Morgunblaðið - 05.11.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
É
g heilsa vetri með
frásögn, sem birt-
ist í ensku dag-
blaði á dögunum;
bréfaskipti milli
hótelgests og starfsmanna hót-
elsins.
Fyrsta bréfið er á þessa leið:
„Kæra vinnukona,
Vinsamlegast skildu ekki fleiri
sápustykki eftir á baðherbergi
mínu, þar sem ég hefi í farangr-
inum mína einkabaðsápu.
Vertu svo væn að fjarlægja
sex sápustykki af hillunni undir
meðalaskápnum og önnur þrjú,
sem eru í sápuskálinni. Þau eru
fyrir mér.
Með kærri þökk
S. Berman.“
Svarið lét ekki á sér standa:
„Góði gestur á herbergi 635.
Ég er ekki þín daglega vinnu-
kona. Hún kemur aftur úr fríi á
morgun, fimmtudag. Ég tók
sápustykkin
þrjú úr
sápu-
skálinni,
eins og þú
baðst um.
Sápurnar
sex á hill-
unni tók ég til hliðar og setti
þær ofan á þurrkustandinn, ef
þér skyldi snúast hugur.
Svo kom ég með þrjú sápu-
stykki og skildi eftir, því sam-
kvæmt fyrirmælum hótelstjór-
ans eigum við að setja þrjú
sápustykki á hvert herbergi á
hverjum degi.
Ég vona að nú sé allt í góðu
lagi.
Kathy
afleysingavinnukona.“
„Kæra vinnukona,
ég vona að þú sért mín fasta
þjónusta.
Það er ljóst að Kathy hefur
láðst að segja þér af bréfi mínu
um sápustykkin. Þegar ég kom í
herbergið mitt í kvöld, sá ég að
þú hafðir bætt þremur sáp-
ustykkjum á hilluna undir lyfja-
skápnum.
Ég ætla að dvelja hér í hót-
elinu í tvær vikur og tók með
mér mína eigin Imperial-
baðsápu svo ég þarf ekki þessi
sex litlu Camay-stykki, sem eru
á hillunni. Þau eru fyrir mér,
þegar ég raka mig, bursta tenn-
urnar og þess háttar.
Vinsamlegast taktu þau í
burtu.
S. Berman.“
Næst hefur S. Berman sam-
band við aðstoðarhótelstjórann,
Kensedder að nafni, og segir
honum farir sínar ekki sléttar í
sápustríðinu við þjónusturnar.
Það verður til þess, að hann fær
bréf frá Carmen yfirþjónustu,
sem segist hafa fengið honum
nýja vinnukonu og biður hann
að hringja í sig, ef eitthvað fari
úrskeiðis. Nýja þjónustan bætir
umsvifalaust á sápubirgðirnar í
herbergi Bermans, sem getur
ekki hringt í Carmen, því hann
er farinn, þegar hún mætir til
vinnu á morgnana og hún er
farin heim, þegar hann kemur
aftur á hótelið að kvöldi. Því
skrifar hann enn eitt bréfið:
„.... Hvers vegna í ósköpunum
gerið þið mér þetta?“
Þetta bréf verður til þess að
Carmen lætur þjónustuna fjar-
lægja alla sápu úr herbergi
Berman, þar með líka hans
einka Imperialbaðsápu! Í ör-
væntingu snýr Berman sér öðru
sinni til Kensedders aðstoð-
arhótelstjóra, sem skilur ekkert
í því, að engin sápa skuli fyr-
irfinnast á herbergi Bermans,
þar sem reglur hótelsins kveði á
um þrjú stykki á dag! Kensedd-
er lofar að kippa þessu strax í
liðinn!
„Kæra frú Carmen
Hver í ósköpunum skildi eftir
54 Camay-stykki í herberginu
mínu?
Þegar ég kom á hótelið í gær-
kvöldi, fann ég 54 sápustykki í
herberginu mínu. Ég vil alls
ekki 54 lítil Camay-sápustykki.
Ég vil fá mína eigin Imperial-
baðsápu.
Gerirðu þér grein fyrir því að
ég sit uppi með FIMMTÍU OG
FJÖGUR sápustykki.
Allt sem ég vil er Imperial-
baðsápan mín.
Vertu nú svo væn að láta mig
hafa Imperial-sápuna mína aft-
ur.
