Morgunblaðið - 13.04.2003, Blaðsíða 11

STRÍÐ Í ÍRAK
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. APRÍL 2003 11
NAJI Abbas brá sér út til að kaupa lyf dag
nokkurn árið 1985 og kom ekki heim aftur.
Rúmu ári síðar var fjölskyldu hans sagt að
sækja lík hans í Abu Ghraib-fangelsið við
Bagdad.
Ættingjar Abbas segja, að hann hafi ekki
verið sekur um annað en að vera shíta-
múslími í landi, sem súnní-múslimar réðu.
Hann hafði verið pyntaður, annað augað
stungið út, handleggsbrotinn og brenndur
með rafvírum. Fjölskyldan var síðan rukkuð
um 30 dinara, mánaðarlaun, fyrir kúluna, sem
hann var skotinn með.
„Þeir eyðilögðu fjölskylduna,“ segir Mazen
Naji Abbas, 23 ára sonur hans.
Nú þegar stjórn Saddams Husseins er fall-
in verða Írakar æ óhræddari við að segja frá
reynslu sinni af 30 ára harðstjórn Baath-
flokksins og lýsingarnar eru ekki fallegar.
Baath-flokkurinn stjórnaði öllu lífi í Írak og
sérstakir fulltrúar hans í hverju einasta borg-
arhverfi söfnuðu saman upplýsingum um
íbúana og sáu um að safna félögum í flokkinn.
Það þurfti ekki að spyrja hverjir þessir menn
væru, það sást á fínu bílunum og fínu hús-
unum þeirra og þá vantaði ekki peninga.
Þeir, sem það vildu, gátu gert sér nokkrar
vonir um frama innan flokksins en því hærra,
sem þeir komust, því meiri hollustu urðu þeir
að sýna. Ein algengasta birtingarmynd henn-
ar var miskunnarleysi og grimmd gagnvart
óvinum flokksins.
Ekki þurfti mikið til að móðga flokkinn.
Gálaus ummæli voru nóg og engin leið að
hrekja ásakanir. Algengt var, að njósnarar
kærðu „vandræðamenn“ til þess eins að vinna
sér inn prik.
„Annar hver maður
uppljóstrari“
Háttsettir embættismenn sáu samsæri
gegn flokknum á bak við hvern runna og hver
minnsti grunur var tilefni til grimmilegra
refsinga. „Annar hver maður í Írak hefur
verið uppljóstrari,“ segir Hamza Abbas, bróð-
ir Naji Abbas, en hann var rekinn úr starfi
sem prófessor í verkfræði.
Venjulegt fólk, sem býr við þessar að-
stæður, þorir ekki að tjá tilfinningar sínar
nema við sína allra nánustu. Þá varð að gæta
þess stöðugt, að börnin segðu ekkert, sem
þau vissu ekki hvað gæti þýtt.
Deildu og drottnaðu var meginstefið í
stefnu stjórnarinnar og þess vegna reyndi
hún að reka fleyg á milli hinna ýmsu hópa í
landinu, trúarhópa, ættflokka og landshluta.
Reynt var að fá sem flesta til að ganga í
flokkinn og það gat verið hættulega að hafna
því. Þeir, sem sýndu ekki flokknum næga
virðingu, máttu í besta falli eiga von á, að ein-
kunnir barnanna þeirra hröpuðu niður eða
þeir misstu sjálfir vinnuna. Aðild að flokknum
var eina leiðin til að fá eitthvert starf hjá hinu
opinbera en Írakar gera skýran greinarmun
á þeim, sem sáu sér ekki annan kost en
ganga í flokkinn, og hinum, sem gengust upp
í því.
Ekki skotinn,
heldur hengdur
Þótt Abbas-fjölskyldan hafi liðið mikið, þá
telur hún sig samt heppna. „Margt fólk bara
hvarf. Við vitum um heilu fjölskyldurnar, sem
voru grafnar lifandi,“ segir Mazen Naji Abb-
as. „Stundum voru þær settar ofan í sýru og
hreinlega leystar upp.“
Þegar fjölskyldan hafði sótt lík Naji Abbas
komst hún að því, að hann hafði ekki verið
skotinn þrátt fyrir „byssukúlugjaldið“, heldur
hengdur en það þykir mikil óvirðing.
Rasmia Abdel Kazem, eiginkona Naji Abb-
as, fertug að aldri, er með myndina af eig-
inmanni sínum hjá sér og hún segir frá tóm-
leikanum, sem tók við er hann hvarf. „Ég
varð að velta því fyrir mér hvernig ég kæmist
af,“ segir hún en hún var með fjögur börn
yngri en átta ára. Þrautaráðið var að setjast
upp hjá tengdafólkinu.
