sem allar búa í
blokkinni hans.
Kristín Steins-
dóttir er þekkt fyrir fjölmargar barna-
og unglingasögur.
Teikningar í bókinni eru eftir Höllu
Sólveigu Þorgeirsdóttur.
Útgefandi er Vaka-Helgafell. Bókin
er 100 bls., prentuð í Danmörku.
Verð: 2.990 kr.
Börn
Halló heimur, hér er ég er eftir Inger
Önnu Aikman og Margréti Blöndal.
Í kynningu m.a.: „Bókinni er ætlað
að geyma minningar, en ekki bara
minningar okkar, heldur ekki síður
það sem barnið
hefur að segja
um lífið og til-
veruna fyrstu ár-
in. Bókin verður
til á sam-
verustundum for-
eldra og barna
þegar fólk gefur
sér tíma til að
spyrja og hlusta og staldra aðeins
við til að upplifa þessar dýrmætu
stundir sem aldrei koma aftur.“
Útlit bókarinnar hannaði Anna
Cynthia Leplar.
Útgefandi er Forlagið. Bókin er 80
bls. Verð: 3.490 kr.
Mamma er skáldsaga eftir Vigdis
Hjorth í þýðingu Solveigar Brynju
Grétarsdóttur. Hér segir af unglings-
stúlkunni Mari og móður hennar sem
er ólík mæðrum allra vina hennar.
Móðirin er sterk og heilsteypt og þorir
að fara sínar leiðir en um leið drykk-
felld og ábyrgðarlaus. Lesandinn sér
heiminn með augum Mari og skynjar
tilfinningar hennar gagnvart móður
sinni; aðdáun, skömm, vorkunn og
ást. Samtímis fer ýmislegt að gerast í
sambandi mæðgnanna sem umturn-
ar lífi þeirra.
Vigdis Hjorth er meðal fremstu nú-
lifandi skáldkvenna í Noregi og hefur
hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir verk
sín.
Útgefandi er Almenna bókfélagið.
Bókin er 165 bls., prentuð í Odda hf.
Kápu hannaði Björg Vilhjálmsdóttir.
Verð: 3.490 kr.
Skáldsaga
♦ ♦ ♦