S. Berman.“
„Kæri herra Berman
Þú kvartaðir yfir of mikilli
sápu í herberginu þínu svo ég
lét fjarlægja hana.
Þá kvartaðir þú yfir því við
herra Kensedder, að sápan þín
væri horfin.
Ég ákvað því að skila sápunni
sjálf; Camay-stykkjunum 24,
sem höfðu verið fjarlægð, og ég
bætti við okkar daglega
skammti upp á þrjú stykki …
Það má ljóst vera, að þjónusta
þín, hún Kathy, vissi ekki af
þessu, því hún kom líka með 24
Camay-stykki og daglega
skammtinn að auki.
Mér er það hulin ráðgáta,
hvernig þú hefur fengið þá flugu
í höfuðið að við látum gesti okk-
ar fá Imperial-baðsápu.
Engu að síður útvegaði ég
Ivory-baðsápu, sem ég skildi
eftir í herberginu þínu.
Elaine Carmen
yfirþjónusta.“
Og nú sér S. Berman sína
sápusæng upp reidda!
„Kæra frú Carmen
Ég ætla aðeins að gera þér
grein fyrir sápubirgðum mínum.
Nú eru í herbergi mínu:
Á hillunni undir lyfjaskápnum
- 18 Camay-stykki í fjórum fjög-
urra stykkja stöflum og tvö
stykki að auki.
Á þurrkustandinum – 11
Camay-stykki í tveimur fjögurra
stykkja stöflum og þrjú stykki
að auki.
Á kommóðunni – stafli af fjór-
um Ivory-baðsápumog átta
Camay-stykki í tveimur stöflum.
Í lyfjaskápnum – 4 Camay-
stykki í þremur fjögurra
stykkja stöflum og tvö stykki að
auki.
Í sápuskálunni í sturtunni – 6
Camay-stykki, sem sér á.
Á norðvesturhorni baðkarsins
– 6 Camay-stykki í tveimur 3ja
stykkja stöflum.
Vertu svo væn að biðja Kathy
að ræsta reglulega sápu-
birgðirnar, þegar hún tekur til í
herberginu, og sjá til þess að
sápustaflarnir séu í röð og
reglu. Skilaðu til hennar að ef
fleiri en fjögur stykki eru í
staflanum, þá fari jafnvægið að
riðlast.
Má ég benda á að gluggakist-
an er ónotuð og er tilvalinn
staður fyrir meiri sápubirgðir.
Eitt einn; ég hef fjárfest í
öðru stykki af Imperial-baðsápu
og mun framvegis geyma það í
öryggishólfi hótelsins til að forð-
ast allan misskilning.
S. Berman.“
Gleðilegan vetur!
Það er allt í
sápu alls staðar
Hér segir af broslegu sápustríði í ensku
hóteli, en svona stríð gæti sem bezt geis-
að hvar sem er – líka hér á landi.
VIÐHORF
eftir Freystein
Jóhannsson
freysteinn@mbl.is
ÞEGAR læknisfræðin tók að
greinast í sérgreinar að marki upp
úr 1950 töldu ýmsir að eðlilegast
og jafnvel ódýrast væri að fólk
leitaði beint til þeirrar sérgreinar,
sem það taldi vanda sinn eiga
heima hjá. Þannig urðu t.d. til í
Svíþjóð risastór sjúkrahús með
göngudeildum sérgreina. Af ýms-
um ástæðum beið þessi stefna
skipbrot en í millitíðinni lá við að
gamli góði heimilislæknirinn dæi
út. Þegar leið á sjöunda áratuginn
hófst vakning um eflingu frum-
heilsugæzlu og heilsugæzlustöðva.
Hér á Íslandi skutu þessar hug-
myndir fljótt rótum og lögðu
margir góðir menn þar hönd á
plóginn. Læknar eins og Örn
Bjarnason, Gísli G. Auðunsson,
Helgi Valdimarsson og Guðmund-
ur H. Þórðarson. Það var síðan
með hinum merku heilbrigðislög-
um sem sett voru 1973 í ráðherra-
tíð Magnúsar Kjartanssonar og
undir forystu Páls Sigurðssonar
ráðuneytisstjóra að straumhvörf
urðu hér á Íslandi. Ný kynslóð
unglækna svaraði strax kalli þess-
arar framtíðarsýnar og og vænn
hluti hennar hélt utan til að sér-
mennta sig í heimilislækningum.