Vonir um nýtt líf
Abbas-fjölskyldan telur líklegast, að ein-
hver uppljóstrari hafi kært Naji. Hann var
varaformaður í samtökum shíta í bænum Im-
anas og dró litla dul á andúð sína á Baath-
flokknum. Árum saman höfðu fulltrúar
flokksins hvatt fjölskylduna til að skrifa slag-
orð til stuðnings Saddam á veggi hússins en
hún hafði alltaf neitað. Að lokum sá flokk-
urinn sjálfur um veggjakrotið. Nú í vikunni
lét fjölskylda það verða sitt fyrsta verk að
þurrka það burt.
Abbas-fjölskyldan vonar, að lífið í Írak
verði nú öllu manneskjulegra en áður.
Írakar segja frá reynslu sinni af 30 ára kúgun og harðstjórn Saddams Husseins og Baath-flokksins
Látin greiða fyrir
kúluna sem drap
ástvin þeirra
Reuters
Írösk börn standa á mynd af Saddam í Basra,
stærstu borg shíta í landinu.
Imanas. Los Angeles Times.
ÉG GET ekki séð að öryggisgæsla
hafi verið aukin hér í Damaskus,
varla einu sinni við húsnæði banda-
ríska sendiráðsins heldur, enda hef-
ur hún löngum verið gríðarlega mik-
il. Mótmælagöngur eru hér alla daga
og fram á kvöld en þær hafa farið
friðsamlega fram enda gæslumenn á
vakki og öllum helstu götum að
sendiráði Bandaríkjamanna og
Breta lokað þegar mótmælagöngur
standa yfir.
Þá er bætt við auknum mannafla
því bandaríska sendiráðið er ekki
langt frá mosku sem er alltaf troð-
full við hádegisbænirnar á föstudög-
um enda er sá tími hvað viðkvæm-
astur.
Fyrst var auðvitað mótmælt
stríðsáformum, síðan stríðinu og nú
því sem menn kalla hernám Banda-
ríkjamanna á Írak. Jafnframt hafa
menn notað tækifærið og lýst yfir
stuðningi við Bashar al-Assad
Sýrlandsforseta og ég velkist ekki
í vafa um að vinsældir Bashars hafi
rokið upp úr öllu valdi vegna þess
hvernig forsetinn hér hefur haldið á
málum síðustu mánuði og þá sér-
staklega eftir að stríðið hófst og síð-
an eftir að Bandaríkjamenn og Bret-
ar tóku – enn þó að hluta til – helstu
borgirnar, Bagdad, Basra og Mosul.
Þeir geta ekki stjórnað
Ekki er þó svo að skilja að margir
Sýrlendingar hafi stutt Saddam
Hussein, forseta Íraks. Flestir höfðu
á honum megnustu andúð og fyr-
irlitningu sem má meðal annars
rekja til gagnkvæms illvilja milli
Saddams og Hafez al-Assad, fyrr-
verandi forseta Sýrlands og föður
núverandi forseta.
„En íraska þjóðin á alla samúð
okkar,“ sagði opinber starfsmaður
við mig í gær. „Auk þess er það
óskaplega niðurlægjandi fyrir araba
sem heild að Bandaríkjamenn skuli
hafa hernumið arabískt land og virð-
ist ætla að ráðskast með það að
vild.“
Menn eru líka sammála um það að
margt muni koma hernámsliðinu á
óvart þegar mesta víman sé runnin
af írösku þjóðinni.
„Bretar kynntust því á nýlendu-
tímanum og aðrir á undan þeim að
það er ekki auðvelt að stjórna Írak.
Þeir eru stoltir og ósveigjanlegir og
vilja ekki lúta öðrum, allra síst
Bandaríkjamönnum sem hafa verið í
fararbroddi fyrir því að halda þeim í
heljargreipum vegna viðskipta-
banns,“ sagði annar náungi sem rek-
ur litla matstofu í Damaskus.
Blair hringdi í Bashir fyrir
fundinn með Bush á N-Írlandi
Það verður að teljast ansi hreint
athyglisvert, miðað við þær nei-
kvæðu yfirlýsingar sem ráðamenn
Bandaríkjamanna hafa gefið upp á
síðkastið um Sýrland að því var
slegið upp rækilega að Tony Blair,
forsætisráðherra Bretlands, hringdi
í Bashir nokkrum klukkutímum áð-
ur en forseti Bandaríkjanna kom
fljúgandi til N-Írlands til að ráðs-
laga um framvindu mála.
Blair fullvissaði Bashir um að
hann gerði sér grein fyrir því að
Sýrlendingar stæðu gegn hryðju-
verkamönnum og hann vonaðist eft-
ir að samvinna Breta við Sýrlend-
inga héldi áfram að dafna og
blómstra.
Sýrlendingar álíta að
þeir gætu orðið næstir
Áðan var ég að ræða við drúsa-
konu, blaðamann sem býr hér í
borginni og hún tók undir að allir
væru ákaflega daprir og margir
kvíðnir. „Það er skelfilegt fyrir okk-
ur að hafa bandaríska hernámsliðið
á aðra hönd og gyðingana á hina.
Allir vita líka að Ísraelsstjórn hjálp-
aði Bandaríkjamönnum við áætlana-
gerð og blaðamenn frá Ísrael fylgdu
hersveitunum sem er í okkar augum
alveg svakalegt. Ég veit ekki hvort
ég á að segja að Sýrlendingar verði
næstir í röðinni en það eru margir
smeykir um það. Ástæðan? Ja hana
finna þeir. Það máttu bóka.“
Gott á hernámsliðið að nú er
það í standandi vandræðum
Ýmsir segja að að sé gott á her-
námsliðið að nú verði það ekki að-
eins að berjast hér og hvar um Írak
heldur séu mennirnir gersamlega
ráðalausir og viti ekki í hausinn á
sér hvernig þeir eigi að bregðast við
ráni og gripdeildum og hefndar-
morðum sem eru byrjuð í höfuðborg
Íraks og mun fara fjölgandi.
Bókstafstrúarmenn mundu ná
völdum í frjálsum kosningum
Kennari við háskólann í Damask-
us segir að hann sé nokkuð viss um
að verði efnt til frjálsra kosninga
einhvern tíma í óljósri framtíð í Írak
þá muni bókstafstrúarmenn og öfga-
sinnar í trúmálum ná völdum.
Stjórninni í Bagdad, svo illskeytt
sem hún hafi verið, hafi tekist að
koma í veg fyrir að stefna þeirra
næði fórfestu. Hann sagði að Írakar
mundu örugglega kynda undir öllu
þess háttar á næstunni og jarðveg-
urinn væri góður meðal meirihluta
Íraka, shíta.
Hann sagði að einmitt þetta væri
Hosni Mubarak, forseti Egypta-
lands, alveg skíthræddur um að
gerðist þar og þegar frjálsar kosn-
ingar voru í Alsír þá hafi þær verið
blásnar af þegar niðurstaðan var sú
að bókstafstrúarmenn voru að vinna
þær.
Hvar er forsetinn Saddam?
Menn velta því vissulega fyrir sér
hérna eins og annars staðar hvar
Saddam sé niðurkominn. Rumsfeld
varnarmálaráðherra hefur ekki
treyst sér til að segja berum orðum
að hann hafi komist yfir landamærin
og hingað. En hann hefur staðhæft
að það leiki að minnsta kosti sterkur
grunur á því að ýmsir háttsettir
menn í Írak hafi sloppið yfir landa-
mærin og hingað til Sýrlands. Og ef
ekki þeir þá altjent fjölskyldur
þeirra sem ég man raunar ekki til að
væru á dauðalista Bandaríkja-
manna.
Auk þess hefur Rumsfeld sagt að
Sýrlendingar hafi tekið á móti ger-
eyðingarvopnum og feli þau í aust-
ureyðimörk landsins.
En nú er nýr orðrómur á kreiki og
hann ekki af verri endanum. Hljóðar
á þá leið að Saddam forseti hafi fyrir
tilstuðlan Rússa ekki bara komist
heill á húfi með fjölskyldu sína og
gullpeninga hingað til Sýrlands
heldur sé hann hér og muni hann
síðan þegar öldur eru teknar að
lægja við landamærin hérna verða
fluttur til Rússlands og fái að búa
þar í friði að vísu gegn því að láta
slatta af peningunum af hendi rakna
til Rússanna. Það fylgir þessari lit-
ríku sögu að Bandaríkjamönnum sé
vel kunnugt um þetta og sé eitt
dæmi um ótrúlegt plott pólitíkusa.
Auðvitað kemur ekkert fram um
þetta í ritskoðuðu pressunni hér. En
hver veit. Það er svo margt skrýtið í
kýrhausnum eins og þar stendur.
Svo kannski ég rekist bara á Sadd-
am á markaðnum í Damaskus.
Sýrlending-
ar óttast
eftirleikinn
Það er ekki ofmælt að íbúarnir hér í Sýrlandi eru ákaflega daprir yfir því sem hefur gerst í nágrannaríkinu Írak, skrifar Jóhanna Krist-
jónsdóttir frá Damaskus í Sýrlandi. Þeim er einnig órótt í geði yfir hinum ýmsu yfirlýsingum sem ráðamenn eins og Donald Rumsfeld,
varnarmálaráðherra í Bandaríkjunum, hafa gefið út. Þeir virðast í auknum mæli sýna áhuga á Sýrlandi og sá áhugi er ekki jákvæður.
Reuters
Múslímar úr röðum shíta, flestir íraskir, koma til hofs Sayyida Zeinab í
Sýrlandi til að biðja fyrir því að átökin í Írak taki enda. Klerkarnir í hofinu
segja að Írakar eigi ekki að skipta við „leppstjórn“ Bandaríkjamanna.
Reuters
Sýrlenskir námsmenn með slæður
fyrir andliti hrópa slagorð gegn
stríðinu í Írak á mótmælafundi, sem
haldinn var í liðinni viku í Dam-
askus, höfuðborg Sýrlands.