Tuttugu og fimm árum síðar
Enginn þarf að efast um að
staða heilbrigðismála á Íslandi í
dag er í mörgu góð. Eins virðist
almenn sátt um að heilbrigðisþjón-
ustan eigi að vera samfélagsverk-
efni. Fyrir um fimmtán árum
deildu íslenzkir læknar í Morg-
unblaðinu um hvort væri betra að
taka upp ameríska eða sænska
heilbrigðiskerfið. Þær deilur eru
löngu þagnaðar. Góð heilbrigðis-
þjónusta er dýr. Heilbrigði þjóðar
er þó ekki síður háð mörgu öðru
svo sem atvinnuástandi, menntun,
húsnæðismálum, samgöngum o.fl.
Það væri auðvelt að eyða öllum
skatttekjum íslenzka ríkisins í
heilbrigðismál en ekki gáfulegt.
Hitt er þó ljóst að sum verkefni
heilbrigðiskerfisins eiga enn eftir
að vaxa mikið í framtíðinni, ekki
sízt vegna hækkandi aldurs þjóð-
arinnar. Þetta ásamt efnahags-
ástæðum veldur því nú að for-
gangsröðun er komin á dagskrá
eins og fyrir þrjátíu árum. Þar
vilja margir læknar varpa ábyrgð
á stjórnmálamennina eina. Það er
bæði ósanngjarnt og óviturlegt.
Þar þarf að koma til víðtæk um-
ræða og þjóðfélagssátt. Þar bera
læknar mikla ábyrgð sem þeir eiga
að axla.
En hvað vill heimilislæknirinn?
Margir hafa orðið til að spyrja mig
að undanförnu hvað það sé eig-
inlega sem heilsugæzlulæknar vilja
og finnst erfitt að átta sig á því.
Ég tala hér eingöngu eigin munni.
Öll þau tuttugu og sex ár sem ég
hef starfað sem læknir hafa sér-
fræðingar í heimilislækningum
mátt una því að hafa lakari kjör en
aðrir sérfræðilæknar. Þetta sézt
m.a. á þeim smánar eftirlaunum
sem gamlir starfsbræður mínir og
fyrirmyndir í starfi njóta. Ólíklegt
er að aðrir læknar og makar
þeirra muni nokkru sinni þurfa að
bera viðlíka starfsbyrðar og á þá
voru lagðar á sínum tíma. Sumum
finnst víst samt að þeir eigi ekkert
betra skilið en aðrir gamlingjar.
En þótt ég sé ekki alls kostar
ánægður með kjör mín er þó
starfsumhverfið verra.
Það hlýtur að vera takmark
allra að vera góðir í því sem þeir
taka sér fyrir hendur. Góður heim-
ilislæknir á heilsugæzlustöð er
eins og móðir á stóru heimili. Þeg-
ar ró færist yfir heimilið og allir
eru farnir út til að sinna áhuga-
málum sínum situr móðirin ein eft-
ir með uppþvottinn, tiltektina og
þrifin svo fátt eitt sé nefnt. Þannig
er komið fyrir mörgum heimilis-
lækni á heilsugæzlustöð í dag. All-
ir ráðskast með hann á daginn.
Einn situr hann eftir í haugunum
sínum þegar allir eru farnir. Hann
á að skrifa sjúkraskrár sem full-
nægja kröfum miðlægs gagna-
grunns á heilbrigðissviði, vera
máttarstoð í gagnaöflun landlækn-
isembættisins og sjá sístækkandi
stjórnsýslu heilsugæzlunnar fyrir
gögnum í skýrslur. Eins konar sí-
verpandi hæna, þó ekki litla gula
hænan sem hafði vit á að borða
brauðið sitt sjálf. Ónefndar eru
endalausar greinargerðir og vott-
orð af ólíklegasta tagi til Trygg-
ingastofnunar, Félagsþjónustunn-
ar, tryggingafélaga, lögfræðinga
og o.s. frv.
Nú er nýlokið vinnuverndarviku.
Þar var réttilega vakin rækileg at-
hygli á þeirri streitu sem fylgir því
að hafa lítið sem ekkert um vinnu-
álag sitt og vinnutilhögun að segja.
Æ fleiri stjórna nú tíma heilsu-
gæzlulæknisins og gera til hans
kröfur og ekkert lát er þar á. Það
þarf því ekki að koma á óvart að
tugir heimilislækna hafi kosið að
yfirgefa þetta annars fjölbreytta
og skemmtilega starf. Fleiri eru á
förum.
Sú spurning er áleitin hvort
fjármagni er rétt varið í útþenslu
stjórnsýslunnar meðan áðurtalin
verkefni og aðstæður hefta aðgang
sjúklinga að lækni sínum.
Í næstu grein mun ég viðra
frekar skoðanir mínar á góðum
heimilislækningum.
Hvers konar heim-
ilislækningar?
Eftir Jóhann
Tómasson
„Æ fleiri
stjórna nú
tíma heilsu-
gæzlulækn-
isins og
gera til hans kröfur og
ekkert lát er þar á.“
Höfundur er læknir.
HINN 22. október sl. birtist í
Morgunblaðinu grein eftir Ragnar
Eiríksson undir heitinu „Logn í
Orkustofnun?“. Í greininni er vikið
að tvennu: Litlum vatnsaflsvirkj-
unum og beislun vindorku. Er
greinilegt að greinarhöfundi finnst
Orkustofnun heldur lítilsigld í
þessum efnum og beinir spjótum
sínum að undirrituðum svo og for-
vera hans.
Ragnar telur um of einblínt á
stórar virkjanir en finnst aðrar
leiðir færar því „að meðan orku-
málastjóri ekki slekkur á sólinni
að við höfum vind – hann er
örugglega óþrjótandi orkulind sem
fáeinar vindmyllur hafa lítil áhrif
á. Svo mun einnig vera um berg-
vatnsárnar og lækina sem nota
mætti við smávirkjanir því ekki
hættir að rigna þótt eitthvað
hlýni!“ Geta smávirkjanir í bæj-
arlækjum eða vindmyllur leyst úr
okkar raforkuþörf? Og er það hag-
kvæmt og umhverfisvænt? Lítum
á það nánar.
Magn og gæði smávirkjana
Til þess að anna aukningu á raf-
orkuþörf landsmanna til almennra
þarfa með smávirkjunum, þyrfti
árlega að reisa 100–150 stöðvar af
stærðinni 100 kW en fáar bæj-
arlækjavirkjanir eru stærri og
flestar minni. Er víst að smávirkj-
anir í slíkum fjölda yrði almennt
talinn umhverfisvænn kostur? Það
getur því vart talist raunsætt að
litlar vatnsaflsvirkjanir geti sinnt
nema broti af raforkuþörf okkar.
En þær geta í vissum tilvikum ver-
ið búbót fyrir eigendur vatnsrétt-
inda, enda virðist nú vera að vakna
mikill áhugi á smávirkjunum.
Í okkar litla þjóðfélagi vill það
bera við að um ný tækifæri skapist
eins konar gullgrafarastemning. Í
erindi sem ég hélt á þingi Sam-
bands sunnlenskra sveitarfélaga
hinn 30. ágúst sl. varaði ég við
óðagoti um smávirkjanir. Benti ég
m.a. á að framundan væri mark-
aðsvæðing raforkubúskaparins,
sem leiddi það af sér að kostnaður
við flutning og dreifingu á raforku
kæmi skýrar fram í dagsljósið en
nú er. Því væri eins víst að það
verð sem bændur telja sig geta
fengið fyrir raforku frá smávirkj-
unum kynni að verða annað og
hugsanlega lægra en nú er í boði.
Sama kom fram í örstuttu útvarps-
viðtali við mig sem Ragnar end-
ursegir eftir sínu höfði í grein
sinni.
Stærstu vindmyllur eru nú um
og yfir 1 MW. Því þyrfti ekki að
reisa árlega nema nokkra tugi
slíkra til að sjá við aukningu á al-
mennum raforkumarkaði. En sá
hængur er á að orka vindmylla er
mjög óstöðug. Þær geta því aldrei
verið nema til fyllingar annarri og
samfelldari orkuvinnslu. En hér
sem fyrr er það hagkvæmnin sem
er stóra málið. Vissulega hefur
verið þróun í gerð vindmylla og
verð á þeim hefur lækkað mikið
seinustu árin. Engu að síður ber
öllum heimildum saman um að
orkuverð frá þeim er verulega
hærra en verð frá vatnsorkuverum
okkar og jarðgufuverum, tvisvar
Orkustofnun
og smávirkjanir
Eftir Þorkel
Helgason
„Er ástæða
fyrir okkur
að verja al-
mannafé til
að styrkja
óarðbæra orkufram-
leiðslu?“